Θέμα: Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ τὸ Ὀρθόδοξο Φρόνημα
Μακαριώτατε, Ἅγιοι Ἀρχιερεῖς, Τίμιο Πρεσβυτέριο, προσφιλεῖς μου ἀδελφοί,
Καθὼς συγκεντρωθήκαμε σήμερα γιὰ νὰ τιμήσουμε τὴν Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας, καλούμαστε νὰ ἀναλογιστοῦμε τὶ εἶναι αὐτὸ ποὺ ἀνὰ τοὺς αἰῶνες ἔχει συμβάλει στὸν θρίαμβο τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ ἔχει καθοδηγήσει τὴ ζωή μας μέχρι σήμερα. Προκειμένου νὰ ἀπαντήσουμε στὸ ἐρώτημα αὐτό, νιώθουμε τὴν ἀνάγκη νὰ γυρίσουμε τὸ βλέμμα μας πρὸς τὴν Πηγὴ τῆς ἀληθείας, τῆς ἀγάπης καὶ τοῦ φωτός· τὸν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό. Ἀντλῶντας φῶς ἀπὸ τὸ φῶς Του, στρεφόμαστε, ἔπειτα, στὴν ἱστορία καὶ τὴν ὀρθόδοξη παράδοσή μας.
Ἡ Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας δὲν εἶναι ἁπλῶς μία ἡμέρα τοῦ χρόνου, ἀλλὰ ἕνας πνευματικὸς πίνακας, ὅπου ἀπεικονίζεται ἡ θυσία καὶ ἡ ἀποφασιστικότητα τῶν ἁγίων προσώπων τῆς παράδοσής μας. Ἱστορικά, ἀναφέρεται σὲ δύο διαφορετικὲς ἐποχές. Ἡ πρώτη εἶναι ἡ περίοδος τῆς Εἰκονομαχίας τὸν 8ο καὶ 9ο αἰ. μ.Χ. καὶ ἡ δεύτερη ἀποτελεῖ τὴν περίοδο τῆς ἡσυχαστικῆς ἔριδας τὸν 14ο αἰ. μ.Χ., ἐπὶ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. Πνευματικά, ὅμως, αὐτὴ ἡ ἑορτὴ εἶναι μιὰ πρόσκληση γιὰ ἐνδοσκόπηση, γιὰ ἀνανέωση τῆς ψυχῆς καὶ γιὰ βαθύτερη κατανόηση τοῦ τὶ σημαίνει νὰ ζεῖς σύμφωνα μὲ τὴν ὀρθόδοξη πίστη. Ἕναν ὁρισμὸ τῆς Ὀρθοδοξίας μᾶς δίνει ὁ τόμος τῆς Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας, τὸν ὁποῖο σήμερα ἀναγνώσαμε: «Οἱ προφῆται ὡς εἶδον, οἱ ἀπόστολοι ὡς ἐδίδαξαν, ἡ ἐκκλησία ὡς παρέλαβεν, οἱ διδάσκαλοι ὡς ἐδογμάτισαν, ἡ οἰκουμένη ὡς συμπεφρόνηκεν, ἡ χάρις ὡς ἔλαμψεν, ἡ ἀλήθεια ὡς ἀποδέδεικται, τὸ ψεῦδος ὡς ἀπελήλαται, ἡ σοφία ὡς ἐπαρρησιάσατο, ὁ Χριστὸς ὡς ἐβράβευσεν, οὕτω φρονοῦμεν, οὕτω κηρύσσομεν, Χριστὸν τὸν ἀληθινὸν Θεὸν ἡμῶν [...] αὕτη ἡ πίστις τῶν ἀποστόλων, αὕτη ἡ πίστις τῶν πατέρων, αὕτη ἡ πίστις τῶν ὀρθοδόξων, αὕτη ἡ πίστις τὴν οἰκουμένην ἐστήριξεν».
Ἱστορικὴ ἀναδρομή
Ἡ ἱστορία τῆς Ὀρθοδοξίας εἶναι γεμάτη ἀπὸ στιγμὲς δοκιμασίας ἀλλὰ καὶ ἀπὸ θριάμβους, γεμάτη ἀπὸ περιόδους σκοταδιοῦ καὶ ἀναστάτωσης, μέχρι τὴ λάμψη τοῦ φωτὸς τῆς ἀληθείας, τὸ ὁποῖο διαπερνᾶ κάθε σκοτεινὴ ἐποχή. Χαρακτηριστικὰ παραδείγματα ἀποτελοῦν οἱ ἐποχὲς τῆς Εἰκονομαχίας καὶ τῆς περὶ ἡσυχασμοῦ ἔριδας, κατὰ τὶς ὁποῖες, οἱ ἀξίες τῆς πίστης καὶ τῆς πνευματικῆς ἀλήθειας βρέθηκαν ἀντιμέτωπες μὲ τεράστιες προκλήσεις. Τότε, ἐνῷ ἡ κοινωνία εἶχε διχαστεῖ καὶ οἱ καρδιὲς πολλῶν εἶχαν πληγεῖ, ξεπρόβαλε, ἀπὸ τὰ ἀνέλπιστα, γενναῖο τὸ Φρόνημα τῶν πιστῶν, οἱ ὁποῖοι μέσα ἀπὸ τὴν ἀφοσίωσή τους στὴν ἀλήθεια καὶ τὴν ἀντοχὴ στὶς δοκιμασίες ὑπερέβησαν τοὺς σκοπέλους καὶ στερέωσαν τὴν εἰρήνη.
Ἡ περίοδος τῆς Εἰκονομαχίας
Οἱ ἱερὲς εἰκόνες τῶν ἁγίων μορφῶν τῆς πίστεως, δὲν εἶναι ἁπλὲς ζωγραφικὲς ἀναπαραστάσεις, ἀλλὰ «παράθυρα στὸν οὐρανό». Μᾶς καλοῦν σὲ μετάνοια, προσευχὴ καὶ ἔνωση μὲ τὸν Θεό, ἐνῷ ταυτόχρονα διακηρύσσουν τὴν νίκη τοῦ Χριστοῦ ἐπὶ τοῦ θανάτου καὶ τὴν ὑπόσχεση τῆς αἰώνιας ζωῆς. Ὅταν οἱ εἰκονομάχοι ἀρνήθηκαν τὴν προσκύνηση τῶν εἰκόνων καὶ τὴν πολέμησαν σὰν δῆθεν «εἰδωλολατρεία», οἱ πιστοὶ διαπνεόμενοι ἀπὸ τὸ Ὀρθόδοξο Φρόνημα, κήρυξαν στεντορείᾳ τῇ φωνῇ ὅτι ἡ οὐσία τῆς προσκύνησης τῶν ἱερῶν εἰκόνων δὲν βρίσκεται στὰ ὑλικὰ ἀντικείμενα, ἀλλὰ στὴν ἐσωτερικὴ σχέση μὲ τὸν Θεὸ καὶ τὰ εἰκονιζόμενα πρόσωπα, καθώς, σύμφωνα μὲ τὸν Μ. Βασίλειο, «ἡ τιμὴ τῆς εἰκόνος ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαβαίνει». Φορέας γνήσιος αὐτῆς τῆς ἁγιοπατερικῆς παραδόσεως, ὁ ἐκ τῶν κορυφαίων διδασκάλων τῆς Ἐκκλησίας, Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, δίδαξε δυναμικὰ καὶ μὲ κάθε κόστος ὅτι ἡ εἰκονομαχία ἀποτελεῖ χριστολογικὴ αἵρεση, ἡ ὁποία, στὴν πραγματικότητα, ἀρνεῖται τὴν ἐνανθρώπιση τοῦ Θεοῦ στὸ πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἡ καταλυτικὴ διδασκαλία τοῦ Ἱεροῦ Δαμασκηνοῦ ἔγινε ἀποδεκτὴ ἀπὸ τὴν Ζ΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο καὶ διατρανώθηκε ἐπὶ Θεοδώρας τῆς Αὐγούστας μὲ τὴν πανηγυρικὴ ἀναστήλωση τῶν εἰκόνων τὴν Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας τοῦ 843 μ.Χ.
