Ἔτσι προφήτευσε ὁ προφήτης Ἠσαΐας
γιὰ τὸν Πρόδρομο τοῦ Κυρίου, Ἰωάννη: «Φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ, ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν
Κυρίου, εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους αὐτοῦ».
Δηλαδή, φωνὴ ἀνθρώπου, ποὺ
φωνάζει στὴν ἔρημο καὶ λέει: «Ἑτοιμάστε τὸν δρόμο, ἀπ’ ὅπου θὰ ἔλθει ὁ Κύριος σὲ
σᾶς. Κάνετε ἴσιους καὶ ὁμαλοὺς τοὺς δρόμους, ἀπὸ τοὺς ὁποίους θὰ περάσει».
Ξεριζῶστε, δηλαδή, ἀπὸ τὶς
ψυχές σας τὰ ἀγκάθια τῶν ἁμαρτωλῶν παθῶν καὶ ρίξτε μακριὰ τὰ λιθάρια τοῦ ἐγωισμοῦ
καὶ τῆς πώρωσης καὶ καθαρίστε μὲ μετάνοια τὸ ἐσωτερικό σας, γιὰ νὰ δεχθεῖ τὸν
Κύριο.
Ο Ιωάννης, γεννήθηκε με
θαυμαστό τρόπο. Ο Πατέρας του Ζαχαρίας ήταν Ιερέας. Την ώρα του θυμιάματος μέσα
στο θυσιαστήριο, είδε άγγελο Κυρίου, που του ανήγγειλε, ότι θα αποκτούσε γιο
και θα ονομαζόταν Ιωάννης.
«Μὴ φοβοῦ, Ζαχαρία, διότι εἰσηκούσθη ἡ δέησίς σου, καὶ ἡ γυνή σου Ἐλισάβετ γεννήσει υἱὸν σοί, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰωάννην. καὶ ἔσται χαρὰ σοὶ καὶ ἀγαλλίασις, καὶ πολλοὶ ἐπὶ τῇ γεννήσει αὐτοῦ χαρήσονται. ἔσται γὰρ μέγας ἐνώπιον τοῦ Κυρίου,
καὶ οἶνον καὶ σίκερα οὐ μὴ πῖη, καὶ Πνεύματος Ἁγίου πλησθήσεται ἔτι ἐκ κοιλίας μητρὸς αὐτοῦ, καὶ πολλοὺς τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ ἐπιστρέψει ἐπὶ Κύριον τὸν Θεὸν αὐτῶν, καὶ αὐτὸς προελεύσεται ἐνώπιον αὐτοῦ ἐν πνεύματι καὶ δυνάμει Ἡλιοῦ, ἐπιστρέψαι καρδίας πατέρων ἐπὶ τέκνα καὶ ἀπειθεῖς ἐν φρονήσει δικαίων, ἐτοιμᾶσαι Κυρίω λαὸν κατεσκευασμένον»(Λουκά 1, 13-17).
Ο Τίμιος Πρόδρομος είναι ο τελευταίος και μεγαλύτερος προφήτης του Ιησού Χριστού και προέρχεται από τη φυλή του αρχιερέα Ααρών και από την πατριά του Δαυίδ.
Είναι δε συγγενής του Ιησού Χριστού. Η συγγένεια που υπάρχει μεταξύ τους είναι εξ αίματος έκτου βαθμού, δηλ. β’ ξαδέρφια. Η σχέση αυτή προκύπτει μέσα από το λεγόμενο πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου του Αδελφοθέου. Σύμφωνα με αυτό ο ιερέας Ματθάν νυμφεύθηκε τη Μαρία και γέννησαν τέσσερα παιδιά:
τον Ιακώβ, ο οποίος γέννησε τον Ιωσήφ, τον μνήστορα της Παναγίας
τη Μαρία, η οποία γέννησε τη Σαλώμη τη μαία
τη Σοβή, η οποία γέννησε την Ελισάβετ, τη μητέρα του Τιμίου Προδρόμου
την Άννα, η οποία γέννησε τη Μαρία, τη Μητέρα του Ιησού Χριστού.
