Γράφει
ο εφημέριος του Ιερού Ναού Τιμίου
Προδρόμου, Ιερομόναχος π. Νικηφόρος
Νάσσος
Α'
ΜΕΡΟΣ
Τί εἶναι αὐτό πού ἀποκαλεῖται θεολογικά «Ἄκτιστος Χάρις»;
Πῶς ἑρμηνεύεται καί πῶς μετέχεται; Μέ ἁπλά λόγια καί σύντομα, θά τό ἐξηγήσουμε στό κείμενο αὐτό, σέ δύο μέρη.
Ἄκτιστη Χάρη, εἶναι ἡ θεία Ἐνέργεια, ἡ ὁποία γίνεται προσιτή καί καταληπτή στούς ἀνθρώπους, ὡς «μεθεκτή», σέ ἀντίθεση μέ τήν θεία Οὐσία, ἡ ὁποία εἶναι παντελῶς ἀκατάληπτη, ἀπρόσιτη, «ἀμέθεκτη».
Ὁ Τριαδικός Θεός, ὡς ὕπαρξη πάνω καί πέρα ἀπό κάθε ὕπαρξη, ὡς ὁ Ὤν ὅπως ὁ ἴδιος εἶπε στόν Μωυσῇ πάνω στό Σινᾶ, ὅταν τόν ρώτησε ποιό εἶναι τό ὄνομά Του («Ἐγώ εἰμί ὁ Ὤν»,Ἐξ. 3, 14), ἔχει Οὐσία, ἔχει καί Ἐνέργεια. Ἀφοῦ ὁ Θεός εἶναι Ἄκτιστος, δηλαδή Αἰώνιος, Ἄναρχος καί Ἀδημιούργητος, Ἄκτιστη εἶναι καί ἡ Οὐσία Του, Ἄκτιστη καί ἡ Ἐνέργειά του. Δέν ἔχει ἀρχή, οὔτε τέλος, ὅπως ἔχουν τά ἀνθρώπινα, τά κτιστά. Ἐμεῖς οἱ κτιστοί, οἱ ἐν χρόνῳ δημιουργημένοι, ἔχουμε κτιστή οὐσία καί ἐνέργεια, ἀλλά ὁ Θεός ἔχει Ἄκτιστη Οὐσία καί Ἄκτιστη Ἐνέργεια.
Καί ἡ μέν Οὐσία τοῦ Θεοῦ, ὅπως εἴπαμε, εἶναι ἀκατάληπτη, ὑπερβατική καί ἐντελῶς ἄγνωστη σέ ἀγγέλους καί ἀνθρώπους, σέ νοερά καί αἰσθητά, στούς πάντες! Κανείς ποτέ δέν εἶδε, οὔτε πρόκειται νά δεῖ τήν θεία φύση! Ἡ Ἐνέργεια ὅμως τοῦ Θεοῦ, ἡ «πρός τά ἔξω κίνησή του» ὅπως λέμε, γίνεται καταληπτή καί μεθεκτή, ἀφοῦ αὐτή εἶναι τό μέσον, ὁ τρόπος, ἡ γέφυρα πού συνδέειτόν Ὑπερβατικό - Ἄκτιστο Θεό μέ τήν κτιστή δημιουργία. Εἶναι τό «συνδοῦν» πού ἔλεγε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὁ κατεξοχήν ἀναπτύξας τή θεολογική αὐτή Διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας.
Υπάρχουν πολλά εἶδη Ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ δίδονται ἀπό τούς Πατέρες διάφορα ὀνόματα, ἀνάλογα μέ τά ἀποτελέσματά της, ὅπως λ. χ. γίνεται λόγος γιά τήν ζωοποιό Ἐνέργεια, τήν οὐσιοποιός, τήν σοφοποιός, τήν θεοποιός. Δέν θά ἀναλύσουμε τά ἀνωτέρω, μόνο θά ποῦμε γιά τήν Χάρη ἐκείνη πού ἐνεργεῖ τήν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου καί τήν ἕνωσή του μέ τόν Τριαδικό Θεό, διά τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καί «ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ».