Τὸ Φρόνημα τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ
Ἀνάλογη γιὰ τὴν διατήρηση ἀναλλοίωτης τῆς ὀρθῆς πίστεως ὑπῆρξε ἡ μεγάλη προσφορὰ τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. Παρὰ τὶς ἀντιξοότητες καὶ τὶς προκλήσεις τῆς ἐποχῆς του, παρέμεινε ἀμετακίνητος στὴν προάσπιση τῆς παράδοσης τοῦ ἡσυχασμοῦ, καὶ ἄφησε πίσω του τρανὸ παράδειγμα Ὀρθοδόξου Φρονήματος, μὲ ἀποτέλεσμα μέχρι καὶ σήμερα νὰ ἀποτελεῖ νοητὴ πυξίδα, δίνοντας τὸν προσανατολισμὸ γιὰ τὴν Ἐκκλησία ἀλλὰ καὶ γιὰ τὸν κάθε ἄνθρωπο ξεχωριστά. Ὁ Ἅγιος ἔδειξε μὲ τὴ διδασκαλία του ὅτι ἡ Κάθαρση τῆς καρδιᾶς εἶναι ἡ βασικὴ προϋπόθεση γιὰ νὰ κατανοήσει ὁ ἄνθρωπος στὸ ἐδῶ καὶ τώρα τὰ δόγματα τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως αὐτὰ παρεδόθησαν μέσα ἀπὸ τὶς ἀποφάσεις τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων, ἐνῷ ἐπίσης ἀνέδειξε τὴν ἀληθινὴ ἐν Χριστῷ ζωή, ὡς τὴν εὐλογημένη ἐκείνη ὁδὸ ποὺ διὰ μέσου τῆς Κάθαρσης τῆς καρδιᾶς καὶ τοῦ Φωτισμοῦ τοῦ νοός, μᾶς ὁδηγεῖ στὴν Θέωση μὲ ἀσφάλεια, ἀκόμη καὶ ὅταν ὅλα γύρω μας φαίνονται ἀβέβαια καὶ σκοτεινά, ἀκόμη καὶ ὅταν ὅλα δείχνουν νὰ καταρρέουν. Μάλιστα, δὲν ὑποστήριξε τὴν διδασκαλία του μόνο μέσῳ τῶν ὑπέροχων θεωρητικῶν συγγραμμάτων του, ἀλλὰ ἔδωσε καὶ μὲ τὴ ζωή του μία ζωντανὴ ἐμπειρία καὶ ἀπόδειξη.
Τὸ Ὀρθόδοξο Φρόνημα ὡς τρόπος ζωῆς
Ὅλοι οἱ Ἅγιοι ποὺ ἀγωνίστηκαν ὑπὲρ τῆς Ὀρθοδοξίας, ὅπως ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἢ ὁ Μέγας Φώτιος, ἀποτελοῦν σήμερα πηγὴ ἔμπνευσης, διότι δίνουν μὲ τὴ ζωή τους τὸ μήνυμα τῆς Ὀρθοδοξίας. Ποιό εἶναι αυτό; Τὸ ὅτι ἡ ὀρθόδοξη ζωὴ εἶναι ἡ ἐπὶ γῆς φυσιολογικὴ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ὁποία διαρκῶς μπορεῖ νὰ κορυφώνεται πρὸς τὸ καλύτερο καὶ τὸ ἀνώτερο σὲ μία ἀτέλεστη τελειότητα, μὲ μόνη καὶ βασικὴ προϋπόθεση νὰ θέλει ὁ ἄνθρωπος. Αὐτὸς ὁ τρόπος ζωῆς, σήμερα, ἐπαληθεύεται ἀκόμα καὶ μὲ ἐπιστημονικὸ τρόπο. Γιὰ τὸν λόγο αὐτόν, ἄλλωστε, ἡ ὀρθόδοξη ζωὴ μὲ σαφῆ τρόπο καταδικάζει καὶ ἀπορρίπτει διδασκαλίες καὶ πρακτικὲς ἐναντίον τῆς ἀνθρώπινης φύσης καὶ τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου, ἐνῷ ταυτόχρονα προστατεύει καὶ περιθάλπει τὸν ἄνθρωπο ποὺ ἀναζητᾶ τὴν πνευματικὴ ὑγεία καὶ τὴ σωτηρία. Μὲ ἄλλα λόγια, θὰ λέγαμε ὅτι σήμερα αὐτὸς ποὺ ζεῖ πραγματικὰ σύμφωνα μὲ τὶς ἐπιταγὲς καὶ τὴν διδασκαλία τῆς Ὀρθοδοξίας, ἀκόμα καὶ μετὰ τὸ «δι᾽εὐχῶν» τῆς Θείας Λειτουργίας, εἶναι ἀπὸ μόνος του πρόταση ζωῆς καὶ παράδειγμα πρὸς μίμηση γιὰ τὸν συνάνθρωπο, γιὰ τὴν κοινωνία, γιὰ ὅλη τὴν ἀνθρωπότητα. Αὐτὸ ἰσχύει διότι, στὴν πραγματικότητα, ἡ ζωὴ τοῦ ὀρθοδόξου δὲν εἶναι παρὰ μία γενναία απόφαση ἀποφυγῆς τῆς ἁμαρτίας -φανερῆς καὶ κρυφῆς- καὶ ἐναγκαλισμοῦ τῆς ἀρετῆς. Ἑπομένως, μιλῶντας γιὰ ὀρθόδοξο τρόπο ζωῆς, μιλᾶμε γιὰ κάτι δυναμικό, ποὺ λειτουργεῖ πέραν τῆς ἁπλῆς πρακτικῆς λογικῆς, πέραν τῆς δυτικῆς ὀρθολογιστικῆς κατανόησης τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ ἀνθρώπου· λειτουργεῖ μὲ τὴ Θεανθρώπινη δυναμική, ποὺ ἀπὸ μόνη της κινητοποιεῖ τὸν ἄνθρωπο νὰ νικάει τὸ κακὸ μὲ τὴν ἀγαθὴ καρδία.
Ἡ δύναμη τοῦ Ὀρθοδόξου Φρονήματος συνοψίζεται σὲ μία φράση: «νίκα ἐν τῷ ἀγαθῷ τὸ κακόν»
Ἡ ἱστορία μᾶς διδάσκει πὼς μέσα ἀπὸ τὶς δύσκολες στιγμὲς μποροῦμε νὰ ἀνακαλύψουμε τὴν ἀληθινή μας δύναμη. Τὴν περίοδο τῆς Εἰκονομαχίας, οἱ πιστοὶ βρῆκαν τὴ δύναμη νὰ ὑπερασπιστοῦν τὴν πνευματική τους κληρονομιά, δείχνοντας ὅτι τὸ Φρόνημα τῆς ὀρθοδόξου πίστεως δὲν μπορεῖ νὰ καταστραφεῖ ἀπὸ τὶς ἐξωτερικὲς πιέσεις. Αὐτὴ ἡ ἀνθεκτικότητα καὶ ἡ ἀφοσίωση στὴ Θεία Ἀλήθεια ἀποτελεῖ τὸ πολύτιμο δῶρο ποὺ ἔχουμε κληρονομήσει καὶ ποὺ σήμερα συνεχίζει νὰ μᾶς ἑνώνει ὡς μέλη τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας. Τὸ μεγάλο μυστικὸ τῆς διάσωσης τῆς ἀληθείας, ποὺ συνδυάζει θεωρία καὶ πράξη, βρίσκεται στὸν κανόνα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου ποὺ λέγει: «νίκα ἐν τῷ ἀγαθῷ τὸ κακόν». Τὸ κακό, δηλαδὴ ἡ ἁμαρτία, δὲν νικᾶται μὲ ἄλλον τρόπο, παρὰ μόνο μὲ τὸ νὰ προσανατολίσει ὁ πιστὸς τὴν καρδιά του στὸ πρόσωπο τοῦ Κυρίου καὶ στὴν ἀγάπη ποὺ Ἐκεῖνος ἐκπέμπει, καὶ νὰ κάνει μόνο τὸ καλό. Ἑπομένως, τὸ νὰ ἑστιάζουμε στὸ καλὸ καὶ αὐτὸ νὰ τὸ αὐξάνουμε, αὐτὸ σημαίνει Ὀρθόδοξο Φρόνημα, αὐτὴ εἶναι ἡ βάση καὶ τὸ θεμέλιο τῆς ζωῆς τοῦ ὀρθοδόξου. Κάτι ἄλλο δὲν λειτουργεῖ.
