ISBN:978-960-91347-1-2
ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΤΕΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΟΣ ΣΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ!
Από τον πρόλογο του εκδότου
Μὲ ἰδιαίτερη συγκίνηση παραδίδω, στὸ φιλορθόδοξο ἀναγνωστικὸ κοινό, τὴν ἀλληλογραφία (κατ’ ἀκρίβειαν τὸ μεγαλύτερο μέρος αὐτῆς) δύο ἐκ τῶν μεγαλυτέρων συγχρόνων Ἑλλήνων θεολόγων, καὶ φίλων μεταξύ τους, τοῦ ἀλησμόνητου Ἱερομονάχου π. Θεοδωρήτου (+2007) καὶ τοῦ γεραροῦ Πρωτοπρεσβυτέρου καὶ Καθηγητοῦ π. Γεωργίου Μεταλληνοῦ.
Μέσα ἀπὸ αὐτὴν φανερώνεται ἡ μεγάλη ἀγωνία τῶν δύο ἀλληλογράφων, ποὺ δὲν ἦταν ἄλλη ἀπὸ τὴν διαφύλαξη τῆς Ὀρθοδοξίας τῶν Ἁγίων σὲ ὅλους τοὺς τομεῖς τοῦ ἀνθρωπίνου βίου τὸν ἰδιωτικό, τὸν κοινωνικό, τὸν ἐκκλησιαστικό. Ἠ στάση τους αὐτὴ εἶχε φυσικὰ συνέπειες. Ὁ π. Γεώργιος πολλάκις βρέθηκε ἀντιμέτωπος μὲ τὴν ἐκκλησιαστικὴ ἐξουσία, ἐνῷ ὁ π. Θεοδώρητος πλήρωσε τὸ βαρὺ ἀντίτιμο, τὸ ὁποῖο πληρώνουν ὅσοι δὲν βάζουν (ὄχι ἀπὸ σκληρότητα, ἀλλὰ ἀπὸ ἀγνὴ ἀγάπη πρὸς τὴν ἀλήθεια) οὕτε μιὰ σταγόνα νερὸ στὸ κρασί τους: διώξεις, λοιδωρίες, περιφρόνηση.
Ἡ παροῦσα ἔκδοση ἔρχεται νὰ διορθώσει τὴν ἀδικία αὐτὴ καὶ νὰ συντελέσει στὸ νὰ ἀποδοθεῖ ἡ πρέπουσα θέση καὶ τιμὴ στὸν μακαριστὸ π. Θεοδώρητο. Καὶ αὐτὸ θὰ ἐπιτευχθεῖ ὅταν ὁ πιστὸς - πλὴν ἀκατήχητος γενικῶς – λαός τοῦ Κυρίου, γνωρίσει, διὰ τῆς διδασκαλίας τοῦ μακαριστοῦ πατρός, τὴν δέουσα στάση ἀπέναντι στὴν ὕπουλη παναίρεση τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, μπρὸς στὴν ὁποῖα μένει δυστυχῶς - ὄχι μόνο ἀπὸ δική του ἀμέλεια, ἀλλὰ καὶ ἀπό τὴν ἀδιαφορία τῶν ποιμένων - ἀδιάφορος καὶ ἀδρανής. Καὶ ἡ δέουσα στάση εἶναι φυσικὰ ἡ ἐμμονὴ στὴν Ὀρθοδοξία τῶν Ἁγίων. [...] Οἱ ἐπιστολὲς ποὺ περιλαμβάνονται στὸ παρὸν βιβλίο ξεπερνοῦν τὶς 70 (59 τοῦ π. Γεωργίου καὶ 15 τοῦ π. Θεοδωρήτου) καὶ καλύπτουν μιὰ μεγάλη χρονικὴ περίοδο τῆς νεότερης ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας (1960-2005).[...] Τέλος, στὴν ἔκδοση συμπεριέλαβα καὶ ἕνα ἐνδιαφέρον φωτογραφικὸ παράρτημα σχετικὸ μὲ τοὺς ἀλληλογράφους καὶ τὶς ἐπιστολές τους.
