ΤΟ
ΙΕΡΟ ΛΕΙΨΑΝΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ
ΕΛΕΗΜΟΝΟΣ
ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΒΕΝΕΤΙΑ
ΣΤΟΝ ΝΑΟ
San Giovanni Bragora
Εὐλόγησον πάτερ.
«Μακάριοι οἱ ἐλεήμονες, ὅτι αὐτοὶ ἐλεηθήσονται», λέγει ὁ Κύριος στὴν «ἐπὶ τοῦ Ὅρους» ὁμιλία. Καὶ τὰ λόγια του αὐτὰ βρίσκουν πλήρη τὴν ἐφαρμογή τους στὸ ὑπεράξιο τέκνο τῆς Κύπρου μας, τὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Ἐλεήμονα, τὸν Ἀρχιεπίσκοπο τῆς μεγάλης πόλεως Ἀλεξανδρείας.
Φυσικὰ ἡ φιλανθρωπία εἶναι χαρακτηριστικὸ γνώρισμα ὅλων των ἁγίων. Γιατὶ ἡ ἀρετὴ αὐτή, ἡ ἀγάπη πρὸς τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους εἶναι κι ἡ πιὸ τρανὴ πιστοποίηση τῆς ἀγάπης μας πρὸς τὸν μεγάλο μας Πατέρα, τὸν Θεό, ὅπως ξεκάθαρα τονίζει κι ὁ ἱερὸς εὐαγγελιστής. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὅμως τὴ φιλανθρωπία τὴν ἔκαμε κύριο μέλημα τῆς ζωῆς του, ὥστε ἡ Ἐκκλησία μας νὰ τοῦ δώσει καὶ τὸ τιμητικὸ προσωνύμιο τοῦ Ἐλεήμονος.
Τὴ ζωὴ τοῦ μεγάλου αὐτοῦ φιλανθρώπου, μιὰ ζωὴ ἀληθινὰ χαριτωμένη καὶ ρωμαλέα, θὰ ἐκθέσουμε στὶς γραμμὲς ποὺ ἀκολουθοῦν. Εἶναι τόσο διδακτική, μὰ καὶ τόσο ἐνδιαφέρουσα εἰδικὰ γιὰ τὴν ἐποχή μας, ποὺ εἶναι μιὰ ἐποχὴ ἄκρατου ἀτομισμοῦ.
Πρῶτα
χρόνια
Ὁ ἅγιος Ἰωάννης γεννήθηκε
στὴν Ἄμαθοῦντα τῆς Κύπρου μας τὸν 6ο
αἰώνα μ.Χ., τότε ποὺ τὸ ὄμορφο νησί μας
ἀποτελοῦσε μιὰ ἐπαρχία τῆς μεγάλης
μας ἑλληνικῆς αὐτοκρατορίας τῆς
γνωστῆς μὲ τὸ ὄνομα Βυζαντινὴ
αὐτοκρατορία. Ἡ Ἀμαθοῦς, ἦταν ἡ
σημερινὴ Παλαιὰ Λεμεσός. Ἡ τωρινὴ
πόλη τῆς Λεμεσοῦ λεγόταν τότε Νεάπολις.
Μὲ τὸν καιρὸ ἡ Νεάπολις ἔγινε ἡ κύρια
πόλη τῆς περιοχῆς, ἡ γνωστὴ Λεμεσός,
ἐνῶ ἡ ἀρχαία Ἀμαθοῦς ἔμεινε στὶς
ἡμέρες μας ἕνας ἄμορφος ἀρχαιολογικὸς
χῶρος.Οἱ γονεῖς του Ἐπιφάνιος καὶ Εὐκοσμία εἶχαν μεγάλη κοινωνικὴ θέση κι ἦταν ἄνθρωποι ἐνάρετοι. Ὁ πατέρας του ἦταν ὁ φημισμένος κυβερνήτης τῆς νήσου κι εἶχε μεγάλα διοικητικὰ χαρίσματα. Γι᾿ αὐτὸ κι ὁ λαός του πολὺ τὸν ἐκτιμοῦσε καὶ τὸν ἀγαποῦσε καὶ τὸν σεβόταν. Ἡ μητέρα του πάλι διακρινόταν ὄχι μόνο γιὰ τὰ σωματικά της χαρίσματα, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὰ ψυχικά. Κοντὰ σ᾿ αὐτοὺς καὶ σ᾿ ἕνα περιβάλλον πλούσια χριστιανικὸ εἶδε τὸ φῶς τῆς ζωῆς καὶ μεγάλωσε τὸ εὐτυχισμένο παιδί.
Ἀμφότεροι οἱ γονεῖς ποτισμένοι μὲ τὰ νάματα τῆς πίστεως τοῦ Χριστοῦ, φρόντισαν μὲ ἰδιαίτερη ἐπιμέλεια ἀπ᾿ τὴν πρώτη στιγμὴ νὰ ἀναθρέψουν τὸν Ἰωάννη τους «ἐν παιδείᾳ καὶ νουθεσίᾳ Κυρίου». Καὶ τὸ πέτυχαν. Οἱ τόσες φροντίδες τους γι᾿ αὐτὸν εἶχαν καὶ τοὺς ἀνάλογους καρπούς. Ἄλλωστε τὸ «ὃ ἐὰν σπείρει ἄνθρωπος, τοῦτο καὶ θερίσει» εἶναι τοῦ Κυρίου μας διαβεβαίωση. Καὶ οἱ καλοὶ γονεῖς ἔσπειραν στὴν ψυχὴ τοῦ παιδιοῦ τους μὲ προσοχὴ καὶ προσευχὴ τὰ σπέρματα τῆς εὐσέβειας. Δικαιολογημένα στὸν κατάλληλο καιρὸ καμαρώνουν τοὺς ὄμορφους καρποὺς τῶν κόπων τους. Εὐσεβεῖς κι ἐνάρετοι οἱ γονεῖς. Θαυμαστὸς καὶ τιμημένος ὁ καρπός, τὸ παιδί τους.