Ὁρισμὸς τοῦ Ὀρθοδόξου Φρονήματος
Τί ἐννοοῦμε λοιπόν, ὅταν μιλᾶμε γιὰ «Φρόνημα» τῆς ὀρθοδόξου πίστεως; Ὁ ὅρος «Φρόνημα» δὲν περιορίζεται μόνο στὴ λογικὴ σκέψη ἢ στὴ γνώση, ἀλλὰ ἀγκαλιάζει ὁλόκληρη τὴν πνευματικὴ καὶ ψυχικὴ διάσταση τῆς ζωῆς μας. Εἶναι ἡ ἐσωτερικὴ στάση ποὺ καθοδηγεῖ κάθε μας πράξη, κάθε μας σκέψη καὶ κάθε μας συναίσθημα. Τὸ Ὀρθόδοξο Φρόνημα μᾶς καλεῖ νὰ ζοῦμε μὲ καθαρὴ συνείδηση καὶ μὲ ἀφοσίωση στὸν Θεό, νὰ μοιραζόμαστε τὴ ζωή μας μὲ ἀνιδιοτέλεια, νὰ προσφέρουμε χωρὶς δόλο καὶ νὰ λαμβάνουμε μὲ χαρὰ ὅ,τι μᾶς δίνει ὁ συνάνθρωπος καὶ ἡ ἴδια ἡ ζωή. Ἀποτελεῖ, οὐσιαστικά, μία πρόσκληση γιὰ βαθύτερη ἐνδοσκόπηση καὶ ἀναστοχασμὸ γιὰ τὸ ποιοὶ εἴμαστε καὶ ποιοὶ ἐπιδιώκουμε νὰ γίνουμε.Τὸ Φρόνημα αὐτὸ βασίζεται στὴν ὀρθὴ πίστη σὲ συνδυασμὸ μὲ τὶς εὐαγγελικὲς ἀξίες, ὅπως -ἐνδεικτικά- ἡ ἀληθινὴ ἀγάπη, ἡ ὑπομονή, ἡ ἀδιάκοπη προσευχὴ καί, ἀσφαλῶς, ἡ ταπεινοφροσύνη.
Ἡ μήτηρ αὐτὴ τῶν ἀρετῶν, ἡ ὑψοποιὸς ταπείνωση, δὲν εἶναι ἁπλῶς μία ἐξωτερικὴ συμπεριφορά, ἀλλὰ ἡ ἐσωτερικὴ ἀναγνώριση τῆς μικρότητάς μας μπροστὰ στὸ μεγαλεῖο τοῦ Θεοῦ. Ὅταν δὲ ἀναγνωρίσουμε ὅτι εἴμαστε ἁπλῶς μικρὰ κομμάτια ἑνὸς μεγάλου θεϊκοῦ σχεδίου, ἀνοίγουμε τὸν δρόμο γιὰ τὴν πραγματικὴ πνευματικὴ ἀνάπτυξη. Ἡ ἀγάπη, ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρά, εἶναι ἡ καρδιὰ καὶ ὁ πυρήνας τῆς ἀληθινῆς πνευματικότητας. Ἀσφαλῶς, ὁ λόγος ἀφορᾶ ὄχι τὴν ἀγαπολογία, ἀλλὰ τὴν ἀνυπόκριτη ἀγάπη, ἡ ὁποία δὲν γνωρίζει ὅρια καὶ ξεπερνᾶ κάθε διαφορά, ἀναπληρώνει τὰ κενά, θεραπεύει τὶς πληγὲς καὶ μὲ τὴν ἔμπρακτη ἐκδήλωσή της στὸν Θεὸ καὶ τοὺς συνανθρώπους μας γίνεται ὁ ἀδιάλειπτος στίβος πάνω στὸν ὁποῖο οἰκοδομοῦμε τὴν ποιότητα τῆς καθημερινότητάς μας.
Ἕνα παράδειγμα Ὀρθοδόξου Φρονήματος: Ἅγιος Χρυσόστομος ὁ Νέος Ὁμολογητής
Ἀπὸ τοὺς βίους τῶν Ἁγίων μας διδασκόμαστε πὼς τὸ Φρόνημα τῆς ὀρθοδόξου πίστεως συνεπάγεται ἀγῶνες καὶ διάβαση μέσα ἀπὸ τὴν στενὴ καὶ τεθλιμμένη ὁδό. Ἂς πάρουμε ὡς παράδειγμα τὸν Ἅγιο Χρυσόστομο τὸν νέο Ὁμολογητή. Ὁ δρόμος του δὲν ἦταν εὔκολος. Ὡστόσο, ἡ ἄδολη ἀγάπη του καὶ ἡ καρδιακή του πίστη τοῦ ἔδωσαν τὴν δύναμη νὰ ὑπομείνει μὲ προσευχὴ καὶ ταπείνωση κάθε ἐμπόδιο ποὺ ὑψωνόταν μπροστά του καὶ νὰ φθάσει μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ σὲ ἐπίπεδα πνευματικῆς βαθύτητας ποὺ δὲν τὰ χωρᾶ ὁ νοῦς μας. Συνάντησε ἀνθρώπινες μικρότητες, βίωσε τὴν ἀνθρώπινη μοναξιὰ στὸν ἀγῶνα ὑπὲρ τῆς Ὀρθοδοξίας, γνώρισε τὴν ἐξορία καὶ τὴν ἀπαξίωση. Ὅλα αὐτά, ὅμως, τὰ ἀντιμετώπισε ὡς εὐκαιρία πνευματικῆς προόδου καὶ ὄχι ὡς ἀποτυχία, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἀπολαμβάνει πλέον τὸν στέφανο τῆς ἀθανάτου ζωῆς καὶ νὰ ἀποτελεῖ γιὰ ἐμᾶς σήμερα ὑπόδειγμα θυσιαστικῆς προσήλωσης στὸ Θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ νοητὸ φάρο γιὰ τὴν καλλιέργεια τοῦ Ὀρθοδόξου Φρονήματος.
Ἡ βίωση τοῦ Ὀρθοδόξου Φρονήματος σήμερα
Αὐτὸ τὸ Φρόνημα χρειάζεται νὰ μᾶς διακατέχει καὶ σήμερα, σὲ μιὰ ἐποχὴ ὅπου κυριαρχεῖ ἡ βιασύνη, ἡ ἀναβλητικότητα, ἡ ἐπιφανειακὴ σκέψη, καὶ ὅπου οἱ ὑλικὲς ἀξίες καταλαμβάνουν συχνὰ πρωταρχικὴ θέση. Ἡ ἀνάγκη γιὰ ἀληθινὴ πνευματικὴ ἀνανέωση εἶναι πιὸ ἐπιτακτικὴ ἀπὸ ποτὲ καὶ θὰ γίνει πραγματικότητα μόλις πάψουμε νὰ ξεχνοῦμε ὅτι, ἐνῷ τὰ ὑλικὰ ἀγαθὰ μπορεῖ νὰ ἀλλάζουν καὶ νὰ φθείρονται, ἡ πνευματικὴ κληρονομιὰ καὶ οἱ ἀξίες τῆς πίστης παραμένουν ἀθάνατες. Ἡ ταπεινότητα, ἡ ἀγάπη καὶ ἡ ἀφοσίωση στὸν Θεὸ εἶναι ἀξίες ἀέναες καὶ μποροῦν νὰ ἀποτελέσουν τὸ φῶς ποὺ θὰ φέγγει μέσα στὶς πιὸ σκοτεινὲς στιγμὲς τῆς ζωῆς μας καὶ θὰ μᾶς ὁδηγεῖ πρὸς τὸ φῶς τῆς ἀναστάσεως. Ἀντιθέτως, οἱ ἀνέσεις τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν διαπιστωμένα καθηλώνουν τὸν ἄνθρωπο σὲ ἐπαναλαμβανόμενα λάθη, καὶ μάλιστα λάθη ποὺ ἀφοροῦν τὴν σχέση του μὲ τὸν Θεὸ καὶ τὸν συνάνθρωπο. Γιὰ τὸν λόγο αὐτόν, ὁ πνευματικὸς ἀθλητὴς τοῦ στίβου τῆς σωτηρίας σύντομα ἐγκαταλείπει τὶς χαρὲς τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν καὶ ἱεραρχεῖ τὸ καλὸ πάνω ἀπὸ τὸ κακό, γεγονὸς ποὺ τοῦ δίνει τὴν δυνατότητα, ἀκόμη καὶ ἀντιμέτωπος μὲ ποικίλες δοκιμασίες καὶ στερήσεις, νὰ αἰσθάνεται πάντα πληρότητα στὴ ζωή του.
Τὸ Ὀρθόδοξο Φρόνημα ἐν μέσῳ δοκιμασιῶν
Μία μεγάλη δοκιμασία, ποὺ αὐτὴ τὴν ὥρα μνημονεύω, καὶ ἀπέναντι στὴν ὁποία τὸ Φρόνημα τοῦ ὀρθοδόξου χριστιανοῦ καὶ πάλι καλεῖται νὰ δείξει τὶς ἀντοχές του, εἶναι ὁ διχασμὸς τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς. Ὁ διχασμὸς τοῦ νέου καὶ τοῦ παλαιοῦ ἡμερολογίου παραμένει ἐδῶ καὶ 101 χρόνια μία ἀνοιχτὴ πληγή, ἡ ὁποία εὐχῆς ἔργον εἶναι νὰ ἐπουλωθεῖ ἐν ἀληθείᾳ. Σίγουρα, κάποιος ποὺ δὲν ἀγαπᾶ ἐξ ὅλης καρδίας τὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ καὶ δὲν ἀγωνιᾶ γιὰ αὐτήν, δὲν μπορεῖ νὰ λειτουργήσει ἀποτελεσματικὰ πρὸς αὐτὴ τὴν κατεύθυνση. Αὐτὴ τὴ δυνατότητα ἔχουν μόνο ὅσοι, τετρωμένοι ἀπὸ ἀγάπη πρὸς τὴν Ἐκκλησία, πάσχουν γιὰ αὐτήν. Τέτοιοι εἶναι ὅσοι διαπνέονται ἀπὸ τὸ Ὀρθόδοξο Φρόνημα. Οἱ ἄνθρωποι αὐτοὶ ἀγαποῦν πραγματικὰ τὸν συνάνθρωπο, ἀγαποῦν καὶ ὅλη τὴν κτίση. Εἶναι θεοπρόβλητοι καὶ φορεῖς τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ, διὰ τῆς ὁποίας ἀντιλαμβάνονται εἰς βάθος τὸ πρόβλημα καὶ μποροῦν νὰ ὁδηγήσουν πρὸς τὴν ἐπίλυσή του.
Ἡ ὕπαρξη Ὀρθοδόξου Φρονήματος
Στὸ σημεῖο αὐτὸ ἴσως ἀναρωτηθοῦμε: «ὑπάρχουν, ἄραγε, στὶς μέρες μας τέτοιοι ἄνθρωποι;». Τὸ ὅτι φθάνουμε σὲ σημεῖο ἀκόμη καὶ νὰ ἐκφράσουμε μία τέτοια ἀπορία, ἀποτελεῖ ἀφορμὴ πικρίας. Ἐπιτρέψτε μου νὰ δώσω μία δική μου ὀπτικὴ στὸ πρόβλημα αὐτό. Θὰ μποροῦσε νὰ πεῖ κανεῖς ὅτι, πράγματι, σήμερα δὲν ὑπάρχει ἄνθρωπος μὲ Ὀρθόδοξο Φρόνημα, καὶ μάλιστα θὰ μποροῦσε αὐτὸ νὰ τὸ δικαιολογήσει μὲ τέτοιον τρόπο, ὥστε, ἀντὶ νὰ ὁδηγηθεῖ σὲ πνευματικὴ ἀφύπνιση, νὰ καταλήξει σὲ παραίτηση ἀπὸ κάθε προσπάθεια μετανοίας. Εἰλικρινά, πόσους ἀνθρώπους συναντᾶμε σήμερα ποὺ νὰ πάσχουν ἀληθινὰ γιὰ τὸ ἡμερολογιακὸ σχίσμα, νὰ πάσχουν γιὰ τὴν Ἐκκλησία, νὰ πονοῦν γιὰ τὸν διπλανό τους, μὲ τὸν ὁποῖο στεροῦνται τὴν δυνατότητα νὰ συνεορτάσουν τὶς μεγάλες ἑορτές; Στὸ ποσοστὸ ποὺ συμβαίνει αὐτό, στὸ ἴδιο ποσοστὸ θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι ὑπάρχουν ἄνθρωποι ὀρθοδόξως φρονοῦντες. Μπορεῖ οἱ ἄνθρωποι αὐτοὶ νὰ εἶναι λίγοι, ἀλλὰ ὁπωσδήποτε ὑπάρχουν. Στὴν ἰσχυρὴ βεβαιότητα τοῦ γεγονότος αὐτοῦ, μᾶς ὁδηγεῖ τὸ ἑξῆς ἁπλὸ σκεπτικό: Ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ ὑπάρχει ἡ Ἐκκλησία καὶ ἐπιτελεῖ ἔργο μετανοίας, τότε ὁ Πανάγαθος Θεὸς δὲν μᾶς ἔχει ἐγκαταλείψει, ἀλλὰ εἶναι ἐδῶ, πλαισιούμενος ἀπὸ τοὺς ἐκλεκτούς Του φίλους. Καὶ αὐτὸ τὸ πιστεύω μὲ ἀπόλυτη βεβαιότητα, ὅτι, δηλαδή, οἱ φίλοι τοῦ Θεοῦ ὑπάρχουν ἀνάμεσά μας. Αὐτὸς εἶναι καὶ ὁ λόγος ποὺ παρατείνει ὁ Θεὸς τὴ Φιλανθρωπία Του στὸν ἄνθρωπο καὶ σὲ ὅλη τὴν κτίση.
Ἡ ἀδιαφορία ἀντίθετη μὲ τὸ Ὀρθόδοξο Φρόνημα
Στὴν πορεία τοῦ καθενός μας πρὸς τὴν ἐσωτερικὴ καλλιέργεια τοῦ Ὀρθοδόξου Φρονήματος, ἐλλοχεύει ἕνας σημαντικὸς κίνδυνος: ἡ ἀδιαφορία. Ἡ ἀδιαφορία μὲ ὁδηγεῖ σὲ μία πρόχειρη διαπίστωση ὅτι δῆθεν γύρω μου δὲν ὑπάρχουν ἄνθρωποι ὀρθόδοξα φρονοῦντες. Αὐτὸ μὲ ὁδηγεῖ σὲ πνευματικὴ ὕπνωση, ἡ ὁποία, μὲ τὴ σειρά της, μπορεὶ νὰ ἐπιφέρει πνευματικὴ μυωπία, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ μὴν μπορῶ πλέον νὰ διακρίνω τὸν ἀληθινὰ ὀρθόδοξο, ἀκόμη καὶ ἂν τὸν ἔχω μπροστά μου. Αὐτὸ εἶναι πολὺ σοβαρὸ πρόβλημα καὶ ὀφείλεται στὴ λανθασμένη νοοτροπία τῆς σύγκρισης. Τί μοῦ λέει αὐτὴ ἡ νοοτροπία; «Κοίτα ἂν κάποιος τοῦ περιβάλλοντός σου εἶναι φορέας τῆς Θείας Χάριτος καὶ τότε γίνε καὶ ἐσύ. Διαφορετικά, μὴν κάνεις καμία κίνηση». Γιὰ νὰ λυτρωθῶ ἀπὸ αὐτὴ τὴν παγίδα, ὀφείλω νὰ στραφῶ στὸν ἑαυτό μου καὶ νὰ δῶ ἐσωτερικὰ τὶ πρέπει νὰ κάνω ἐγώ, γιὰ νὰ περιβληθῶ τὸ Ὀρθόδοξο Φρόνημα. Αὐτὴ ἡ ἀνάληψη τῶν προσωπικῶν εὐθυνῶν θὰ φέρει ἄμεσα ἀποτελέσματα χωρὶς καθυστερήσεις, χωρὶς συγκρίσεις, χωρὶς νὰ προσπαθῶ νὰ δῶ τὸ μέλλον μου μέσα ἀπὸ τὰ μάτια κάποιου ἄλλου.