Η Ελισάβετ, λοιπόν, παντρέυτηκε τον προφήτη Ζαχαρία και αρχικά δεν μπορούσε να γεννήσει, γιατί ήταν στείρα. Θαυμαστά γεγονότα, όμως, οδήγησαν στην σύλληψη και γέννηση του Προδρόμου. Σύμφωνα με την διήγηση της Κ.Δ (Λουκά 1, 5-25 και 57-80) κατά την ημέρα της εορτής του Εξιλασμού ο προφήτης Ζαχαρίας, που ήταν ο εφημερεύων αρχιερέας, εισήλθε στο Ναό με σκοπό να προσφέρει θυμίαμα και τότε εμφανίσθηκε στα δεξιά του θυσιαστηρίου ο αρχάγγελος Γαβριήλ. Ο Αρχάγγελος διεμήνυσε στο Ζαχαρία ότι ο Θεός εισήκουσε τις προσευχές του και η γυναίκα του θα γεννήσει υιό και μάλιστα θα ονομαστεί Ιωάννης. Στο άκουσμα αυτό ο Ζαχαρίας δεν πείστηκε, λόγω του περασμένου της ηλικίας τους, και τότε ο Αρχάγγελος για να τον βεβαιώσει, πως είναι θέλημα Θεού να γεννηθεί ο Ιωάννης, του πήρε τη φωνή, ωσότου θα πραγματοποιούνταν οι υποσχέσεις του Κυρίου. Έτσι, την ογδόη ημέρα της γέννησης του Προδρόμου, όταν επρόκειτο να γίνει η περιτομή του, ρώτησαν οι συγγενείς πως θα ονομαστεί το παιδί και ο Ζαχαρίας έγραψε επάνω σε πλάκα:
«Ἰωάννης ἐστὶ τὸ ὄνομα αὐτοῦ». Τότε ακριβώς ξαναβρήκε τη φωνή του δοξολόγησε το Θεό και απευθυνόμενος στο βρέφος είπε: «Και σύ, παιδίον, προφήτης Ὑψίστου κληθήση• προπορεύση γὰρ πρὸ προσώπου Κυρίου ἐτοιμᾶσαι ὀδούς Αὐτοῦ, τοῦ δοῦναι γνῶσιν σωτηρίας τῷ λαώ Αὐτοῦ, ἐν ἀφέσει ἁμαρτιῶν αὐτῶν διὰ σπλάγχνα ἐλέους Θεοῦ ἠμῶν, ἐν οἲς ἐπεσκέψατο ἠμᾶς ἀνατολὴ ἐξ ὕψους, ἐπιφάναι τοὶς ἐν σκότει καὶ σκιὰ θανάτου καθημένοις, τοῦ κατευθύναι τοὺς πόδας ἠμῶν εἰς ὁδὸν εἰρήνης»(Λουκά 1, 76-79).
«Μὴ φοβοῦ, Ζαχαρία, διότι εἰσηκούσθη ἡ δέησίς σου, καὶ ἡ γυνή σου Ἐλισάβετ γεννήσει υἱὸν σοί, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰωάννην. καὶ ἔσται χαρὰ σοὶ καὶ ἀγαλλίασις, καὶ πολλοὶ ἐπὶ τῇ γεννήσει αὐτοῦ χαρήσονται. ἔσται γὰρ μέγας ἐνώπιον τοῦ Κυρίου,
καὶ οἶνον καὶ σίκερα οὐ μὴ πῖη, καὶ Πνεύματος Ἁγίου πλησθήσεται ἔτι ἐκ κοιλίας μητρὸς αὐτοῦ, καὶ πολλοὺς τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ ἐπιστρέψει ἐπὶ Κύριον τὸν Θεὸν αὐτῶν, καὶ αὐτὸς προελεύσεται ἐνώπιον αὐτοῦ ἐν πνεύματι καὶ δυνάμει Ἡλιοῦ, ἐπιστρέψαι καρδίας πατέρων ἐπὶ τέκνα καὶ ἀπειθεῖς ἐν φρονήσει δικαίων, ἐτοιμᾶσαι Κυρίω λαὸν κατεσκευασμένον»(Λουκά 1, 13-17).
Ο Τίμιος Πρόδρομος είναι ο τελευταίος και μεγαλύτερος προφήτης του Ιησού Χριστού και προέρχεται από τη φυλή του αρχιερέα Ααρών και από την πατριά του Δαυίδ.
Είναι δε συγγενής του Ιησού Χριστού. Η συγγένεια που υπάρχει μεταξύ τους είναι εξ αίματος έκτου βαθμού, δηλ. β’ ξαδέρφια. Η σχέση αυτή προκύπτει μέσα από το λεγόμενο πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου του Αδελφοθέου. Σύμφωνα με αυτό ο ιερέας Ματθάν νυμφεύθηκε τη Μαρία και γέννησαν τέσσερα παιδιά:
τον Ιακώβ, ο οποίος γέννησε τον Ιωσήφ, τον μνήστορα της Παναγίας
τη Μαρία, η οποία γέννησε τη Σαλώμη τη μαία
τη Σοβή, η οποία γέννησε την Ελισάβετ, τη μητέρα του Τιμίου Προδρόμου
την Άννα, η οποία γέννησε τη Μαρία, τη Μητέρα του Ιησού Χριστού.