Ὁ Ἰωάννης κοντὰ στοὺς γονεῖς του ἀπέκτησε μιὰ μόρφωση ἀληθινὰ ἀξιόλογη. Ἀπὸ τὰ μαθήματά του πιὸ πολὺ ἀγαποῦσε καὶ μελετοῦσε τὰ ἱερὰ γράμματα. Μέσα στὶς σελίδες τῶν ἱερῶν βιβλίων ἐντρυφοῦσε γιὰ ὧρες κάθε μέρα. Μέσα σ᾿ αὐτὲς βρῆκε τὸν «πολύτιμον μαργαρίτην». Καὶ γιὰ τὸν μαργαρίτη αὐτὸν δὲν δίστασε νὰ θυσιάσει τὰ πάντα, γιὰ νὰ τὸν κάμει κτῆμα του ἀναφαίρετο. Καὶ τὸν ἔκαμε. Ἡ συνέχεια τῆς περιγραφῆς τῆς ζωῆς του θὰ μᾶς τὸ δείξει.
Ἔγγαμος
βίος
Ὅταν ὁ Ἰωάννης πέρασε τὸ
κατώφλι τῆς ἐφηβικῆς ἡλικίας καὶ
μπῆκε στὴ νεανική, οἱ γονεῖς του, μετὰ
ἀπὸ ἀρκετὲς πιέσεις, τὸν ἔπεισαν,
παρὰ τὸν βαθύ του πόθο νὰ ἀφιερωθεῖ
σὲ ἔργα ὑψηλότερα, ἔργα ὑπηρεσίας
τῆς Ἐκκλησίας, νὰ δεχθεῖ καὶ νὰ
ἀναλάβει τὸν ζυγὸ τῆς οἰκογενειακῆς
ζωῆς. Ἡ ὑποχώρηση τοῦ αὐτὴ δὲν ὑπῆρξε
πράξη ἀδυναμίας. Τουναντίον ὑπῆρξε
μιὰ πράξη δυνάμεως. Ἦταν μιὰ θυσία τοῦ
ἑαυτοῦ του γιὰ τὴ χαρὰ ἐκείνων ποὺ
τὸν ἔφεραν στὸν κόσμο. Γιὰ τὴν ἀγάπη
τῶν γονιῶν του.Ἡ οἰκογενειακὴ ζωὴ τοῦ ἁγίου μας ὑπῆρξε πρότυπος. Ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ «ἡ ὑπερέχουσα πάντα νοῦν» εἶχε θρονιαστεῖ στὸ σπίτι τους. Δύο ἀγγελούδια μὲ τὴ σειρά, δῶρα τοῦ Θεοῦ κι αὐτὰ ἦρθαν νὰ αὐξήσουν τὴ χαρὰ στὴν εὐλογημένη οἰκογένεια.
Ἡ ἀνέφελη ὅμως ζωὴ δὲν ἔχει κάτι τὸ μόνιμο στὸν κόσμο αὐτό. Ὁ γαλανὸς οὐρανὸς τῆς οἰκογενειακῆς εὐτυχίας συννέφιασε κάποια μέρα. Πρῶτα ἡ σύζυγος κι ὕστερα τὰ δύο παιδιὰ ἁρπάχτηκαν ἀπὸ τὸ δρεπάνι τοῦ θανάτου κι ἔφυγαν σὲ μικρὸ χρονικὸ διάστημα. Στὸ σπίτι ποὺ βασίλευε τὸ γέλιο κι ἡ χαρά, ἔχει στήσει τώρα τὸ σκιάχτρο του ὁ πόνος κι ὁ σπαραγμός. Στὸ κτύπημα αὐτὸ τὸ βαρὺ κι ἀσήκωτο γιὰ πολλούς, ὁ Ἰωάννης ἔδειξε ὅλο τὸ ψυχικό του μεγαλεῖο. Τὰ λόγια τοῦ πολυάθλου Ἰὼβ «ὁ Κύριος ἔδωκεν, ὁ Κύριος ἀφείλετο... εἴη τὸ ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον» στριφογυρίζουν συνέχεια στὸν νοῦ του. Καὶ παρηγορεῖται. Καὶ δοξολογεῖ τὸν Θεό. Καὶ παίρνει τὴν ἀπόφαση σταθερὰ κι ἡρωικὰ νὰ ἀφιερωθεῖ πιὰ ἀποκλειστικὰ στὴ διακονία τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν ἀδελφῶν του Χριστοῦ. Κι ἡ ἀπόφαση ἔγινε ἔργο.
