Πού οφείλεται, το μένος, το
μίσος των παπικών έναντι του Μ. Φωτίου; Ποιοί είναι οι λόγοι της μήνιδος των
Δυτικών κατά του Μ. Φωτίου;
Την διαλεύκανση και απάντηση
του ανωτέρω ζητήματος μάς την δίνει ένας άλλος αντιαιρετικός και αντιπαπικός
θεολόγος και άγιος της Εκκλησίας μας, ο γνωστός σε όλους μας και
δημοφιλής, άγιος Νεκτάριος επίσκοπος Πενταπόλεως[2].
Σύμφωνα με τον άγιο Νεκτάριο,
«δύο είναι οι λόγοι, που εξήγειραν το μίσος των παπικών έναντι του Μ. Φωτίου.
Α) Τα αποτελέσματα της
Εγκυκλίου, που έστειλε ο Μ. Φώτιος, και Β) οι αποφάσεις της Η΄ Οικουμενικής
Συνόδου, που συνεκλήθη επί Μ. Φωτίου το 879 μ.Χ. στην αγία Σοφία.
Α) Η εγκύκλιος εκείνη του Μ.
Φωτίου, κατά την πρώτη ανάρρησή του στον θρόνο της Κων/λεως, α) ανέκοψε το έργο
του πάπα Νικολάου στη Βουλγαρία, επειδή γνωστοποίησε στους Βουλγάρους ποιός
είναι αυτός, που διδάσκει την αρτία, αληθή και ορθή πίστη, β) επέστησε την
προσοχή της Καθολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας κατά των καινοτομιών της τότε πρώην
Δυτικής Εκκλησίας, την οποία πρώτος ο Μ. Φώτιος τόλμησε να καταγγείλλει, επειδή
απέκλινε στην αίρεση και την κατεδίκασε, και γ) περιφρούρησε την ανεξαρτησία
της Ελληνικής Εκκλησίας, την οποία οι πάπες ζητούσαν να υποδουλώσουν.
Β) Κατά την δεύτερη ανάρρησή
του, κατάφερε το μέγα πλήγμα κατά της Δυτικής οφρύος, επειδή συνεκάλεσε την Η΄
Οικουμενική Σύνοδο και αναθεμάτισε αυτούς, που τολμούν να προσθέσουν κάτι στο
Σύμβολο της Πίστεως. Η Σύνοδος αυτή υπέδειξε στον πάπα και σε κάθε επίσκοπο ότι
οφείλει να σέβεται το Σύμβολο της Πίστεως της εν Νικαία Συνόδου, το οποίο και
οι υπόλοιπες Σύνοδοι επεκύρωσαν και επιβεβαίωσαν.
Δεν αρκέσθηκε μόνο στο να
επικυρώσει την εκλογή του Μ. Φωτίου, αλλά και τον «θεοποίησε», επειδή τον
ανέδειξε υπέρτερο του Αρχιερέως της Ρώμης. Όταν στην τελευταία συνεδρία, μετά
από άπειρα εγκώμια υπέρ του ιερού Φωτίου, ο Καισαρείας Προκόπιος ανέκραξε
«τοιούτον έπρεπεν επ’αληθείας είναι τον του σύμπαντος κόσμου την επιστασίαν
λαχόντα, εις τύπον του αρχιποίμενος Χριστού του Θεού ημών», οι τοποτηρητές του
πάπα επεκύρωσαν τον λόγο, λέγοντας˙ «και ημείς οι τα έσχατα της γης
κατοικούντες, ταύτα ακούομεν», δηλ. ανεβίβασαν τον ιερό Φώτιο σε ομολογουμένως
ανωτέρα περιωπή από αυτήν του Αρχιερέως της Ρώμης. Στην τέταρτη συνεδρία οι
τοποτηρητές του πάπα οίκοθεν απένειμαν στον Μ. Φώτιο την υπεροχική εκείνη τάξη
στον κόσμο. Διότι, αφού η Σύνοδος ανεβόησε «ότι Θεός οικεί εν αυτώ ουδείς
αγνοεί», οι τοποτηρητές του πάπα πρόσθεσαν επί λέξει τα εξής : «το έλεος του
Θεού και η έμπνευσις αυτού τοιούτον φως διέδωκαν εις την καθαράν ψυχήν του
αγιωτάτου Πατριάρχου, ότι λαμπρύνει και φωτίζει πάσαν την κτίσιν˙ ώσπερ γαρ ο
ήλιος καν εις μόνον τον Ουρανόν περιέχεται, όμως όλον τον περίγειον κόσμον
φωτίζει, ούτω και ο δεσπότης ημών, ο κύριος Φώτιος καθέζεται εις Κων/λιν, αλλά
και την σύμπασαν κτίσιν δαδουχεί και καταλάμπει».