Η Ελισάβετ, λοιπόν, παντρέυτηκε τον προφήτη Ζαχαρία και αρχικά δεν μπορούσε να γεννήσει, γιατί ήταν στείρα. Θαυμαστά γεγονότα, όμως, οδήγησαν στην σύλληψη και γέννηση του Προδρόμου. Σύμφωνα με την διήγηση της Κ.Δ (Λουκά 1, 5-25 και 57-80) κατά την ημέρα της εορτής του Εξιλασμού ο προφήτης Ζαχαρίας, που ήταν ο εφημερεύων αρχιερέας, εισήλθε στο Ναό με σκοπό να προσφέρει θυμίαμα και τότε εμφανίσθηκε στα δεξιά του θυσιαστηρίου ο αρχάγγελος Γαβριήλ. Ο Αρχάγγελος διεμήνυσε στο Ζαχαρία ότι ο Θεός εισήκουσε τις προσευχές του και η γυναίκα του θα γεννήσει υιό και μάλιστα θα ονομαστεί Ιωάννης. Στο άκουσμα αυτό ο Ζαχαρίας δεν πείστηκε, λόγω του περασμένου της ηλικίας τους, και τότε ο Αρχάγγελος για να τον βεβαιώσει, πως είναι θέλημα Θεού να γεννηθεί ο Ιωάννης, του πήρε τη φωνή, ωσότου θα πραγματοποιούνταν οι υποσχέσεις του Κυρίου. Έτσι, την ογδόη ημέρα της γέννησης του Προδρόμου, όταν επρόκειτο να γίνει η περιτομή του, ρώτησαν οι συγγενείς πως θα ονομαστεί το παιδί και ο Ζαχαρίας έγραψε επάνω σε πλάκα:
«Ἰωάννης ἐστὶ τὸ ὄνομα αὐτοῦ». Τότε ακριβώς ξαναβρήκε τη φωνή του δοξολόγησε το Θεό και απευθυνόμενος στο βρέφος είπε: «Και σύ, παιδίον, προφήτης Ὑψίστου κληθήση• προπορεύση γὰρ πρὸ προσώπου Κυρίου ἐτοιμᾶσαι ὀδούς Αὐτοῦ, τοῦ δοῦναι γνῶσιν σωτηρίας τῷ λαώ Αὐτοῦ, ἐν ἀφέσει ἁμαρτιῶν αὐτῶν διὰ σπλάγχνα ἐλέους Θεοῦ ἠμῶν, ἐν οἲς ἐπεσκέψατο ἠμᾶς ἀνατολὴ ἐξ ὕψους, ἐπιφάναι τοὶς ἐν σκότει καὶ σκιὰ θανάτου καθημένοις, τοῦ κατευθύναι τοὺς πόδας ἠμῶν εἰς ὁδὸν εἰρήνης»(Λουκά 1, 76-79).
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ’. Ταχὺ
προκατάλαβε.
Ἡ πρῴην οὐ τίκτουσα, στεῖρα εὐφράνθητι. Ἰδοὺ γὰρ συνέλαβες, Ἡλίου λύχνον σαφῶς,
φωτίζειν τὸν μέλλοντα, πᾶσαν τὴν οἰκουμένην, ἀβλεψίᾳ νοσοῦσαν. Χόρευε Ζαχαρία, ἐκβοῶν
παρρησίᾳ· Προφήτης τοῦ Ὑψίστου, ἐστὶν ὁ μέλλων τίκτεσθαι.
Κοντάκιον. Ἦχος α’. Χορὸς Ἀγγελικός.
Εὐφραίνεται λαμπρῶς, Ζαχαρίας ὁ μέγας, καὶ ἡ πανευκλεής, Ἐλισάβετ ἡ σύζυξ, ἀξίως
συλλαμβάνουσα, Ἰωάννην τὸν Πρόδρομον, ὃν Ἀρχάγγελος, εὐηγγελίσατο χαίρων, καὶ οἱ
ἄνθρωποι, ἀξιοχρέως τιμῶμεν, ὡς μύστην τῆς χάριτος.
Μεγαλυνάριον.
Στεῖρα καὶ πρεσβῦτις θείᾳ βουλῇ, καρπὸν συλλαμβάνει, τὸν ὑπέρτερον Προφητῶν, τὸν
τὴν ἀκαρπίαν, ψυχῶν μέλλοντα τέμνειν, ἀξίνῃ μετανοίας· ὃν μεγαλύνομεν.