Ἀφύπνιση ἡ δύναμη τοῦ Ὀρθοδόξου Φρονήματος
Ἀδελφοί μου, ἂς ἀφυπνιστοῦμε, ἂς μετακινηθοῦμε ἀπὸ τὴν ἡσυχία μας καὶ ἀπὸ αὐτὸ ποὺ νομίζουμε ὅτι εἶναι τὸ σωστό. Ἂς μετακινηθοῦμε ἀπὸ τὸ βολικό, τὸ ὁποῖο βλάπτει καὶ καθηλώνει σὲ ἐπαναλαμβανόμενα λάθη. Τὸ Φρόνημα τῶν Ἁγίων δὲν φθάνει νὰ τὸ βλέπουμε, νὰ τὸ περιγράφουμε καὶ νὰ τὸ θαυμάζουμε. Ἀπαιτεῖται ἄμεσα νὰ τὸ βιώσουμε, νὰ γίνουμε πρωταγωνιστὲς τῆς δικῆς μας ζωῆς, νὰ δοῦμε τὴν ἀλήθεια μὲ τὰ δικά μας μάτια, νὰ βιώσουμε τὴν ἀγάπη μὲ τὴ δική μας καρδιὰ καὶ νὰ σταματήσουμε νὰ φανταζόμαστε μὲ ὡραῖα λόγια τὶ σημαίνει ἀλήθεια καὶ ἀγάπη. Συνάνθρωποί μας ἐμφορούμενοι ἀπὸ τὸ Ὀρθόδοξο Φρόνημα σήμερα ὑπάρχουν, ἀρκετὰ περισσότεροι ἀπὸ ὅσους μποροῦμε νὰ φανταστοῦμε. Γιὰ τὸ ὅτι ἴσως νὰ μὴν εἶναι ὁρατοί, δὲν φταίει τὸ ὅτι κρύβονται, ἀλλὰ τὸ ὅτι εἶναι ἀσθενῆ τὰ δικά μου ἀνθρώπινα αἰσθητήρια. Ἂν προτεραιότητα ἔχει ἡ ἰδιοτέλεια καὶ οἱ σχέσεις μου ἐξαρτῶνται γύρω ἀπὸ αὐτή, ἐὰν γίνεται συστηματικὴ ἑστίαση στὰ ἀρνητικὰ τοῦ ἄλλου χάριν κάποιας ἰδιοτελοῦς ἀνάγκης, τότε ὄχι ἁπλὰ δὲν ἔχω ἐλπίδα νὰ δῶ τὸν ἐμπνεόμενο ἀπὸ Ὀρθόδοξο Φρόνημα συνάνθρωπό μου, ἀλλὰ μάλλον καταδικάζω τὸν ἑαυτό μου νὰ μὴν μπορεῖ νὰ δεῖ ποτὲ ἄνθρωπο καλύτερο καὶ ἀνώτερο ἀπὸ τὸν ἴδιο. Μὲ ἄλλα λόγια, ἐπιλέγεται μὲ προσωπική μου εὐθύνη ἡ ἀπραξία, ἡ παραίτηση καὶ ἡ καθήλωση στὰ ἴδια λάθη.
Πρῶτο βῆμα γιὰ τὴν ἐνεργοποίση τοῦ Ο.Φ. > ἀπόφαση
Γιατί νὰ ἐπιλέξω τὰ ἐπαναλαμβανόμενα λάθη, ἐνῷ ἔχω καὶ ἐγὼ τὴν ἐλπίδα καὶ τὴν δυνατότητα νὰ δεχθῶ τὴν Χάρη τοῦ Παρακλήτου στὴν ψυχή μου; Γιὰ νὰ σκηνώσει μέσα μου ὁ Παράκλητος, ὁ Ὁποῖος συγκροτεῖ τὸ γνήσιο Φρόνημα τῆς Ὀρθοδοξίας, ἀρκεῖ νὰ κάνω δύο ἁπλὰ βήματα. Τὸ πρῶτο βῆμα εἶναι ἡ ἀπόφαση, ἡ ὁποία δείχνει τὶς προσωπικές μου προθέσεις, δείχνει ἐὰν πράγματι ὑπάρχει διάθεση γιὰ ἀλλαγὴ καὶ ἐν Χριστῷ μεταμόρφωση.
Ἀδελφοί μου, ἐὰν καὶ μόνον ἐὰν ὑπάρξει αὐτὴ ἡ ἀπὀφαση, αὐτὴ ἡ ἀφύπνιση στὸν ἑαυτό μου, τότε ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς θὰ κατέβει καὶ θὰ ἀποκαλύψει τοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἔχουν τη Χάρη Του, οἱ ὁποῖοι θὰ μὲ βοηθήσουν νὰ καλλιεργήσω τὸ θεάρεστο Φρόνημα. Ἐνδεχομένως νὰ ἀναρωτηθεῖτε γιατὶ μὲ ἐνδιαφέρει τόσο πολὺ ἡ ἀναζήτηση προσώπων ποὺ νὰ ἐμφοροῦνται ἀπὸ τὸ Ὀρθόδοξο Φρόνημα. Ἡ ἀπάντηση εἶναι ἁπλῆ: διότι ἡ ἀναζήτηση, στὴν καθημερινότητά μου, τοῦ καλύτερου καὶ τοῦ ἀνώτερου προσώπου καὶ ἡ συναναστροφή μου μὲ ἐκεῖνο τὸ πρόσωπο, τὸ ὁποῖο ἔχει τὴν δυνατότητα νὰ μὲ ὠθήσει σὲ πνευματικὴ ἄνοδο, εἶναι τὸ μυστικὸ τῆς ἐνεργοποίησης τοῦ Ὀρθοδόξου Φρονήματος. Τὸ χαρακτηριστικὸ τῆς κοινῆς ἀναγνώρισης μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων ποὺ πασχίζουν γιὰ τὸ καλύτερο στὴ ζωή τους, ἀνεξαρτήτως ἀρετῆς καὶ πνευματικῆς προκοπῆς, εἶναι, τελικά, ἡ βάση καὶ τὸ θεμέλιο τῆς ἀρχῆς γιὰ ἀλλαγὴ ἤ, ὅπως θὰ λέγαμε στὴν ἐκκλησιαστική μας γλῶσσα, τῆς ἀρχῆς γιὰ μετάνοια.