Στις 13-8-880 ο πάπας Ιωάννης
Η΄, με απαντήσεις του προς τον αυτοκράτορα Βασίλειο και τον ιερό Φώτιο,
επεκύρωσε τα αποφασισθέντα υπό της Συνόδου.
Να, κυρίως, ο λόγος, για τον
οποίο οι παπικοί πνέουν μένεα κατά του Μ. Φωτίου ακόμη και σήμερα˙ και δικαίως˙
πρώτον, διότι η στάση του Μ. Φωτίου απέκρουσε την δυτική επιδρομή στην Ανατολή
και την έσωσε από την παπική πλάνη και καταδυναστεία, και δεύτερον, διότι
κατεδίκασε με συνοδική απόφαση την προσθήκη του Filioque, την οποία έκαναν στο
Σύμβολο της Πίστεως και έθεσε υπό αφορισμό τους δράστες. Εξαιτίας αυτού
συναισθάνονται τους εαυτούς τους βεβαρημένους κάτω από το ανάθεμα αυτής της
Συνόδου, της οποίας το κύρος μάτην αγωνίζονται να καταρρίψουν. Όσα κι αν πουν
περί της αναγνωρίσεως ή μη του Ιωάννου και των λοιπών παπών ή περί του κύρους
της χειροτονίας του ιερού Φωτίου είναι λόγοι στερημένοι νομικού κύρους και
αυθαίρετοι.
Όλες οι επιθέσεις κατά του Μ.
Φωτίου έχουν σκοπό να αποδείξουν άκυρη την Η΄ Οικουμενική Σύνοδο, επειδή
προεδρεύθηκε από άνδρα, που ήταν στερημένος ιερωσύνης, και επειδή συγκροτήθηκε
από επισκόπους, που κι αυτοί ήταν στερημένοι αξιώματος, επειδή οι περισσότεροι
απ’αυτούς είχαν χειροτονηθεί από τον Μ. Φώτιο. Αυτό εξηγεί και τον λόγο, για
τον οποίο ο πάπας Μαρτίνος, που διαδέχθηκε τον Ιωάννη στα τέλη του 882,
αναθεμάτισε τον ιερό Φώτιο και ο Στέφανος Ε΄, που διαδέχθηκε τον Αδριανό Γ΄,
τον διάδοχο του Μαρτίνου, μαζί με τον Φορμόζο, τον διάδοχο του Στεφάνου, έλεγαν
ότι οι χειροτονηθέντες υπό του Μ. Φωτίου δεν μπορούν να γίνουν δεκτοί στους
κόλπους της Εκκλησίας, παρά μόνο ως απλοί λαϊκοί!
Φοβεροί αληθώς άνθρωποι!
Σ’αυτούς αληθώς αρμόζει ο έλεγχος του Σωτήρος προς τους Φαρισαίους ότι την μεν
κάμηλο καταπίνουν, τον δε κώνωπα διϋλίζουν. Ενώ δεν σέβονται κανένα νόμο, θείο
και ανθρώπινο, επαναστατούν ακάθεκτοι κατά της νομιμωτάτης εκλογής του Μ.
Φωτίου. Αλλά, όπως είπαμε, έχουν τον ιδιαίτερό τους λόγο.