Ἀφιέρωση
στὸν Θεό
Ἡ ἀγάπη καὶ τὸ ἐνδιαφέρον
του στὴ σύντροφό του καὶ τὰ σαρκικά
του παιδιὰ διοχετεύονται τώρα πλούσια
στὴ μεγάλη «οἰκογένεια τοῦ Θεοῦ», τὴν
Ἐκκλησία. Οἱ πονεμένοι καὶ οἱ
βασανισμένοι, οἱ χῆρες καὶ τὰ ὀρφανά,
οἱ φτωχοὶ καὶ ἀπόκληροι τῆς ζωῆς
γίνονται πιὰ οἱ προστατευόμενοι τοῦ
μεγάλου φιλάνθρωπου. Ἡ φήμη του διαδίδεται
παντοῦ. Τὸ παράδειγμά του φωτίζει τὶς
καρδιές. Κι ἡ ἀγάπη του, ἡ ἀνιδιοτελὴς
καὶ πλούσια ἀγάπη του, διδάσκει καὶ
συγκινεῖ μικροὺς καὶ μεγάλους. Οἱ
χριστιανοὶ καμαρώνουν. Κι οἱ εἰδωλολάτρες
θαυμάζουν καὶ ζητοῦν νὰ τὸν γνωρίσουν
καὶ νὰ τὸν ἀκούσουν.Ὁ λύχνος ὅμως πρέπει νὰ τεθεῖ καὶ στὸν ἀνάλογο λυχνοστάτη. Εἶναι ἀνάγκη ν᾿ ἁπλώσει καὶ νὰ σκορπίσει τὸ φῶς του πλατύτερα. Κι ἡ εὐκαιρία δόθηκε.
Τὸν καιρὸ ἐκεῖνο ὁ πατριαρχικὸς θρόνος τῆς Ἀλεξανδρείας εἶχε χηρέψει. Πρόκριτοι καὶ λαὸς μὲ μιὰ φωνὴ καλοῦν στὴν ἱστορικὴ θέση τὸν Ἰωάννη. Ὁ πατρίκιος Νικήτας, ἔπαρχος τῆς Αἰγύπτου καὶ ἐξάδελφος τοῦ αὐτοκράτορος Ἡρακλείου, μεταφέρει σ᾿ αὐτὸν τὴ λαϊκὴ παράκληση. Ὁ αὐτοκράτορας συγκατατίθεται, ἀλλὰ καὶ κατατοπίζεται, πὼς γιὰ νὰ πεισθεῖ ὁ Ἰωάννης νὰ ἀποδεχθεῖ τὴν προσφερόμενη θέση, πρέπει νὰ ἀντιληφθεῖ, πὼς ὁ βασιλιὰς στὴν περίπτωση αὐτὴ ἑρμηνεύει τοῦ Θεοῦ τὸ θέλημα. Οἱ μικροὶ μόνο, βλέπετε, ἐπιδιώκουν καὶ κυνηγοῦν τὰ ἀξιώματα. Οἱ μεγάλοι, καὶ ὅταν τοὺς προσφέρονται, τὰ ἀφήνουν καὶ φεύγουν. Αὐτὸ ἴσχυσε καὶ στὴν περίπτωση τοῦ Ἰωάννου. Ὁ αὐτοκράτορας ὅμως εἶναι κατατοπισμένος κι ἀποφασισμένος «καὶ ἄκοντα πρὸς τὸν θρόνον ἀναγαγεῖν τὸν Ἰωάννην». Καὶ τὸ ἔκαμε.
Κάλεσε τὸν Ἰωάννη καὶ τοῦ ἀνήγγειλε τὴν ἐπιθυμία του. Κι ἀκόμη τὸν πιέζει ν᾿ ἀποδεχθεῖ τὸ ὑψηλὸ ἀξίωμα κι ὑπούργημα. Ὁ Ἰωάννης ἀντιστέκεται. Τὸ ἱερὸ ἔργο μὲ τὶς τόσες εὐθύνες τὸν συνέχει. Προβάλλει διάφορες ἀντιρρήσεις γιὰ νὰ ξεφύγει. Τελικὰ ὅμως ὑποχωρεῖ. Κι ὑποχωρεῖ γιατὶ αἰσθάνεται, πὼς ἡ ἀπαίτηση τοῦ βασιλιὰ κι ἡ θέληση τοῦ λαοῦ δὲν εἶναι κάτι τὸ ἀνθρώπινο. Τὰ βλέπει σὰν ἕνα μήνυμα τοῦ οὐρανοῦ πρὸς αὐτόν. Κλίνει τὸν αὐχένα μὲ ταπείνωση καὶ παραδίδεται ἄνευ ὅρων στὴν τιμητικὴ κλήση ποὺ τοῦ γίνεται· στὴν κλήση τοῦ Θεοῦ. Ὑποτάσσεται στὸ μήνυμα τοῦ Οὐρανοῦ κι ἀναδεικνύεται γιὰ τὴν πόλη τοῦ Ἀλεξάνδρου, μὰ καὶ γιὰ ὁλόκληρη τὴν Αἴγυπτο ἕνας ἄλλος Νεῖλος· ἕνας Νεῖλος πνευματικός. Ἕνας Νεῖλος ποὺ ξεχύνει τὸ ρεῦμα τῆς ἀγάπης του πλούσια παντοῦ, γιὰ νὰ ποτίσει καὶ νὰ δροσίσει τὶς φλογισμένες ἀπὸ τὴ φτώχεια καρδιές. Κάτι περισσότερο. Ὁ ποταμὸς ὁ Νεῖλος ἀρδεύει μόνο τὴ γῆ τῆς Αἰγύπτου. Ὁ πατριάρχης Ἰωάννης ξεχύνει ἄφθονα τὰ ἐλέη τῆς φιλανθρωπίας του καὶ πέραν τῆς χώρας τῆς Αἰγύπτου. Γίνεται ποταμὸς ποὺ μεταδίδει τὴν ἀγάπη σὲ κάθε ὕπαρξη, ὅπου κι ἂν βρίσκεται.