Δεύτερο βῆμα γιὰ τὴν ἐνεργοποίηση τοῦ Ο.Φ. > Σταθεροποίηση
Τὸ δεύτερο βῆμα εἶναι ἡ σταθεροποίηση. Ἡ σταθεροποίηση στὴ νέα αὐτὴ προοπτικὴ ἀλλάζει ὅλες τὶς σχέσεις τοῦ ἀνθρώπου. Ἔρχεται μία νέα κοσμοθέαση: ὁ συνάνθρωπος εἶναι συνοδοιπόρος μὲ κοινοὺς στόχους, δὲν εἶναι ἐκεῖνος ποὺ ὑπονομεύει, ἀλλὰ αὐτὸς ποὺ βοηθάει, καὶ ἐγὼ εἶμαι ἕτοιμος νὰ τὸν στηρίξω στὴν πραγματική του ἀνάγκη. Ὁ Θεὸς δὲν εἶναι ἀπόμακρος, ἀλλὰ εἶναι ἐδῶ καὶ συντροφεύει τὸν ἄνθρωπο, ὅπως λέγει καὶ ὁ προφήτης Δαυΐδ, «προωρώμην τὸν Κύριον ἐνώπιόν μου διαπαντός, ὅτι ἐκ δεξιῶν μου ἐστί, ἵνα μὴ σαλευθῶ» (15ος ψαλμός). Ὁ ἄνθρωπος ἀλλάζει ριζικά, ἔχει ἄλλη θέαση τοῦ ἴδιου του τοῦ ἑαυτοῦ, διότι πλέον βλέπει τὸν συνάνθρωπο καὶ τὸν Θεὸ διαφορετικά. Ἡ ἀλλαγὴ ποὺ ἔχει προκύψει, εἶναι πολὺ μεγαλύτερη ἀπὸ τὸ ἔργο τοῦ ἴδιου τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ Θεὸς δίνει περισσότερα ἀπὸ ὅ,τι ὁ ἄνθρωπος προσφέρει στὸν Θεό. Ὁ ἄνθρωπος, πλέον, βλέπει τὴν ἀλήθεια μὲ τὰ δικά του μάτια. Τὸ Ὀρθόδοξο Φρόνημα ἔχει πλέον σχηματισθεῖ μέσα του. Δὲν ἔχει ἐξαρτήσεις, δὲν εἶναι ἑτερόφωτος, λάμπει ἀπὸ μόνος του, ἡγεῖται, ἀνοίγει δρόμο γιὰ τοὺς ἀνθρώπους, μιλάει ἀπὸ τὴν καρδιά του, κηρύττει μὲ τὰ μάτια του, διδάσκει μὲ τὴ σιωπή του.
Αὐτὰ εἶναι τὰ δύο βήματα ποὺ θὰ πρότεινα, ὥστε νὰ ἐνεργοποιηθεῖ τὸ Ὀρθόδοξο Φρόνημα στὴν καρδιὰ τοῦ καθενός. Τὸ ἕνα εἶναι ἡ ἀπόφαση καὶ τὸ δεύτερο ἡ σταθεροποίηση στὴ νέα προοπτική, στὴ νέα κοσμοθέαση, μέσα ἀπὸ τὴν ἐσωτερικὴ μεταμόρφωση μὲ τὴ Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ὀρθόδοξο Φρόνημα καὶ Ἐθνικὴ Αὐτοσυνειδησία
Ἐπιπρόσθετα, μία ἄλλη πτυχὴ τοῦ Ὀρθοδόξου Φρονήματος εἶναι καὶ τὸ πώς ἀντιλαμβανόμαστε τὴν Ἐθνική μας Αὐτοσυνειδησία. Ἡ ἱστορία μας, ἡ παράδοσή μας ἔχει ζυμώσει τὸν Ἕλληνα Ῥωμηὸ καὶ τὴν ἱστορική του ὕπαρξη μὲ τὴν Ὀρθοδοξία. Τὸ ἀκόλουθο σύντομο παράδειγμα εἶναι διαφωτιστικὸ γιὰ νὰ σᾶς ἐξηγήσω τὶ ἀκριβῶς ἐννοῶ. Στὸ πολεμικὸ θωρηκτὸ πλοῖο «Ἀβέρωφ», λίγο πρὶν τὴν ναυμαχία τῆς Ἕλλης τὸ 1912 καὶ λίγο πρὶν τὴν ἀπελευθέρωση ὅλου τοῦ Αἰγαίου, ἕνας ὑποκελευστὴς ὀνόματι Σκόδρας, ποὺ ὑπηρετοῦσε μέσα στὸ πλοῖο, εἶδε σχηματισμένο στὸ πλάϊ ἑνὸς κουβᾶ μὲ γράσο, ποὺ χρησιμοποιοῦσε γιὰ τὴ λίπανση τῶν πυροβόλων, τὸ πρόσωπο τοῦ Ἁγίου Νικολάου. Ἔντρομος τὸ ἔδειξε στὸν εὐλαβῆ πλοίαρχο Κουντουριώτη. Ἐκεῖνος, στὴ συνέχεια, κάλεσε ὅλο τὸ πλήρωμα στὸ κατάστρωμα καὶ τοὺς ἀνακοίνωσε τὰ ἑξῆς: «Ὁ Θεὸς ἔδειξε τὸ σημεῖο Του, ὁ Θεὸς εἶναι μαζί μας. Στὴν ἑπόμενη ναυμαχία θὰ κερδίσουμε», ὅπως καὶ ἔγινε. Ἡ νικηφόρος ναυμαχία τῆς Ἕλλης ἦταν ἐκείνη ποὺ κλείδωσε τοὺς Τούρκους στὰ στενά των Δαρδανελίων. Βλέπουμε, λοιπόν, ὅτι ἡ συμμαχία τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς Ὑπερμάχου Στρατηγοῦ ἀποτελοῦσε τὸ ζητούμενο καὶ τὴν κινητήριο δύναμη τῶν ὑπὲρ τοῦ Ἔθνους μας ἀγωνισαμένων, γεγονὸς ποὺ δηλώνει ὅτι τὸ Ὀρθόδοξο Φρόνημα εἶναι ταυτισμένο καὶ μὲ τὸ Ἐθνικό μας Φρόνημα.
Ὀρθόδοξο Φρόνημα καὶ σύγχρονοι θεσμοί
Ἐὰν Κυβέρνηση, πολιτειακοὶ θεσμοὶ καὶ πολιτειακοὶ παράγοντες ὁμοιάζουν στὸν ναύαρχο Κουντουριώτη ὡς πρὸς τὴν ἐμπιστοσύνη του στὴν θεία Πρόνοια τότε δὲν πρέπει νὰ φοβόμαστε τίποτα. Ὑπάρχει ἡ δυνατότητα γιὰ ὀρθὴ διακυβέρνηση τῆς Ἑλλάδος σήμερα, ἀρκεῖ οἱ ἄνθρωποι ποὺ θὰ σηκώσουν στὴν πλάτη τους τὸ βαρὺ φορτίο νὰ μετέχουν τοῦ τῆς Ὀρθοδοξίας Φρονήματος. Θέσεις ὅπως ὅτι εἴμαστε πολυπολιτισμικὴ χώρα, ἀλλὰ καὶ ταυτόχρονα τὸ ἐλεύθερο ποὺ ἔχει δοθεῖ στὴν δημογραφικὴ ἀλλοίωση τῆς πατρίδας μας, συνιστοῦν ἐθνικὰ ἐγκλήματα. Αὐτὰ καὶ ἄλλα ἀρκετὰ ἔχουν προκαλέσει, τὸν τελευταῖο καιρό, τὴν ἀρχὴ μίας ἐσωτερικῆς, ἀθόρυβης ἐπανάστασης, ἡ ὁποία θέλει στὴν ἐξουσία ἀνθρώπους ἐμφορούμενους ἀπὸ τὸ Ὀρθόδοξο Φρόνημα, ποὺ νὰ κυβερνοῦν ὡς Ἕλληνες καὶ ὄχι ὡς φερέφωνα τῆς δύσης, τὰ ὁποῖα ἀλλοιώνουν καὶ διαστρεβλώνουν ἀκόμα καὶ αὐτὴν τὴν ἀνθρώπινη λογική. Ὁ λαός μας θέλει ἡγέτες ποὺ νὰ μποροῦν νὰ καταλάβουν ὅτι ἡ βιολογία στὸν ἄνθρωπο δὲν μπορεῖ νὰ ἔχει ἄλλο φῦλο πέραν τοῦ ἀρσενικοῦ καὶ τοῦ θηλυκοῦ. Ἄραγε, ἂν μετὰ ἀπὸ 100 ἢ 200 χρόνια ἀνακαλύψουν τὰ ὀστᾶ μου οἱ ἀρχαιολόγοι, τί πιστεύετε ὅτι θὰ ποῦν; Θὰ ποῦν ὅτι τὰ ὀστᾶ ἀνήκουν σὲ ἄντρα ἢ σὲ γυναῖκα; Προφανῶς θὰ ποῦν ὅτι ἀνήκουν σὲ ἄντρα καὶ τὸ γνωρίζουν πολὺ καλά. Ὑπάρχει περίπτωση νὰ ποῦν ὅτι τὰ ὀστᾶ ἀνήκουν σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ 185 φῦλα; Βλέπουμε πόσο ἀναγκαῖο εἶναι νὰ μᾶς κυβερνοῦν ἄνθρωποι μὲ Ὁρθόδοξο Φρόνημα -ποὺ δὲν εἶναι τίποτα ἄλλο παρά, ὅπως εἶπα καὶ στὴν ἀρχή, ἄνθρωποι μὲ φυσιολογικὴ ζωὴ στὴν ἐπὶ γῆς παρουσία τους- καὶ σὲ αὐτοὺς νὰ προσβλέπουμε.