Η στάση του ιερού
Φωτίου και τα προπύργια του Μ. Φωτίου υπέρ της ανεξαρτησίας και της ορθοδοξίας
της Ανατολικής Εκκλησίας εξασφάλισαν την Εκκλησία και αργότερα. Οι κατά καιρούς
πρόμαχοί της οχυρώνονταν πίσω από αυτούς τους προμαχώνες και λάμβαναν τους
αγώνες του Μ. Φωτίου ως αξιομίμητο παράδειγμα. Εάν η Ανατολή δεν υποτάχθηκε στη
Δύση, οφείλεται στον Μ. Φώτιο. Διότι, εάν ο ιερός Φώτιος μιμούνταν τον Ιγνάτιο,
δεν θα συγκροτούσε την Η΄ Οικουμενική Σύνοδο και όλη η Ανατολή θα υποτάσσονταν
στον πάπα. Ο Μ. Φώτιος όχι μόνο ανέτρεψε όσα έγιναν επί Ιγνατίου και έστησε το
ορθόδοξό του ίδρυμα, αλλά έσωσε και την Βουλγαρία από την ετεροδοξία˙ εάν οι
Βούλγαροι διέσωσαν την ορθή πίστη, αυτή την οφείλουν στον Μ. Φώτιο.
Να, οι
λόγοι για τους οποίους οι παπιστές πνέουν τα μένεα κατά του ιερού Φωτίου. Έχουν
δίκαιο˙ διότι, εάν δεν υπήρχε ο Μ. Φώτιος, αληθώς δεν θα υπήρχε σχίσμα, αλλά
δεν θα υπήρχε και Ελληνισμός και Ορθοδοξία˙ θα υπήρχε πνευματική δουλεία και
πλανεμένο θρησκευτικό και εθνικό φρόνημα. Ο Μ. Φώτιος περιέσωσε αμφότερα,
καταπολεμώντας την Δυτική επιδρομή».
[1]Εβρ. 7, 26.
[2] ΑΓΙΟΣ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΕΝΤΑΠΟΛΕΩΣ, «Τίνες οι λόγοι της μήνιδος
των δυτικών κατά του Φωτίου», Θεοδρομία Γ2 (Απρίλιος-Ιούνιος 2001) 29-32.
Πολλά όμως διεσπείροντο από τους κακούς ανθρώπους στην Αθήνα περί του Πενταπόλεως και της ανέγερσης της Μονής [δηλαδή της γυναικείας Μονής της Αγίας Τριάδος στην Αίγινα, της οποίας κατόπιν διετέλεσε εφημέριος και πνευματικός]. Πολύ εδοκιμάσθη από τους διεστραμμένους, τους μοχθηρούς και τους συκοφάντες. Διέδιδαν συκοφαντίες ανηθικότητος ανηκούστους. Ησχολήθη με αυτές και η Ιερά Σύνοδος. Ο δέ τότε Πρόεδρος αυτής, ο Αθηνών Θεόκλητος μετέβη αυτοπροσώπως επιτοπίως το 1908, διά να εξετάση. Φεύγοντας όμως από εκεί αναγκάσθηκε να ομολογήση ότι «ήτο όντως Θείον έργον».
Πολύ τον κατέτρεξε και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Μελέτιος Μεταξάκης.
Αυτός διετέλεσε και Οικουμενικός Πατριάρχης και Πατριάρχης Αλεξανδρείας.
Αυτός ο δυστυχής ήτανε μασώνος μοντέρνος, νεωτεριστής και έκαμε πολύ κακό στην Εκκλησία.
Αυτός υπήρξε πρωτοπόρος της παναιρέσεως του Οικουμενισμου και υπεύθυνος για το ημερολογιακὸ σχίσμα που ταλανίζει έως σήμερα την Ορθόδοξη Εκκλησία.
Ήταν αυτὸς που πήρε τον απόδημο Ελληνισμό, τις ελληνορθόδοξες Εκκλησίες Ευρώπης, Αμερικής και Αυστραλίας, Τσεχοσλοβακίας, Εσθονίας και Φινλανδίας) απὸ την Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος και τις προσάρτησε στο Πατριαρχειο. Αναγνώρισε τις αγγλικανικὲς χειροτονίες.
Αυτός ήταν και κατά του μοναχισμού. Όταν ο Άγιος αγωνιζόταν με τόσες δυσκολίες να κτίση το Μοναστήρι, επήγε και τον απέτρεπε...