Φιλανθρωπικὸ
ἔργο
Τὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο τοῦ
ἁγίου ἱεράρχου μπορεῖ νὰ γεμίσει
πολλὲς-πολλὲς σελίδες. Δὲν ὑπάρχει
πτυχὴ ἀνέχειας καὶ δυστυχίας ποὺ νὰ
μὴν ἀντιμετωπίστηκε μὲ ἀνιδιοτελῆ
καὶ φλογερὴ ἀγάπη. Μόλις ἀνέβηκε στὸν
θρόνο, ἡ πρώτη του πράξη ἦταν νὰ
συγκαλέσει σὲ σύσκεψη τοὺς οἰκονόμους
τῆς Ἐκκλησίας καὶ τοὺς ἄλλους κληρικοὺς
κι ἀφοῦ τοὺς μίλησε μὲ τὸν ἴδιο τρόπο,
ποὺ ἕνας στοργικὸς πατέρας μιλᾶ στὰ
παιδιά του, τοὺς ζήτησε. Τί νομίζετε;
Νὰ γυρίσουν ὅλη τὴν πόλη καὶ νὰ
καταγράψουν μὲ τὸ ὄνομά τους «ὅλους
τους κυρίους καὶ δεσπότας του». Κύριοι
καὶ δεσπόται τοῦ Πατριάρχου ποιοὶ
νομίζετε πῶς ἦταν; Τὴν ἐξήγηση δίνει
ὁ ἴδιος.- Ἐκείνους, ποὺ σεῖς ἔχετε τὴ συνήθεια νὰ τοὺς ὀνομάζετε φτωχοὺς καὶ ζητιάνους, αὐτοὶ γιὰ μένα εἶναι «οἱ κύριοι καὶ δεσπόται» μου. Γιατὶ αὐτοὶ εἶναι ποὺ θὰ μᾶς βοηθήσουν-νὰ κληρονομήσουμε τὴ βασιλεία τῶν οὐρανῶν.
Ἔτσι ὁ πονόψυχος ἱεράρχης ξεκινᾶ γιὰ τὸ μεγάλο ἔργο του. Μὲ τὴ βοήθεια τῶν ἀφοσιωμένων συνεργατῶν τοῦ κληρικῶν καὶ λαϊκῶν μελετῶνται προσεκτικά τα διάφορα προβλήματα. Ὕστερα προγραμματίζεται ἡ ἐργασία. Ἀνοίγουν οἱ καρδιές. Ἀνοίγουν τὰ χέρια. Ἀνοίγουν τὰ ταμεῖα. Τὰ σχέδια ὑλοποιοῦνται. Καὶ σὲ λίγο καιρὸ ἡ Ἀλεξάνδρεια γίνεται ἀγνώριστη. Νοσοκομεῖα, πτωχοκομεῖα, ξενῶνες γιὰ τοὺς περαστικούς, μαιευτήρια γιὰ τὶς ἄπορες μητέρες, ὀρφανοτροφεῖα γιὰ τὰ ὀρφανὰ κι ἀπροστάτευτα παιδιά, συσσίτια γιὰ τοὺς φτωχοὺς κι ἕνα σωρὸ ἀλλὰ ἔργα ἀγάπης προβάλλονται παντοῦ... Ἡ φιλανθρωπία ὀργανώνεται ὑποδειγματικά. Οἱ βοηθοὶ τοῦ Πατριάρχου δὲν εἶναι ὑπάλληλοι ποὺ πᾶνε νὰ μοιράσουν «βοηθήματα» γιὰ νὰ ξεφορτωθοῦν κάποιους ὀχληροὺς ἐπισκέπτες. Μὲ τὴ φωτισμένη καὶ ἐμπνευσμένη καθοδήγηση τοῦ εἶναι ἕνας στρατός, ἕνας εἰρηνικὸς στρατὸς - στρατὸς ἀγάπης - ποὺ αὐθόρμητα κι ἐθελοντικὰ δίνει κάθε μέρα τὴ μάχη ἐνάντια στὸν πόνο καὶ τὴ δυστυχία. Καὶ τοῦ στρατοῦ αὐτοῦ κινητήριος μοχλός, πρωτοστάτης καὶ καθοδηγητὴς ὁ ποιμὴν ὁ καλός. Ὁ ποιμὴν ποὺ ξέρει νὰ θυσιάζει καθημερινὰ καὶ χρῆμα καὶ κόπο κι ἀνάπαυση γιὰ τὸ ποίμνιό του, τοὺς χριστιανούς του. Ὁ ποιμὴν ποὺ τίποτα ἄλλο δὲν βλέπει μπροστά του παρὰ τὴ σωτηρία τῶν ψυχῶν «ὑπὲρ ὧν Χριστὸς ἀπέθανε». Γι᾿ αὐτὸ καὶ περίπατός του, ξεκούρασμά του, ψυχαγωγία τοῦ εἶναι οἱ ἐπισκέψεις του στὰ πονεμένα παιδιά του κι ἡ παρουσία του ἐκεῖ ποὺ «ἐφιλοσοφεῖτο ὁ πόνος» κι ἡ ἀγάπη του εἶχε στήσει τρανὸ τὸ βασίλειό της.