Από την εισαγωγή του π. Γεωργίου Μεταλληνού
Μὲ τὸν μακαριστὸ π. Θεοδώρητο (κατὰ κόσμον Ἰωάννην Μαῦρον, 1935-2007) γνωρισθήκαμε τὸ Φθινόπωρο τοῦ 1958 ὡς πρωτοετεῖς φοιτηταὶ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Τότε ἄρχισε καὶ ὁ φιλικὸς καὶ ἀδελφικός μας σύνδεσμος.[...] Ὅταν διαπιστώθηκε ἡ ταύτιση τῶν ἐνδιαφερόντων μας καὶ ἡ κοινή μας βούληση νὰ σπουδάσουμε τὴν Θεολογικὴ Ἐπιστήμη, γιὰ νὰ διακονήσουμε τὴν Πίστη τοῦ Χριστοῦ καὶ τὸν Λαό Του, συνδεθήκαμε μὲ ἀδελφικὴ φιλία καὶ ἀγάπη, συναντώμενοι καὶ ἐκτὸς τῆς Σχολῆς, κυρίως στὸ σπίτι του. Συζητούσαμε τὰ τρέχοντα προβλήματα καὶ ἀνταλλάσσαμε ἀπόψεις, κυρίως ὑποσχόμενοι - αὐτὸ μοῦ ζητοῦσε ἐκεῖνος πολὺ συχνά - ὅτι δὲν θὰ προδώσουμε τὴν πίστη τῶν Ἁγίων μας Πατέρων.[...] Αὐτὸ ὅμως ποὺ ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ μὲ ἔφερε κοντὰ στὸν Ἰωάννη, τὸν συμφοιτητή μου, ἦταν ἡ ἀγνότητα καὶ ἡ καλοσύνη του, ἀλλὰ πρὸ πάντων ἡ μόνιμη ἐνατένισή του πρὸς τὸν μοναστικὸ βίο καὶ τὸ Ἅγιον Ὄρος. Ὁ Ἰωάννης ἦταν γεννημένος γιὰ τὴν ὁδὸ ποὺ ἐπέλεξε, παρὰ τὴν ἔντονη ἐπιθυμία τῆς Μητέρας του, νὰ μείνει ὁ Ἰωάννης, ὡς τελευταῖο παιδί της, κοντά της στὸν κόσμο, μιμούμενη σ’ αὐτὸ τὴν μητέρα τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου Ἀνθούσα. Ὁ Ἰωάννης ὅμως, χαριτωμένη ψυχὴ ἐκ κοιλίας μητρός, ἐτρέφετο συνεχῶς μὲ τὸν λόγο καὶ τὴν ἀσκητικὴ ἐμπειρία τῶν Ἁγίων μας. Εἶχε μεγάλον ἔρωτα πρὸς τὴν ἄσκηση καὶ αὐτὸ ὑπῆρξε σημαντικὸ καὶ γιὰ μένα, διότι μὲ βοηθοῦσε στὸν πνευματικό μου ἀγώνα. Ὁ Ἰωάννης ἦταν τὸ παράδειγμά μου, παρ’ ὅλο ποὺ ἐγὼ ἔκλινα πρὸς τὸν ἔγγαμο βίο καὶ τὴν δημιουργία οἱκογένειας. Εὐχαριστῶ, ἔτσι, ἐκ βάθους καρδίας τὸν ἀγαπητό Ἀδελφὸ καὶ Συνάδελφο Ἐκπαιδευτικό, κ. Νικόλαο Μάννη, ὁ ὁποῖος μοῦ ἔκαμε τὴν ἀπρόσμενη πρόταση νὰ δημοσιευθεῖ ἡ ἀλληλογραφία μου μὲ τὸν μακαριστὸ ἀδελφικό Φίλο Ἰωάννη – Θεοδώρητο. Ἄκουσα μὲ δέος καὶ μεγάλο δισταγμό - τὸ ὁμολογῶ - τὴν φιλικὴ πρότασή του, διότι δὲν γνώριζα - καὶ οὔτε γνωρίζω - πῶς θὰ ἐκληφθεῖ αὐτὸ τὸ τόλμημα. Ἐξ ἄλλου, στὰ Γράμματά μας θίγονται πράγματα καὶ καταστάσεις, ἀλλὰ καὶ κρίνονται καὶ οἱ συμπεριφορὲς προσώπων, πολλὰ ἀπὸ τὰ ὁποῖα εἶναι ἐν ζωῇ καὶ δὲν θὰ ἤθελα μὲ κανένα τρόπο νὰ ὁδηγηθῶ σὲ περιπέτειες, προκαλώντας ἴσως τὴν ἀντίδρασή τους. Τοὺς δισταγμούς μου διέλυσε μὲ τὰ ἐπιχειρήματά του ὁ κ. Μάννης, ἐνισχύοντας τὴν θετικὴ ἀπόφασή μου μὲ τὴν ἀγάπη καὶ τὴν σύνεσή του. Ὁ κ. Μάννης ἀνέλαβε τὴν πληκτρολόγηση τῶν κειμένων καὶ τὴν ἐπιμέλεια τῆς ἐκδόσεως καὶ τοῦ εἶμαι βαθύτατα εὐγνώμων. Διότι λόγῳ τῆς ἀγάπης καὶ τοῦ σεβασμοῦ του πρὸς τὸν π. Θεοδώρητο μὲ ἔπεισε νὰ συμμετάσχω σ’ αὐτὸ τὸ ἐγχείρημα. Συγκατένευσα ὅμως, ὅταν κατενόησα, ὅτι μέσω τῆς ἀλληλογραφίας μας μὲ τὸν π. Θεοδώρητο θὰ ἐξαρθεῖ ἡ προσωπικότητά του. Διότι τὰ Γράμματά μου πρὸς ἐκεῖνον ἔχουν ὡς ἀφορμὴ τὶς δικές του σκέψεις καὶ ἀνησυχίες, ποὺ συναντοῦσαν τὶς δικές μου. Ἔκρινε μὲ ἀγάπη συνεχῶς τὶς ἐνέργειές μου, βοηθώντας με νὰ λαμβάνω ὀρθὲς ἀποφάσεις. Ἀλλὰ καὶ σὲ μὲ ἐδίδετο ἡ εὐκαιρία νὰ ἐρεθίζω δημιουργικὰ τὴν δική του σκέψη, ὥστε νὰ θέτει συνεχῶς προβλήματα μὲ τὰ ἐρωτήματά του πρὸς τὴν ταπεινότητά μου καὶ νὰ μὴ παύει νὰ μοῦ συμπαρίσταται στὸν ἀγώνα μου, τόσο στὴν Ἑλλάδα, ὅσο καὶ στὴ Δ. Γερμανία, κατὰ τὸν χρόνο τῶν ἐκεῖ σπουδῶν μου (1969-1975) καὶ τῆς ἱερατικῆς μου διακονίας ἀπὸ τὸ 1971. Μέσω, λοιπόν, τῶν δικῶν μου Γραμμάτων φωτίζεται ἡ προσωπικότητα καὶ ἐκείνου, καὶ ἀναδύεται τὸ ἦθος καὶ τὸ ὀρθοδοξοπατερικὸ φρόνημά του. Διότι τὰ γραφόμενα ἀπὸ τὴν ταπεινότητά μου προκαλοῦνται ἀπὸ τοὺς λόγους καὶ τὰ γραφόμενά του ἢ ἀπαντοῦν σὲ προβληματισμοὺς ποὺ ἐκεῖνος ἔθετε. Εἶναι αἰσθητὴ δε, ὅπως πιστεύω, ἡ ἀγαθὴ ἐπιρροὴ τοῦ π. Θεοδωρήτου στὶς ἀποφάσεις καὶ ἐνέργειές μου. Γι’ αὐτὸ τὸν ἔβλεπα πάντοτε μὲ σεβασμὸ καὶ ἐμπιστοσύνη, ὅπως καὶ ἐκεῖνος ἐμέ, ὅπως θέλω νὰ πιστεύω, ἔστω καὶ ἂν ἀνθρωπίνως σὲ κάποια σημεῖα, τακτικῆς κυρίως, ἀναφαινόταν καὶ κάποια ἀσυμφωνία μεταξύ μας. Ἡ ἀμοιβαία ἀγάπη ὅμως ἐξομάλυνε τὶς ἀντιθέσεις, ἀπομακρύνοντας κάθε ἀνεπιθύμητη διάσταση ἢ σύγκρουση.[...] Ἡ δημοσίευση τῆς ἀλληλογραφίας τῶν δύο Κληρικῶν καὶ Θεολόγων ἂς εἶναι εὐλαβικὸ μνημόσυνο τοῦ μακαριστοῦ π. Θεοδωρήτου. Στὰ μάτια καὶ τὰ ὦτα μου θὰ ἠχοῦν, ὅσο ἀναπνέω τὸν ἀέρα αὐτοῦ τοῦ κόσμου, οἱ καταληκτήριοι λόγοι τῶν Ἐπιστολῶν του: «Μὲ ἀγάπη καὶ εὐχές, ὁ φίλος σου…». Αἰωνία σου ἡ μνήμη παμφίλτατε ἀδελφὲ π. Θεοδώρητε!
Αποσπάσματα επιστολών
"Ἱερὰ συγκίνησις μᾶς κατέλαβε ἐπὶ τῇ ἀναγνώσει τοῦ γράμματός σου, βλέποντες τὸν συμφοιτητήν μας καὶ παλαιὸν φίλον Ἰωάννην νὰ ὑψοῦται εἰς ὕψος πατερικὸν καὶ νὰ μεταβάλλεται εἰς πρόμαχον τῆς Ὀρθοδοξίας, ἥτις πράγματι βάλλεται πανταχόθεν καὶ δὴ καὶ ἀπὸ τοὺς ἐπισκόπους της. Μεῖνε ἐκεῖ, ἀδελφέ μας ἀγαπητὲ καὶ σεβαστὲ πάτερ. Μεῖνε ἐκεῖ ὑψηλὰ ἀγωνιζόμενος. Εἴμασθε εἰς τὸ πλευρόν σου. Ἤδη εἴμεθα ἐν τῷ αὐτῷ στρατοπέδῳ, διότι οὐχὶ τὸ πεδίον μάχης ἀλλ̉ ὁ ἀγὼν κατατάσσει τινὰ εἰς ἕν στρατόπεδον. Καὶ ἐδῶ μαχόμενοι, εὑρισκόμεθα εἰς τὸ αὐτὸ μὲ ἐσὲ στρατόπεδον. Πίστευσόν μοι, ἀδελφέ! Δὲν θὰ μείνωμεν πολὺ ἐδῶ∙ δὲν θὰ μᾶς ἀφήσουν πολύ. Θὰ μείνωμεν ὅμως, ὅσον δυνάμεθα. Πρέπει νὰ ὑποστῇ φθορὰν ὁ αντίπαλος καὶ ἐδῶ. Καὶ χρειάζεται πόλεμον εἰς τὸ στρατόπεδόν του. Βλέποντες σὲ καὶ τοὺς ἡρωϊκοὺς ἀδελφοὺς αὐτοῦ νὰ μὴ κλίνετε γόνυ εἰς τοὺς ἰταμοὺς διώκτας σας, ἀναφωνοῦμεν μετὰ δακρύων: Ναί, «οὐκ ἐπιλείψουσι τῷ Θεῷ στρατιῶται πρέποντες Ἐκκλησίᾳ...». Ποτέ, ποτέ. Οὔτε οἱ Στουδῖται, οὔτε οἱ Δαμασκηνοί, οὔτε οἱ Παλαμᾶδες, οὔτε οἱ Νικόδημοι ἐξέλιπον. Ζοῦν, διότι ζῇ Χριστός. Ζοῦν εἰς τὰ πρόσωπά σας, τίμιοι μαχηταὶ τῆς ὀρθῆς πίστεως!"
