Πολύ δύσκολο είναι να ξεχάση κανείς μια μορφή, σαν την μορφή του Μητροπολίτου Χρυσοστόμου. Έχει επιβληθή εις τας ψυχάς όσων τον εγνώρισαν και έχει αφίσει ανεξίτηλον την σφραγίδα της προσωπικότητός του επ’ αυτών.
Που ευρίσκεται όμως το θεμέλιον της δυνάμεως αυτής και ποία η πηγή της λαμπράς αυτής ακτινοβολίας του ανδρός; Η μόρφωσίς του ήτο πολύπλευρος και διεκρίνετο διά το βάθος της. Όσοι ηυτύχησαν να ακούσουν κηρύγματά του ή να μελετήσουν έργα του θα δύναται να διαβεβαιώσουν, ότι ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος είχε κατορθώσει να συνδυάση εις μία οργανικήν ενότητα το βάθος του στοχασμού, το ύψος των νοημάτων, την χάριν του λόγου, την απλότητα των εκφράσεων. Η μόρφωσις διά τον Χρυσόστομον δεν είχε την μορφήν μερικών (πολλών ή ολίγων) γνώσεων, τοποθετημένων όπως τα βιβλία εις πλουσίαν βιβλιοθήκην. Ήτο το πνευματικόν πλαίσιον μιάς ζωής πειθαρχημένης εις την ιεραρχίαν των αξιών και αντλούσης τους ζωτικούς αυτής χυμούς από τα αστείρευτα και ανεξάντλητα βάθη της νοήσεως, της νοήσεως όμως που κατηυγάσθη από το ανέσπερον μεγαλείον του Χριστιανισμού!
Και δι’ αυτόν ακριβώς τον λόγον από την εν γένει συμπεριφοράν του αειμνήστου Γέροντος έλιπε αυτή η εξεζητημένη κομψότης των «μορφωμένων», που τους καθιστά αποκρουστικούς διά τας μικρολόγους σχολαστικότητας και απαισίους διά την έπαρσιν εκ της «μορφώσεως».
Ο αλησμόνητος Επίσκοπος είχε μετουσιώσει όλην την μόρφωσιν, την τεραστίαν και πολυποίκιλον εις ένα μοναδικόν και ιδεώδη ανθρωπισμόν.
Και αυτό ακριβώς αποτελεί την ιδιάζουσαν σφραγίδα της προσωπικότητός του. Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος υπήρξε άνθρωπος, «κατ’ εικόνα και ομοίωσιν» του τελειοτάτου προτύπου.
Άνθρωπος! Πόσον δύσκολον πράγμα να είσαι άνθρωπος! Ο μεταστάς εχάρισε εις την κοινωνίαν την δυνατότητα αυτήν και ανεκούφισε ευρύτατον κύκλον με τον ευγενικόν ανθρωπισμόν του.
Αλλ’ ας δούμε μερικάς λεπτομερείας του υπερόχου εκείνου ανθρωπισμού, μερικάς πτυχάς της αγίας εκείνης ψτχής, όσας η βαθυτάτη μετριοφροσύνη του επέτρεψε να θαυμάσωμεν.
Απλότης! Και όταν λειτουργούσε και όταν ωμίλει και όταν συνεζήτει τον διέκρινε η κορωνίς των ανθρωπιστικών προσόντων, η απλότης. Τον ενθυμούμαι εις το γραφικόν του καναπεδάκι παρά την επί την Κυψέλην οικίαν του με το καλογερικό του σκουφάκι. Μόνο που έβλεπα το άγιο εκείνο Γεροντάκι εγέμιζε η ψυχή μου από πνευματική ικανοποίησι. Σε άκουγε∙ σε άκουγε μάλιστα με προσοχή, με ενδιαφέρον. Και αυτό δεν το έκανε από «συγκατάβασι» στην πνευματική σου πτωχεία, αλλά από ανθρωπιστική κατανόησι, από ειλικρινή σεβασμό στον άνθρωπο, στον οιονδήποτε άνθρωπο!