Καινούργιοι
ναοί. Ὀργάνωση τοῦ κηρύγματος
Οἱ φροντίδες τοῦ καλοῦ καὶ
φλογεροῦ ποιμένος δὲν περιορίστηκαν
μόνο στὴν ἀνακούφιση τῆς φτώχειας καὶ
τῆς δυστυχίας. Πιὸ ἐπικίνδυνος ἐχθρὸς
ἀπὸ τὴν ἀνέχεια γιὰ τὸν ἄνθρωπο
εἶναι «ὁ λιμὸς τοῦ ἀκοῦσαι λόγον
Κυρίου» μὲ ὅλα τα ἐπακόλουθά του. Γιὰ
τὴ θεραπεία κι αὐτῆς τῆς ἀνάγκης
μεριμνᾶ ὁ στοργικὸς πατέρας. Κτίζει
ναούς. Ὅταν ἀνέλαβε στὰ χέρια τὸ
πηδάλιο τῆς Ἐκκλησίας τῶν Ἀλεξανδρέων
ὑπῆρχαν μόνον ἑπτὰ ναοί. Σὲ λίγο
χρονικὸ διάστημα ὁ φλογερὸς ἱεράρχης
τοὺς δεκαπλασίασε. Ἑβδομήντα ὀρθόδοξοι
ναοὶ ἔχουν ὑψωθεῖ σὲ διάφορα μέρη
τῆς ξακουστῆς πόλεως, ἀληθινὰ στολίδια
καὶ λιμάνια παρηγοριᾶς καὶ σωτηρίας
ψυχῶν. Οἱ ναοὶ ἐπανδρώνονται ἀνάλογα.
Εὐλαβεῖς κι ἀφοσιωμένοι ἱερεῖς
ἀναλαμβάνουν τὴ διδασκαλία καὶ
καθοδήγηση τῶν πιστῶν. Ἡ διαφώτιση
προσφέρεται μὲ ζῆλο. Τὰ ζιζάνια τοῦ
κακοῦ, τῶν αἱρέσεων καὶ τῆς ἁμαρτίας
ξερριζώνονται τὸ ἕνα μετὰ τὸ ἄλλο. Ἡ
ἀδικία τῶν δυνατῶν της ἡμέρας
καταπολεμεῖται. Τὰ πάντα διατίθενται
μὲ σύστημα καὶ προσοχὴ γιὰ τὴ δημιουργία
μιᾶς καινούργιας κοινωνίας. Μιᾶς
κοινωνίας στὴν ὁποία νὰ βασιλεύει τὸ
θέλημα τοῦ Χριστοῦ.Γιὰ τὴ δημιουργία αὐτῆς τῆς κοινωνίας ὁ φλογερὸς Πατριάρχης προσφέρει τὰ πάντα. «Ὅλα γιὰ τοὺς ἄλλους». Νὰ τὸ σύνθημα τῆς ζωῆς του. Γιὰ τὸν ἑαυτό του δὲν ξέρει νὰ κρατήσει, παρὰ ὅ,τι τοῦ ἦταν ἀπαραίτητο γιὰ μιὰ ζωὴ πολὺ ἁπλὴ καὶ φτωχική. Ἀσκητικὸ τὸ κελί του. Φτωχικὸ τὸ φαγητό του. Πρόχειρο τὸ στρῶμα του. Κοινὰ τὰ σκεπάσματά του. Τριμμένο τὸ ράσο του. Ὅ,τι καλὸ καὶ φανταχτερὸ τὸ μοιράζει στοὺς ἄλλους.
Χαριτωμένη
διήγηση
Κάποτε ἕνας πλούσιος ποὺ τὸν
εἶχε ἐπισκεφθεῖ κι εἶδε τὴ φτώχεια
ποὺ ἐπικρατοῦσε στὸ κελὶ τοῦ
φιλανθρώπου Ἐπισκόπου, ἔσπευσε νὰ
ἀγοράσει πολύτιμο πάπλωμα καὶ τοῦ τὸ
πῆγε μὲ τὴν παράκληση νὰ τὸ κρατήσει
καὶ νὰ προσεύχεται γι᾿ αὐτὸν κάθε
φορὰ ποὺ θὰ τὸ χρησιμοποιοῦσε. Ἡ
λεπτὴ ψυχὴ τοῦ Πατριάρχου συγκινήθηκε
ἀπὸ τὴν εὐγενικὴ καὶ πλούσια προσφορά.
Νὰ τὸ στείλει πίσω, δὲν τὸ θέλει. Ἡ
καλοκάγαθη ψυχή του δὲν δέχεται νὰ
λυπήσει τὸν πονετικὸ ἐκεῖνο ἄνθρωπο.
Τὸ κρατᾶ. Τὸ βράδυ δοκιμάζει νὰ τὸ
χρησιμοποιήσει. Ξάπλωσε καὶ τό ῾ριξε
ἐπάνω του. Ἡ ζεστασιὰ ποὺ τοῦ προσφέρει
δὲν τὸν ἀφήνει νὰ κλείσει μάτι. Ἡ
σκέψη του στρέφεται συνέχεια στοὺς
φτωχούς του. Μπροστά του παρελαύνουν
ὅλες οἱ πονεμένες μορφές. Ἄγρυπνος
σχεδὸν ὅλη τὴ νύχτα στριφογυρίζει στὸ
κρεβάτι του. Τὸ πρωὶ χωρὶς νὰ χάσει
καιρό, παίρνει τὸ πάπλωμα καὶ τὸ
ἀποστέλλει στὴν ἀγορὰ γιὰ νὰ πουληθεῖ.
Κατὰ μιὰ ἀγαθὴ σύμπτωση, ἀπὸ τὸ
κατάστημα ποὺ ἦταν ἐκτεθειμένο τὸ
πάπλωμα γιὰ πώληση, πέρασε ὁ καλὸς
δωρητής. Τὸ εἶδε καὶ τὸ ἀναγνώρισε.