Ἀνάγκη Ὀρθοδόξου Φρονήματος στὴν Ἐκκλησία
Κάτι ἀνάλογο ἰσχύει καὶ στὸν ἐκκλησιαστικὸ χῶρο. Καθὼς ἡ Ἐκκλησία καλεῖται στὴ σημερινὴ ἐποχὴ νὰ ἀντισταθεῖ σὲ ἀπειλὲς καὶ νὰ ἐπιλύσει σύγχρονα προβλήματα, χρειάζεται τοὺς κατάλληλους ἀνθρώπους· ἀνθρώπους ποὺ νὰ βγάζουν, «ἐκ τοῦ ἀγαθοῦ θησαυροῦ τῆς καρδίας αὐτῶν, τὰ ἀγαθά», νὰ ἐναρμονίζουν τὴ ζωή τους μὲ τὸ Θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ σκέφτονται σύμφωνα μὲ τὴν ἁγιοπατερικὴ παρακαταθήκη.
Σύγχρονα προβλήματα τῆς Ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς καὶ Ὀρθόδοξο Φρόνημα:
α) Ὁ Οἰκουμενισμός
Ἕνα πρόβλημα μὲ τὸ ὁποῖο ἔρχεται ἀντιμέτωπη ἡ Ἐκκλησία μας εἶναι ἡ αἵρεση τοῦ Οἰκουμενισμοῦ. Ὁ Οἰκουμενισμός, ὡς γνωστόν, ἀντιλαμβάνεται τὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωὴ μὲ μία λογικὴ ποὺ δὲν εἶχε ὑπάρξει ποτὲ στὸ παρελθὸν πρὶν τὴν ἐμφάνισή του. Εἶναι μιὰ νέα ἰδεολογία καὶ αὐτὸ τὸ γνωρίζουν ἀκόμα καὶ οἱ ἔνθερμοι ὑποστηρικτές του. Αὐτοὶ ὑποστηρίζουν τὴν θεωρία ὅτι ὁ Οἰκουμενισμὸς εἶναι ἕνα κίνημα ποὺ ἐπιδιώκει τὴν ἑνότητα τῶν χριστιανικῶν δογμάτων μέσα ἀπὸ τὸν διάλογο. Λογικά, μετὰ ἀπὸ τόσες δεκαετίες θὰ ἔπρεπε ἤδη νὰ ὑπῆρχε σήμερα κάποιο θετικὸ καὶ θεάρεστο ἀποτέλεσμα, ἀντιληπτὸ ἀπὸ ὅλους μας. Ὡστόσο, αὐτό, ἐπὶ τῆς οὐσίας, δὲν συμβαίνει. Πρὸς τί αὐτό; Μήπως εἶναι, ἐπιτέλους, καιρὸς γιὰ τὸν ἀναγκαῖο προβληματισμό; Μήπως ἔφθασε, πλέον, ἡ ὥρα τῆς κατανόησης ὅτι οἱ συμπροσευχὲς μὲ ἑτεροδόξους καὶ οἱ ἄστοχοι διάλογοι δίχως προοπτικὴ μετανοίας τοὺς στεροῦν, στὴν πραγματικότητα, τὴν πιθανότητα νὰ δοῦν τὸ Φῶς τὸ Ἀληθινό; Ἡ δύναμη τῆς Ὀρθοδοξίας εἶναι ἀφάνταστα μεγάλη. Ἡ Ὀρθοδοξία δὲν ἔχει τὴν ἀνάγκη νὰ ἐξισωθεῖ μὲ διδασκαλίες ἀλλότριες καὶ νὰ ἀναμειχθεῖ μὲ τὸ ψεῦδος γιὰ νὰ φέρει τὴν εὐλογημένη ἀνατροπή. Μπορεῖ μὲ μόνη τὴν λάμψη τοῦ ἁγιοπνευματικοῦ βιώματος νὰ προσελκύσει ψυχὲς καλοπροαίρετες. Τὴν λάμψη αὐτὴ ἐξέπεμπε ὁ Ἅγιος Μάρκος ὁ Εὐγενικός, ὀ Ἱερὸς Φώτιος, ὁ Θεολόγος Γρηγόριος, ἄξιους μιμητὲς τῶν ὁποίων χρειαζόμαστε καὶ σήμερα.
β) Ὁ διαχωρισμὸς νέου καὶ παλαιοῦ ἡμερολογίου
Ἕνα ἀκόμη σοβαρὸ ζήτημα, τὸ ὁποῖο ἐδὼ καὶ 101 χρόνια ταλανίζει τὴν Ἐκκλησία, εἶναι ὁ διαχωρισμὸς τῶν ὀρθοδόξων σὲ νεοημερολογίτες καὶ παλαιοημερολογίτες. Ἀμέσως μετὰ τὴν ἀλλαγὴ τοῦ ἡμερολογίου τὸ 1924, τὸ Ὀρθόδοξο Φρόνημα ἐκφράστηκε μέσῳ τῶν ἁπλῶν ἀνθρώπων μὲ τὴν ἑξῆς φράση: «Μᾶς φράγκεψαν». Ἀντιλήφθηκαν οἱ πρόγονοί μας ὅτι ἡ ἡμερολογιακὴ μεταρρύμθιση ἀποτελοῦσε ἐντολὴ τῆς δύσεως. Ἀκόμα καὶ ἀπὸ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο εἰσήχθη, εἶδαν ὅτι δὲν ἐπρόκειτο γιὰ κάτι καλό. Πῶς εἰσήχθη; Αὐταρχικά. Μία βίαιη ἀλλαγή, μία ἀλλαγὴ ὑποχρεωτική, μία ἀλλαγὴ ποὺ ἀπαξιώνει μεγάλη μερίδα χριστιανῶν, μία ἀλλαγὴ ποὺ φέρνει κυρίως ἀναστάτωση καὶ διαχωρισμὸ παρὰ ἑνότητα, δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι καρπὸς Ὀρθοδόξου Φρονήματος. Τὸ Ὀρθόδοξο Φρόνημα ἑνώνει, φέρνει καταλλαγὴ καὶ ἀγάπη. Κάτι τέτοιο δὲν ἔγινε μέχρι σήμερα, καθὼς -ἑκατέρωθεν- φωνὲς ἀνθρώπων ὁμοίων μὲ ἄδεια βαρέλια ποὺ μόνο θόρυβο προξενοῦν, προσποιούμενες ἀποκλειστικότητα αὐθεντίας, ἐξυπηρετῶντας ἰδιοτέλειες καὶ σχηματίζοντας φατρίες, ἐνσπείρουν διχόνοια, μὴν ἔχοντας, φυσικά, καμία σχέση μὲ τὸ Πνεῦμα τῆς Ὀρθοδοξίας.