Ἄκτιστη Χάρη εἶναι τό φῶς τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ καί ἡ παραμονή τοῦ φωτός αὐτοῦ ἐντός τοῦ πιστοῦ. Ἄκτιστη Χάρη εἶναι ἡ Ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού ἀναγεννᾷ τόν ἄνθρωπο διά τοῦ βαπτίσματος καί συνάπτει αὐτόν μετά τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ διά τῆς Θείας Εὐχαριστίας! Ἡ Ἁγιοπνευματική Χάρη, ἐνεργεῖ στή ζωή τοῦ Χριστιανοῦ, ὑπό προϋποθέσεις. Ἔρχεται μέσα μας καί «ἐνοικεῖ». Χωρίς αὐτήν τήν «ἐνοίκηση», γιά τήν ὁποία κάνει λόγο ὁ Ἀπόστολος Παῦλος («Εἴπερ Πνεῦμα Θεοῦ οἰκεῖ ἐν ἡμῖν», Ρωμ. 8, 9.), δέν σώζεται κανείς! Τί εἶναι ἡ σωτηρία; Εἶναι ἡ ἕνωση κατά Χάριν μέ τόν Τριαδικό Θεό, ἡ μετοχή στήν ἁγιοτριαδική ζωή, γεγονός πού ἀρχίζει ἀπό τόν κόσμο αὐτόν (προγευστικῶς) καί παρατείνεται στήν ἄπειρη Αἰωνιότητα! Εἶναι ἡ μέθεξη (ὅπως λέγεται θεολογικά) τῆς θείας Χάριτος! Εἶναι ἡ γεύση τοῦ Θεοῦ θετικῶς! Διότι ἡ Χάρη λειτουργεῖ καί ἀρνητικῶς, καυστικῶς, κολαστικῶς, ὅταν δέν ἔχουμε καθαρή καρδιά ἀπό τά πάθη. Συμβαίνει ὅτι καί μέ ἕνα φάρμακο, πού λειτουργεῖ θεραπευτικά σέ ἕναν ὀργανισμό πού ἔχει κατάλληλες προϋποθέσεις, ἀλλά μπορεῖ νά λειτουργήσει καί ἀρνητικά - θανατικά σέ ἕναν μή κατάλληλο ὀργανισμό.
Τήν σωτηρία ἐξασφαλίζει ἡ μονιμότητα παραμονῆς τῆς Χάριτος ἐντός τοῦ εἶναι μας. Ἄκτιστος Χάρις, ὅπως σημειώνει ὁ καθηγητής Γ. Μαντζαρίδης, εἶναι ἡ δόξα τῆς Μεταμορφώσεως, ἡ πνοή τῆς Πεντηκοστῆς, ἡ ζωή τοῦ Χριστοῦ ἐντός τοῦ πιστοῦ και ἡ ζωή τοῦ πιστοῦ ἐντός τοῦ Χριστοῦ (βλ. Γ. Μαντζαρίδη, Παλαμικά).
Τώρα, πῶς θα κατοικήσει μέσα μας ὁ Θεός, ὥστε νά εἶναι μᾶς λέει ἡ Ἁγία Γραφή, «ἐνοικῶν καί ἐμπεριπατῶν» (βλ. Κορ. 6, 16); Πῶς θα μετάσχουμε τῆς Ἀκτίστου Χάριτος, γιά νά καταλάβουμε, μᾶλλον νά βιώσουμε ὑπαρξιακά ἀπό ἐδῶ προγευστικῶς τί εἶναι ὁ Παράδεισος, ἡ Οὐράνιος Βασιλεία γιά τήν ὁποία εἴμαστε προορισμένοι «πρό καταβολῆς κόσμου»;
Ἡ Χάρη, ἤ Ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, προσεγγίζει τόν ἄνθρωπο διά τῆς Ἐκκλησίας καί τόν καλεῖ στήν«καινή ζωή», τή νέα ζωή πού ἔφερε στόν κόσμο ὁ Χριστός. Αὐτή ἡ πρόσκληση, ὅμως, ζητεῖ καί ἀνταπόκριση. Ὅταν ἡ πρόσκληση δέν γίνεται δεκτή, τότε ἀποβαίνει ματαία. Ὅταν ἡ Χάρη δέν βρεῖ ἀνταπόκριση, παραμένει κενή, διότι ὁ Θεός δέν βιάζει τή θέληση τοῦ ἀνθρώπου, ἄν ἐκεῖνος, ὡς ἐλεύθερος πού εἶναι κατά τήν πλάση του, δέν θέλει νά δεχθεῖ στή ζωή του τόν Θεό. Ὅταν ὅμως ὁ ἄνθρωπος δεχθεῖ τήν Χάρη καί πεῖ τό ναί στόν Θεό (καί ἐδῶ εἶναι ἡ ἔννοια τῆς λεγομένης θεολογικά «συνεργείας», δηλ. συνεργασίας μέ τόν Θεό), τότε τά πάντα ἐντός του ἀλλάζουν ριζικά! Τότε τόν ἐπισκιάζει ἡ θεία Χάρις! Τόν ἀνασυνδέει μέ τόν Θεό, ὁ Ὁποῖος ἐπειδή εἶναι ἡ πηγή τῆς Ζωῆς ( ἡ «Αὐτοζωΐα» ὅπως ἀκοῦμε στό Συναξάριο τοῦ Μ. Σαββάτου) καταργεῖ τόν θάνατο καί προσφέρει τήν ἀληθινή ζωή. Μήπως νομίζουμε, ὅτι εἶναι…ζωή αὐτό πού βιώνουμε ἐδῶ, στόν χώρο τῆς προσωρινῆς παροικίας μας, μέσα σέ τόσα βάσανα, μέσα στή θνητότητα, παθητότητα καί φθαρτότητα τῆς φύσεώς μας, μέσα στίς ἀσθένειες καί τίς ποικίλες δοκιμασίες, στίς ἀποκλίσεις καί ἐρεβώδεις περιπλανήσεις καί πτώσεις τοῦ πεπτωκότος ἀνθρώπου; Ὄχι βεβαίως! Ἄλλο πράγμα εἶναι ἡ πραγματική ζωή!
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ…