Ἀντελήφθηκε τὸν σκοπὸ τοῦ πονόψυχου
πνευματικοῦ πατέρα. Ἀγοράζει καὶ πάλι
τὸ σκέπασμα καὶ τὸ ξαναστέλνει στὸν
ἅγιο. Κι αὐτὸς πρόθυμα τὸ δέχεται
τούτη τὴ φορά. Ὄχι γιὰ νὰ τὸ κρατήσει
καὶ τὸ χρησιμοποιήσει. Ἀλλὰ γιὰ νὰ
τὰ πουλήσει καὶ τὰ χρήματα νὰ τὰ
διαθέσει γιὰ τοὺς φτωχούς του.Τὴν ἄλλη μέρα τὸ πολύτιμο πάπλωμα στάλθηκε καὶ πάλι στὴν ἀγορά. Ὃ πλούσιος δωρητὴς τὸ βλέπει, τὸ ἀγοράζει καὶ τὸ ξαναστέλνει γιὰ τρίτη φορὰ στὸν Πατριάρχη μὲ τὴν βαθιὰ παράκληση νὰ τὸ κρατήσει γιὰ νὰ μὴν κρυώνει τὴ νύχτα. Κι ὁ καλοκάγαθος ἱεράρχης τότε τοῦ ἁπαντᾷ μὲ τὴ γνωστὴ χαριτωμένη διάθεσή του:
- Γιὰ νὰ δοῦμε, ἀδελφέ μου, ποιὸς ἀπ᾿ τοὺς δύο μας θὰ κουρασθεῖ καὶ θὰ παραιτηθεῖ πρῶτος. Σὺ νὰ τ᾿ ἀγοράζεις καὶ νὰ μοῦ τὸ στέλνεις ἢ ἐγὼ νὰ τὸ παίρνω καὶ νὰ τὸ πουλῶ!
Ἐπαρκὴς
σὲ περιστάσεις
Τὸ ψυχικὸ μεγαλεῖο του ἁγίου
μας τὸ βλέπουμε σ᾿ ὅλα τα κατορθώματα
τῆς ἡρωικῆς ἀγάπης του. Μὰ ἡ περίπτωση
τῆς ἁλώσεως τῆς πόλεως τῶν Ἱεροσολύμων
ἀπὸ τοὺς Πέρσες προβάλλει κατὰ ἕνα
μοναδικὸ τρόπο τὸν πλοῦτο τῆς καλωσύνης
τῆς ὑπέροχης ψυχῆς του, καὶ τὴν
ἀπίστευτη ἱκανότητά του νὰ ἀντιμετωπίζει
καὶ νὰ λύει κατὰ τὸν πιὸ φυσικὸ τρόπο
καὶ τὰ δυσκολοτέρα φιλανθρωπικὰ
προβλήματα καὶ ἔργα.Στὶς ἀρχὲς τοῦ 7ου αἰώνα (614 μ.Χ.) ὁ βασιλιὰς τῶν Περσῶν Χοσρόης μὲ πολὺ στρατὸ πέρασε τὸν Εὐφράτη, κατέλαβε πόλεις καὶ χωριὰ καὶ ἔφτασε μπροστὰ στὴν Ἁγία Πόλη. Ἀπὸ ὅπου περνοῦσαν τὰ στρατεύματά του σκορποῦσαν παντοῦ τὴν ἐρήμωση καὶ τὴν καταστροφή. Ἐκεῖ ὅμως ποὺ ἡ μανία τοὺς ξέσπασε ἀσυγκράτητη ἦταν στὴν Ἱερουσαλήμ. Ἡ πόλη τοῦ Θεοῦ παραδόθηκε χωρὶς ἔλεος στὴ φωτιὰ καὶ τὸ μαχαίρι. Ἡ ἑβραϊκὴ κακία κι ἀναλγησία συμπλήρωσε τὸ ἔργο τοῦ ἐξολοθρευμοῦ. Χιλιάδες πιστοὶ φονεύθηκαν. Σαράντα τέσσερις μοναχοὶ τῆς ἱστορικῆς μονῆς τοῦ ἁγίου Σάββα, «οἱ ἁγιοσαββίτες» σφάχτηκαν σὰν ἀρνιά. Ὁ τάφος τοῦ Κυρίου κι ὁ περιπυστος ναὸς τῆς Ἀναστάσεως λεηλατήθηκαν καὶ παραδόθηκαν στὴ φωτιά. Τὰ ἱερὰ σκεύη μαζὶ μὲ τὸν Τίμιο Σταυρὸ ἁρπάχτηκαν ἀπὸ τὰ βέβηλα χέρια. Κι ὁ πατριάρχης Ζαχαρίας αἰχμάλωτος σέρνεται στὴν ἐξορία.
Τὰ ἀπομεινάρια τῆς θλιβερῆς καταστροφῆς μὲ τὸν τρόμο ζωγραφισμένο στὸ πρόσωπό τους παίρνουν τὸν δρόμο τῆς προσφυγιᾶς μὲ σύντροφο τὸ δάκρυ καὶ τὸ κλάμα. Ποιὸς θὰ φροντίσει γι᾿ αὐτούς; Ποιὸς θὰ ἀναλάβει τὴν περίθαλψη καὶ τὴν φιλοξενία τους;
Ὁ ἐλεήμων Πατριάρχης. Ὁ στοργικὸς πατέρας. Χωρὶς νὰ χάσει καιρὸ πνίγει τὸν ἀσήκωτο πόνο καὶ ρίχνεται μ᾿ ὅλη τὴ δύναμη τῆς ψυχῆς του στὸ ἔργο. Ὀργανώνει συνεργεῖα καὶ κατὰ ἕνα τρόπο ἐκπληκτικὸ δέχεται τοὺς πρόσφυγες, τοὺς παρηγορεῖ, τοὺς ἐνισχύει, τοὺς τακτοποιεῖ. Κοντά του οἱ ναυαγοὶ αὐτοὶ τῆς ζωῆς βρῆκαν περίθαλψη, ἀγάπη, λιμάνι στοργῆς.