Οἱ φορεὶς τοῦ Ὀρθοδόξου Φρονήματος ὡς ἐλπίδα ἀντιμετώπισης τῶν προβλημάτων
Αὐτό, ὅμως, ποὺ παρηγορεῖ, εἶναι ὅτι ὑπάρχουν καὶ φωνὲς ἀπὸ προσωπικότητες ποὺ βιώνουν τὴν Ἀλήθεια τῆς Ὀρθοδοξίας. Αὐτὲς οἱ προσωπικότητες εἶναι ποὺ μποροῦν νὰ φέρουν -ἀργὰ ἢ γρήγορα- τὴν κατὰ Θεὸν ἀνατροπὴ πρὸς τὰ καλύτερα. Νὰ παρακαλοῦμε, λοιπόν, τὸν Θεὸ οἱ φωνὲς τῶν ἀληθῶς ὀρθοδόξων νὰ εἰσακουσθοῦν καὶ ποτὲ νὰ μὴν πάψουν νὰ ὁμιλοῦν πρὸς ὄφελος τῆς Ὀρθοδοξίας, ὅπως ποτὲ δὲν ἔπαψε ὁ Ἅγιός μας Χρυσόστομος, ὁ Νέος Ὁμολογητής. Ὁ Ἅγιος Πρόεδρος εἶχε ὡς ὅραμά του τὴν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας σύμφωνα μὲ τὰ ὅσα ὁρίζουν διαχρονικὰ οἱ Ἅγιοι Πατέρες. Αὐτὸ ποὺ δύναται νὰ ἐκπληρώσει τὸ ὄραμά του εἶναι τὸ Ὀρθόδοξο Φρόνημα τοῦ ἐν ἐπιγνώσει ἁμαρτωλοῦ, μὲ διάκριση καὶ ἀγάπη, μὲ ἀφοσίωση πρὸς τὴν ἑνότητα ἐν ἀληθείᾳ, ὑπὸ τὴν καθοδήγηση τῶν Ἱερῶν Κανόνων τῶν Ἁγίων Πατέρων καὶ μὲ τὴν ἐπιστασία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πάντοτε μὲ τὴν ψυχὴ στραμμένη στὸν λόγο τοῦ Ἀρχαγγέλου:«στῶμεν καλῶς, στῶμεν μετὰ φόβου!». Ἂς σταθοῦμε καὶ ἂς προσέξουμε. Ἂς κάνουμε τὸν ἀπολογισμό μας καὶ ἂς κοιτάξουμε τὸ μέλλον. Πετύχαμε τοὺς στόχους μας; Καταλάβαμε ποτὲ ποιοὶ ἦταν αὐτοὶ οἱ στόχοι; Τὸ χάσμα ποὺ ὑφίσταται μόνο πόνο προκαλεῖ στοὺς εὐσυνείδητους. Γιὰ αὐτό, πρέπει, τοῦ Θεοῦ συνεργοῦντος, νὰ γεφυρωθεῖ. Ὀφείλουμε στὰ παιδιά μας νὰ παραδώσουμε μία κατάσταση πιὸ δυνατὴ ἀπὸ αὐτὴν ποὺ παραλάβαμε. Πέρασαν 100 χρόνια. Πόσα ἀκόμη θέλουμε νὰ περάσουν;
Ἐπίλογος
Ἀδελφοί μου, ἂς ἀναλογιστοῦμε τὴ σημασία τῆς σημερινῆς ἡμέρας. Εἶναι μία ἡμέρα γιὰ ψυχικὴ ἐνδοσκόπηση, γιὰ πνευματικὴ κάθαρση καὶ γιὰ ἀνανέωση τῶν δεσμῶν ποὺ μᾶς ἑνώνουν ὡς κοινότητα, ὡς Ἐκκλησία, ὡς σῶμα Χριστοῦ. Ὅταν ἡ καρδιά μας γεμίζει μὲ τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, κάθε δυσκολία φαίνεται νὰ ὑποχωρεῖ καὶ ὁ δρόμος πρὸς τὸ φῶς ἀνοίγει μὲ ἀληθινὴ χαρὰ καὶ ἐλπίδα. Μέσα ἀπὸ αὐτὴν τὴν πνευματικὴ διαδικασία, μέσα ἀπὸ τὴν ἐνέργεια τοῦ Ὀρθοδόξου Φρονήματος, μαθαίνουμε πὼς ἡ Ὀρθοδοξία δὲν εἶναι ἁπλῶς μία θρησκεία, ἀλλὰ ἡ ἀποκεκαλυμμένη ἀλήθεια, ἕνας τρόπος ζωῆς ποὺ ἐνσωματώνει τὶς πιὸ βαθιὲς ἀξίες τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης.
Εἶναι κατανοητὸ πὼς οἱ προκλήσεις τοῦ σήμερα δὲν εἶναι καινούργιες, ἀλλὰ πάντα ὑπῆρχε ἡ ἀνάγκη γιὰ μιὰ βαθύτερη πνευματικὴ προσέγγιση στὴ ζωή. Ἡ ὀρθόδοξη παράδοσή μας ἔχει ἀποδείξει ὅτι, παρὰ τὶς ἀντιξοότητες, ὁ ἄνθρωπος ἔχει μέσα του τὴν δύναμη νὰ ἀνταπεξέλθει, ὅταν προσφύγει μὲ πίστη στὸν ἀληθινὸ Θεὸ ποὺ ὑπηρετεῖ. Ἡ δύναμη αὐτῆς τῆς μετὰ πίστεως προσφυγῆς καὶ δέησης πρὸς τὸν Τριαδικὸ Θεὸ εἶναι ἐκείνη ποὺ μπορεῖ νὰ μεταμορφώσει τὶς σκοτεινότερες στιγμὲς σὲ περιόδους ἐσωτερικῆς ἀναγέννησης.
Ἡ πρόκληση ἀλλὰ καὶ πρόσκληση ποὺ μᾶς δίνεται σήμερα εἶναι νὰ ἀναλογιστοῦμε πώς μποροῦμε νὰ ἐνδυθοῦμε τὸ Ὀρθόδοξο Φρόνημα, αὐτὸ τὸ ὁποῖο ἔφεραν οἱ Ἅγιοί μας, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ κερδίσουν τὸν στέφανο τῆς ζωῆς. Ὀφείλουμε νὰ κατανοήσουμε ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία δὲν εἶναι ἁπλῶς ἕνα σύνολο τελετουργιῶν καὶ παραδόσεων, ἀλλὰ ἕνας ζωντανὸς τρόπος ζωῆς ποὺ μᾶς ἑνώνει μὲ τὸ θεϊκὸ καὶ μᾶς κάνει νὰ συνειδητοποιοῦμε τὴν ἀξία τοῦ κάθε ἀνθρώπου. Ἡ ἴδια εἶναι ὁ φάρος ποὺ μᾶς ὁδηγεῖ σὲ μιὰ ζωὴ γεμάτη νόημα καὶ ἀληθινὴ εὐτυχία, παρὰ τὶς ἐξωτερικὲς δυσκολίες. Ἀκόμη καὶ ὅταν οἱ σκιὲς τοῦ φόβου καὶ τῆς ἀβεβαιότητας ἐπιτείνονται, ἂς θυμόμαστε ὅτι μὲ τὴν βίωση τῆς Ὀρθοδοξίας ἔρχεται τὸ φῶς, νικᾶ τὸ σκοτάδι καὶ μᾶς ὁδηγεῖ στὸν Ἀληθινὸ Θεό. Ὅταν ἐμεῖς ἀλλάξουμε ἐσωτερικὰ καὶ γίνουμε μάρτυρες τοῦ θείου φωτός, θὰ ἔχουμε τὴν δυνατότητα νὰ ἀλλάξουμε καὶ τὴν κοινωνία ποὺ ζοῦμε, νὰ ἐνώσουμε αὺτὸ ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ συμφιλιωθεῖ, νὰ ἀνεβάσουμε τὴν καρδιὰ μας στὸν οὐρανὸ καὶ νὰ κατεβάσουμε τὸν Θεὸ στὴ γῆ. Ὀρθόδοξο Φρόνημα μᾶς χρειάζεται. Ὅσο ποτὲ ἄλλοτε.
Εὔχομαι αὐτὴ ἡ Σαρακοστὴ νὰ φέρει ἐλπίδα ἀπὸ τὰ ἀνέλπιστα καὶ νὰ ἐμπνεύσει Φρόνημα Ὀρθόδοξο σὲ κάθε χριστιανὸ ποὺ κλίνει γόνυ καρδίας μπροστὰ στὴν μεγαλωσύνη τοῦ Ἀληθινοῦ Θεοῦ ποὺ ὑπηρετοῦμε. Καλὴ σαρακοστή!
Σᾶς εὐχαριστῶ πολὺ γιὰ τὴν προσοχή σας.
+ ὁ Θεσσαλονίκης Γρηγόριος