Δεν προσπαθούσε να σε παρασύρη με την άποψίν του, γιατί δεν σε θεωρούσε κατώτερό του. Σου ωμίλει με την μεγαλειώδη εκείνην δημοκρατικήν απλότητα, που εκπηγάζει από την πραγματικήν πνευματικήν αριστοκρατίαν, και σε άφινε ελεύθερον να λάβης θέσιν.
Ενθυμούμαι ότι κάποιο Πάσχα είχον κατά νούν να μεταβώ εις Άγιον Όρος να εορτάσω εκεί. Μίαν ημέρα λοιπόν της Βαϊφόρου με εκάλεσεν εις το γραφείον του ο άγιος και νεανικός κατά το ψυχικόν σθένος Γέρων, και μεταξύ μας διημείφθη ο εξής περίπου, διάλογος.
-Έμαθα ότι πρόκειται να μεταβήτε εις Άγιον Όρος!
-Μάλιστα.
-Θα μου επιτρέψετε να σας πω την γνώμην μου και μετά να αποφασίσετε ότι νομίζετε ορθόν.
-Ευχαρίστως να την ακούσω, Πανιερώτατε.
-Το Πάσχα είναι εορτή οικογενειακής χαράς. Η σύζυγός σας δεν σας υπανδρεύθη, διά να εξασφαλίση μόνον την συντήρησίν της και τα εκ της εργασίας σας αγαθά∙ έχει την ηθικήν και δικαίαν αξίωσιν να συναπολαβάνη μαζύ σας τας αγίας ημέρας των χριστιανικών εορτών. Αυτό δε κυρίως συνιστά σύνδεσμον του γάμου.
Μη στηρίζεσθε εις την συγκατάθεσίν της διά να αδικήσετε ,ίαν ευγενική γυναίκα και μη συσσωρεύετε νεφίδρια εις τον ουρανόν του οικογενειακού σας βίου. Εκτός όμως αυτού έχετε υποχρέωσιν και έναντι των εκκλησιασμάτων, τα οποία ζητούν τας ημέρας αυτάς από τους εργάτας της Εκκλησίας μίαν ομιλίαν.
Ας μη ζητούμεν λοιπόν αυτά που μας ευχαριστούν, αλλά αυτά που επιβάλλονται.
-Πανιερώτατε, είμαι πρόθυμος να εκτελέσω την εντολήν σας.
-Σας παρακαλώ, δεν δίδω εντολάς∙ την γνώμην μου εκθέτω και σεις ελευθέρως αποφασίσατε.
Παρεθέσαμεν αυτόν τον διάλογον διά να γίνη γνωστή η υπεροχή του ως ανθρώπου. Δεν ήτο «Δεσπότης», με «αξιώσεις» και «απαιτήσεις»∙ δι’ αυτό και δεν προσπαθούσε να δεσμεύση τον άλλον∙ περιέργως όμως τον έπειθε!
Παρ’ όλη την μορφωτικήν του και ηθικήν του υπεροχήν, δεν έζη το αμαρτωλόν εκείνο βίωμα της διαστολής του από τους υπολοίπους θνητούς. Με άλλους λόγους δεν εθεώρει τον εαυτόν του υπέρτερον ουδενός, ούτε ως προς τας γνώσεις, ούτε ως προς την ηθικήν, παρ’ όλον δε ότι ήτο καθαρά και αγνή φύσις δεν τον διέκρινε η αδυναμία των τοιούτων φύσεων, ο εγωισμός. Διατί; Διότι ήτο άνθρωπος!
Ουδέποτε ηθέλησε να σχολιάση λάθη γραμματικά, συντακτικά, εκφραστικά των υφισταμένων του, ή να σατυρίση δηκτικώς τας ελλείψεις των άλλων. Οσάκις διέβλεπε λάθη, εφ’ όσον μεν αυτά δεν μετέβαλον το νόημα του κειμένου τα άφινε, διά να μη θίξη τον συνεργάτην του∙ εφ’ όσον πάλιν μετέβαλον το νόημα προσεπάθει να κατευθύνη τούτον εις την ανεύρεσιν του λάθους, ώστε να μη φανή ότι διορθώνει τον άλλον.