Ὁ ἱστορικὸς καὶ ἀκαδημαϊκὸς Κ. Ἄμαντος γιὰ τὴ δραστηριότητα αὐτὴ τοῦ Ἁγίου μᾶς τονίζει; «Περιέθαλψε τοὺς πρόσφυγας κατὰ τρόπον μοναδικόν, ἄγνωστον μέχρι τότε εἰς τὴν ἱστορίαν».
Τελευταῖα χρόνια
Θαυμαστὴ ὑπῆρξε ὁλόκληρη ἡ ζωὴ τοῦ ἀγωνιστοῦ Πατριάρχη. Ὑπάκουος στὴν ἐντολὴ τοῦ Κυρίου ἀπαρνήθηκε τὰ πάντα στὸν κόσμο αὐτό, γιὰ νὰ Τὸν ὑπηρετήσει. Ὅσο καιρὸ ζοῦσε στὴ γῆ, ἡ ματιά του ἦταν προσηλωμένη στὸν οὐρανὸ καὶ γι᾿ αὐτὸν κτυποῦσε συνέχεια ἡ καρδιά του. Κίνητρό του σὲ ὅλα εἶχε τὴ βαθιὰ ἀγάπη του στὸν Θεὸ καὶ τὰ παιδιὰ τοῦ Θεοῦ. Μὲ τὴν ἀγάπη ἄρχισε τὴν ἀρχιερατεία του. Μὲ τὴν ἀγάπη τὴ φλογερὴ καὶ ἁγία συμπληρώνει τὴ ζωή του καὶ παραδίδει τὴν ψυχή του στὸν Θεὸ στὸν τόπο ποὺ γεννήθηκε κι εἶδε τὸ φῶς γιὰ πρώτη φορά, στὴν Ἀμαθοῦντα τῆς Κύπρου.
Ὕστερα ἀπὸ πολλὲς παρακλήσεις τοῦ πατρικίου Νικήτα, ἐξάδελφου τοῦ αὐτοκράτορος, ὁ ἅγιός μας δέχτηκε νὰ τὸν συνοδεύσει ὡς τὴν Πόλη, γιὰ νὰ προσφέρει τὶς εὐλογίες του στὸν αὐτοκράτορα ποὺ πολὺ τὶς ζητοῦσε. Μὲ δάκρυα ἀποχαιρέτησε τ᾿ ἀγαπημένα παιδιά του, μπῆκε στὸ πλοῖο καὶ ξεκίνησε. Ὅταν ἔφτασαν στὴ Ρόδο, ἕνα ὅραμα τὸν καλεῖ στὴν Κύπρο. «Ἔλα, μὴν ἀργεῖς, τοῦ εἶπε, ἕνας μεγαλόπρεπος καὶ φωτεινὸς ἄνδρας. Ἔλα! Ὁ βασιλεὺς τῶν βασιλέων σὲ προσκαλεῖ».
Ὁ ἅγιος ἀντιλήφθηκε. Δὲν ἦταν ἀνάγκη νὰ πολυβασανίσει τὸ μυαλό του. Τὸν καλοῦσε ὁ Κύριος. Φώναξε τὸν ἄρχοντα καὶ τοῦ φανέρωσε τὸ ὅραμα:
- «Ἄρχοντά μου, τοῦ εἶπε. Σὺ θέλησες τὴν ἀναξιότητά μου νὰ παρουσιάσεις στὸν βασιλιὰ τῆς γῆς. Ὁ Βασιλιὰς τοῦ Οὐρανοῦ ὅμως δὲν τὸ θέλει. Μὲ προσκαλεῖ κοντά του».
Μὲ βαθιὰ συγκίνηση ὁ ἄρχοντας ἀποχαιρέτησε τὸν πνευματικό του πατέρα. Μὲ τιμὲς τὸν προπέμπει στὴν Κύπρο. Ἔξω ἀπὸ τὴ σημερινὴ Λεμεσὸ ἔγραψε τὴ διαθήκη του. Τὸ κείμενό της εἶναι σύντομο, μὰ πολὺ περιεκτικό. Σ᾿ αὐτὴν μεταξὺ ἄλλων ἀναφέρει:
- «Σ᾿ εὐχαριστῶ, Κύριε καὶ Θεέ μου, γιατὶ μὲ ἀξίωσες, τὰ δῶρα ποὺ Σὺ μοῦ ἔδωσες, νὰ σοῦ τὰ προσφέρω πίσω. Σ᾿ εὐχαριστῶ, ἀκόμη ποὺ ἄκουσες τὴν προσευχή μου καὶ στὴν κατοχή μου τώρα ποὺ πεθαίνω δὲν ἔμεινε παρὰ «ἓν τρίτον νομίσματος», τὸ ὁποῖον προστάζω νὰ δοθεῖ στοὺς φτωχοὺς ἀδελφούς μου. Ὅταν μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ ἔγινα ἐπίσκοπος τῆς Ἀλεξανδρείας, βρῆκα στὰ ταμεῖα τῆς ἐπισκοπῆς μου ὀκτὼ χιλιάδες περίπου λίτρες χρυσοῦ. Μὲ τὶς γενναιόδωρες προσφορὲς φιλοχρίστων ἀνθρώπων, κατόρθωσα νὰ συγκεντρώσω ἀμύθητα ποσά. Τὰ ποσὰ αὐτά, ἐπειδὴ ἤξερα, πὼς εἶναι δῶρα τοῦ βασιλέα τῶν ὅλων Χριστοῦ, τὰ ἐπέστρεψα μὲ ἐπιμέλεια καὶ προσοχὴ στὸν Θεό, στὸν ὁποῖο καὶ ἀνήκουν. Σ᾿ Αὐτὸν παραδίδω τώρα καὶ τὴν ψυχή μου».