(π. Γεώργιος Μεταλληνὀς προς π. Θεοδώρητο, 16.11.1973)
"Τὸν "Ἁγιορείτην" τὸν διαβάζω μὲ πολλὴ εὐχαρίστηση. Ξέρεις, ὅτι συμφωνῶ μὲ αὐτὴν τὴν γραμμήν, παρ̉ ὅλο ποὺ κατηγορεῖται σὰν ὑπερζηλωτικὴ (πρβλ. π. Ἐπιφάνιον Θεοδωρόπουλον). Τὸ λέγω πάντοτε: οἱ ζηλωταὶ δὲν ἔβλαψαν ποτὲ τὴν Ἐκκλησία, ὅσο οἱ χλιαροὶ καὶ περιφρονηταὶ τῶν πάντων «προοδευτικοί». Τὸ ἔγραψα αὐτὸ πρόσφατα καὶ στὸν π. Θεόκλητο. Τοῦ ἔστειλα ἕνα βαρὺ γράμμα, ἐξ ἄλλης ἀφορμῆς κινηθείς. […] Ἔξω μιλοῦν γιὰ ἅλωση τοῦ ἁγίου Ὄρους καὶ ὅτι ἡ Ἐπιστασία «πουλήθηκε». Καὶ αὐτοὶ οἱ ἑτερόδοξοι εἶναι ἐνθουσιασμένοι μὲ τὴν «εὐπιστία» τῶν Μονῶν ἔναντι Πατριαρχείου – Οἰκουμενισμοῦ. Κάποιο παιχνίδι παίζεται! Γι’ αὐτὸ συνέχισε, ἀδελφέ. Ἂς δίνωμε τὴν μάχη μας, ὅπου καὶ ὅπως μποροῦμε ὁ καθένας. Ἔρχονται πολὺ δύσκολες μέρες. Ὁ Παπισμὸς μὲ τὴν κοσμικὴ δύναμή του καλπάζει ἐναντίον μας. Σὰν ἀποκαλυπτικὸν θηρίον. Ἔρχονται καταστροφαί. Ἄς ἑτοιμασθοῦμε νά σταθοῦμε σὺν Θεῷ ἐνάντια στὸ κῦμα. Πιστεύοντες στὴν ὑλική των δύναμιν, θεωροῦν ἐμᾶς τοὺς ἀνθισταμένους σὰν ἄχυρα, διότι, ὅπως μοῦ εἶπαν κατάμουτρα, οἱ «μεγάλοι» μας ἔχουν ἤδη ξεδοντιασθῆ καὶ ὑποδουλωθῆ στὸν Οἰκουμενισμό!"