Έθετε υπό την κρίσιν άλλων, κατωτέρων της μορφώσεώς του και των γνώσεών του, διάφορα έγγραφά του, έργα του, ουχί κατά λόγον ταπεινοφανούς φιλαρεσκείας, αλλά κατά λόγον ειλικρινούς εκτιμήσεως της κρίσεως των συνανθρώπων του.
Ποτέ δεν εσχολίασε συνάνθρωπόν του δυσμενώς, δι’ οιονδήποτε ελάττωμα.
Το εσωτερικόν δε αυτό ανθρωπιστικόν φρόνημα απετύπωσε εις το πρόσωπόν του μιάν γλυκυτάτην ευπροσηγορίαν. Ένα αγνόν μειδίαμα ήνθει εις τα χείλη του και η φυσιογνωμία του εν γένει σου ενέπνεε τον σεβασμόν χωρίς να σε τρομάζη. Πτωχός, διότι εστάθη πάντοτε ανώτερος των χρημάτων, δεν ηρνείτο να ανακουφίση υλικώς τους έχοντας ανάγκην.
Εσέβετο την συνείδησιν των συνανθρώπων του∙ δι’ αυτό επαγρύπνει και επί των λεπτομερειών ακόμη της ζωής του, διά να μη σκανδαλίση τινα των ελαχίστων.
Κάποτε μετέβη εις Αίγινα, εις έν μικρόν Μοναστηράκι. Εις το δωμάτιον λοιπόν, που του παρεχώρησαν να αναπαυθή, υπήρχε εν ακόμη κρεββάτι και ένα ζεύγος παντόφλες. Παρεκάλεσε να απομακρυνθούν τα αντικείμενα, αυτά από το δωμάτιον! Διατί; Διότι ήτο άνθρωπος, και εσέβετο την συνείδησιν των συνανθρώπων του.
Θα πρέπει να θεωρούνται ευτυχείς όσοι καθ’ οιονδήποτε τρόπον συνεδέθηκαν μαζί του. Το καύχημα των δε αυτό ασφαλώς είναι ο ευγενέστερος τίτλος τιμής διά την ζωήν των.
Και τούτο διότι ο Άγιος πρώην Φλωρίνης δεν ήτο μόνον ο ενάρετος Αρχιερεύς ο περινούστατος διανοούμενος, ο ευφραδέστατος ρήτωρ, ο αγνός άγιος, ο ακαταγώνιστος μαχητής∙ αλλ’ ήτο προ παντός ο άνθρωπος. Και τοιούτοι άνθρωποι είναι φαινόμενα, διαφεύγοντα την αρχήν της συχνότητος. Και τοιούτον φαινόμενον ανθρώπου υπήρξε ο επιζών εις τας ψυχάς μας ως ιδέα και σύμβολον και πτερυγίζων μεταξύ μας ως αθάνατος και μακαρία ψυχή, ο αείμνηστος Πρόεδρος της Εκκλησίας Γ.Ο.Χ. Χρυσόστομος.
Τις οίδε πότε άλλοτε η ανθρωπότης θα συναντήση το τοιούτον φαινόμενον!
Το παράπονον του παραλύτου είναι και παράπονον της κοινωνίας «Κύριε άνθρωπον ουκ έχω».
Και το παράπονον αυτό θα εξέρχεται πλέον βαρυκάρδιον από τα στήθη όσων εγνώρισαν τον άνδρα, διότι η απώλεια του «ανθρώπου» καθιστά σκληροτέραν την πραγματικότητα της ελλείψεως ανθρώπων!
Δ.Μ. Μπατιστάτος
Η Φωνή της Ορθοδοξίας, φυλ. Της 12.9. ‘55
Πηγή: «Ο ΣΥΓΧΡΝΟΣ ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ»
ΣΤΑΥΡΟΥ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΥ θεολόγου-καθηγητού