Ὑπέροχα λόγια ἀληθινοῦ ἁγίου. Σὲ λίγο ἔκλεισε τὰ μάτια κι ἔφυγε γιὰ τὴν αἰωνιότητα. Οἱ χριστιανοὶ τῆς Ἀμαθοῦντος κήδεψαν τὸ ἅγιο λείψανο μὲ δάκρυα καὶ τιμὲς στὸν ἱερὸ ναὸ τοῦ ἁγίου Τύχωνος.
Νά τί πέτυχε μιὰ ἁγνὴ χριστιανικὴ καρδιά. Τὰ χρόνια θὰ ἐναλλάσσονται, μὰ τὸ παράδειγμα τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Ἐλεήμονος θὰ μείνει πάντα ὁλοζώντανο καὶ φωτεινό, γιὰ νὰ διαλαλεῖ ἀνὰ τοὺς αἰῶνες τί μπορεῖ νὰ πετύχει στὴ ζωὴ ἕνας καὶ μόνον ἄνθρωπος, ὅταν αὐτὸς εἶναι γνήσιος χριστιανὸς «θείω ζήλῳ πεπυρωμένος».
Στὴν ἐποχὴ αὐτὴ τοῦ ὑλισμοῦ καὶ ἀτομισμοῦ θερμὴ ἂς ἀναβαίνει καθημερινὰ ἀπὸ κάθε χριστιανικὴ καρδιὰ ἡ προσευχή: Τὸ παράδειγμα τοῦ φλογεροῦ ἐπισκόπου νὰ βρεῖ καὶ σήμερα μιμητές. Πολλοὺς τῆς ἐλεημοσύνης ἐργάτες καὶ τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Ἐλεήμονος γνήσιους μιμητές.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος πλ. δ’.
Ἐν
τῇ ὑπομονῇ σου ἐκτήσω τὸν μισθόν σου
Πάτερ, Ὅσιε, ταῖς προσευχαῖς ἀδιαλείπτως
ἐγκαρτερήσας, τοὺς πτωχοὺς ἀγαπήσας,
καὶ τούτοις ἐπαρκέσας· Ἀλλὰ πρέσβευε
Χριστῷ τῷ Θεῷ, Ἰωάννη Ἐλεῆμον μακάριε,
σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Κοντάκιον
Ἦχος β’. Τὰ ἄνω ζητῶν.
Τὸν
πλοῦτον τὸν σόν, ἐσκόρπισας τοῖς
πένησι, καὶ τῶν οὐρανῶν, τὸν πλοῦτον
νῦν ἀπείληφας, Ἰωάννη πάνσοφε· διὰ
τοῦτο πάντες σε γεραίρομεν, ἐκτελοῦντες
τήν μνήμην σου, τῆς ἐλεημοσύνης ὦ
ἐπώνυμε.
Κάθισμα
Ἦχος πλ. δ’. Τὴν Σοφίαν καὶ Λογον.
Ἐλεήμονα
γνώμην ἀναλαβών, εὐσυμπάθητος ὤφθης
προσεπαρκῶν, πτωχοῖς ἐνδεέσι τε, Ἰωάννη
θεόπνευστε, διὰ τοῦτο κλῆσιν, τῇ πράξει
κατάλληλον, παρὰ πάντας μάκαρ, Ἁγίους
ἐπλούτησας· ὅθεν ὁ δοτὴρ σε, τοῦ
ἐλέους μεγάλως, θεόφρον ἠλέησε, καὶ
φαιδρῶς κατελάμπρυνεν, Ἱεράρχα πανόλβιε,
πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, τῶν πταισμάτων
ἄφεσιν δωρήσασθαι, τοῖς ἑορτάζουσι
πόθῳ, τὴν Ἁγίαν μνήμην σου.
Ὁ
Οἶκος
Ἴδιον
κάλλος ἐνθεὶς τῇ ψυχῇ σου, τὴν γνησίαν
ἀγάπην, καὶ τὴν ὡραίαν συμπάθειαν,
κόρην ὡραίως κεκοσμημένην, τὴν
ἐλεημοσύνην, κλάδοις ἐλαίας ἐν τῇ
νυκτὶ ἀψευδῶς, Ἰωάννη ἑώρακας, ἱλαρῶς
σοι φθεγγομένην. Ἐὰν κτήσῃ με φίλην
καὶ σύνοικον, ἄξω σε ἐνώπιον τοῦ
Βασιλέως Χριστοῦ, καὶ πεισθείς, τοῦ
σκοποῦ οὐ διήμαρτες, τῆς ἐλεημοσύνης
ὦ ἐπώνυμε.
Μεγαλυνάριον
Ἐλεημοσύνης
ὁ ποταμός, ὁ τῆς εὐσπλαγχνίας, διανέμων
ἐπιρροάς, καὶ καταπιαίνων, ἀπόρων τὰς
καρδίας, ὁ μέγας Ἰωάννης, ὑμνολογείσθω
μοι.