(π. Γεώργιος Μεταλληνὀς προς π. Θεοδώρητο, 8.4.1980)
"Ἂν διαβάσωμε καλῶς τὴν ἱστορία καὶ τοὺς λόγους τῶν πατέρων μας διὰ τὴν ἐποχήν μας, τότε πολλὰ θὰ ἑρμηνεύσωμεν εὐκόλως καὶ διὰ πολλὰ ποὺ ἐκπλησσόμεθα θὰ βροῦμε τὴν δέουσαν ἀπάντησιν. Ἐννοῶ τὸ ἑξῆς: Ἀφοῦ ἐγγίσαμε τὰ προπύλαια τοῦ Ἀντιχρίστου, τί περιμένεις; Ὁ Μ. Ἀντώνιος δὲν εἶπε ὅτι οἱ τότε ἄνθρωποι θὰ μαίνωνται; Ἄλλοι Ἅγιοι δὲν ἔγραψαν περὶ γενικῆς ἀπιστίας τῶν χρόνων μας, ἀστοργίας, ἐκφυλισμοῦ; Ἂν σ̉ αὐτὰ προσθέσῃς τὸν ἐπάρατον ἐγωισμὸν καὶ τὴν φιλοδοξίαν, τότε θὰ καταλάβουμε, γιατὶ ὁ κλῆρος ξέπεσε τόσο χαμηλά, γιατὶ ἐχάθησαν τὰ ἰδανικὰ καὶ γιατὶ προχωράει ἡ αἵρεσις τόσο πολύ"
(π. Θεοδώρητος προς π. Γεώργιο Μεταλληνό, 18.7.1980)
"Δὲν ζοῦμε στὸ Βυζάντιο, ἀλλὰ στὴν πλάνη καὶ διάλυση τῶν ἐσχάτων. Τὸ μόνο, ποὺ μοῦ μένει: ἡ μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ ὁμολογία (μπροστά τους μάλιστα) καὶ ἡ ἐσωτερικὴ μὴ ταύτιση (δηλαδὴ ἐσωτερικὴ ἀπόσχιση). Ἐπαναλαμβάνω: δὲν κρίνω τοὺς ἄλλους. Μιλῶ γιὰ τὸν ἑαυτό μου. Αὐτὴ εἶναι ἡ ἐπιλογή μου. Πλησιάζει δὲ ὁ καιρὸς τῆς συναντήσεως ὅλων μας σὲ μιὰν ἑνότητα. Διότι ὁ Πάπας προαλείφεται γιὰ πνευματικὸς ἀρχηγὸς τῆς Εὐρώπης. Γι̉ αὐτὸ δὲν χρειάζονται βιαστικὲς κινήσεις. Ἐγγίζει ὁ «καιρός»..."
(π. Γεώργιος Μεταλληνὀς προς π. Θεοδώρητο, 10.1.1992)
"Οἱ φωνὲς σὰν τοῦ Κοσμᾶ Φλαμιάτου πρέπει νὰ πυκνωθοῦν. Μόνον ὁ ἀγὼν διὰ τὴν πίστιν ἔχει χυμοὺς ζωῆς ποὺ παραμένουν ἀκμαῖοι καὶ μετὰ τὴν κοίμησιν τοῦ ἀγωνιστοῦ.[…]
Ἡ Ὀρθοδοξία σὲ θέλει γιὰ μεγαλύτερα καὶ αἰώνια…
Συγχώρα με ποὺ σοῦ κάνω τὸν δἀσκαλο, ἀλλὰ στὸ εἶχα ξαναγράψει, σὲ ἤθελα ἕνα νέο π. Κωνσταντίνο! (Οἰκονόμου).
Τὸ ἀπαιτεῖ ἡ ἐποχή μας.
Ὅλα τὰ ἄλλα παρέρχονται. Σὲ λίγο φεύγουμε…
Πρέπει νὰ στιγματισθοῦν οἱ λυκοποιμένες τῆς Ὀρθοδοξίας"
(π. Θεοδώρητος προς π. Γεώργιο Μεταλληνό, 14/27.5.1994)
Δείγματα φωτογραφιών
Ὁ Ἰωάννης Μαῦρος (μετέπειτα π. Θεοδώρητος) κατὰ τὸ
ἔτος ἀποφοιτήσεώς του ἀπὸ τὴ Θεολογικὴ Σχολή (1963).
Δεῖγμα γραφῆς τοῦ π. Θεοδωρήτου (γρ. ἀρ. 19Α).
Δεῖγμα γραφῆς τοῦ π. Γεωργίου Μεταλληνοῦ (γρ. ἀρ. 35).
Λιανική τιμή 15€
Κεντρική διάθεση
Βιβλιοπωλείο "Βασιλεύουσα"
κ. Μουντούρη
Λυκούργου 9 (6ος όροφος)
Ομόνοια - Αθήνα
τηλ. 2103244197
email εκδότου: nikolaosmannis@gmail.com