- Τί κάνεις εδώ; Μοναστήρι κτίζεις τώρα; Δεν βλέπεις ότι τόσα εξωκκλήσια γύρω εδώ ερήμωσαν; Δεν είναι για Μοναστήρια στη σημερινή εποχή. Ο Πενταπόλεως όμως εξηκολούθησε και έγινε το Μοναστήρι και άλλα πολλά κατόπιν, ώστε η Αίγινα σήμερον να έχη τα περισσότερα Μοναστήρια. Το προείπεν ο Άγιος: «Θα γίνη, είπεν, η Αίγινα το Άγιον Όρος των Μοναζουσών». Και ήδη έχει εννέα Μοναστήρια γυναικών. Αλλά και ποία διαφορά στο τέλος των δύο Ιεραρχών. Ο Μεταξάκης, που έκαμε τόσε εις βάρος της Ορθοδοξίας, είχεν οικτρόν τέλος. Τον βρήκαν ένα πρωί κάτω από το κρεββάτι του νεκρόν και με την γλώσσαν του έξω. Αυτήν ακριβώς την γλώσσαν, που έλεγε αυτά στον Άγιο και τόσα εις βάρος της Ιεράς Παραδόσεως και της Ορθοδόξου Εκκλησίας! Εξ αντιθέτου, ο Πενταπόλεως, που έμεινε πιστός εις την Ι. Παράδοσιν και υπέμεινε τους πειρασμούς και διώξεις, είχεν άγιον τέλος και σήμερον τιμάται, όχι μόνον από το Πανελλήνιον, αλλά και από όλην την Υδρόγειον.
Ο Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως
γεννήθηκε την Τρίτη 1 Οκτωβρίου του 1846 στην Σηλυβρία της Τουρκοκρατούμενης
Θράκης, από ευσεβείς και φτωχούς γονείς -τους Δήμο (Δημοσθένη) και Μπαλού
(Βασιλική) Κεφαλά. Ο πατέρας του καταγόταν από τα Ιωάννινα, ναυτικός στο επάγγελμα,
και η μητέρα του καταγόταν από την Σηλυβρία. Ήταν το πέμπτο παιδί της
οικογένειας και είχε πέντε ή έξη αδέρφια: τον Δημήτριο, τον Γρηγόριο, τη
Σμαράγδα, τη Σεβαστή, τη Μαριώρα και τον Χαραλάμπη (το όνομα και η ύπαρξη του
οποίου εμφανίζονται στην διαθήκη του Αγίου, ενώ κάποιες πηγές τον θέλουν να
αντικατέστησε τον Άγιο ως διδάσκαλος στο χωριό Λιθί της Χίου). Κατά την βάπτιση
του δε, του δόθηκε το όνομα Αναστάσιος. Τα πρώτα γράμματα μαζί με χριστιανικές
διδαχές τα έλαβε από την μητέρα του. Στη Σηλυβρία τελείωσε το δημοτικό και το
σχολαρχείο. Ήταν ένα ευφυέστατο παιδί με πολύ καλή μνήμη, που έδειξε την
διδασκαλική και θεολογική του κλίση από πολύ νωρίς. Χαρακτηριστικό είναι το
γεγονός ότι σε ηλικία μόλις επτά ετών, έραβε φύλλα χαρτιού μεταξύ τους με σκοπό
να φτιάξει βιβλία για να γράψει σε αυτά τα λόγια του Θεού, όπως ο ίδιος είπε
στην μητέρα του.
Κατόπιν μετανάστευσε στην Κωνσταντινούπολη, όπου εργάστηκε στην αρχή σε
καπνοπωλείο, τόσο για να βοηθήσει οικονομικά την οικογένεια του όσο και για να
μπορέσει να συνεχίσει τις σπουδές του. Εκείνο τον καιρό άρχισε να μελετά και να
συλλέγει ρητά και αποφθέγματα Αγίων Πατέρων και κλασικών φιλοσόφων, τα οποία
αποτέλεσαν το δίτομο βιβλίο «Ιερών και φιλοσοφικών λογίων θησαύρισμα», που
εξέδωσε το 1895. Τα συγκέντρωνε όχι μόνο για δική του χρήση αλλά και για να
μπορέσει να τα μεταφέρει στους συνανθρώπους του και να τους ωφελήσει.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της πλευράς του χαρακτήρα του είναι ότι έγραφε
κάποια από αυτά τα γνωμικά στις χάρτινες καπνοσακούλες του καπνοπωλείου, ώστε
να τα διαβάσουν και να ωφεληθούν όσοι τις χρησιμοποιούσαν. Η πρακτική αυτή δε,
έλυνε και το πρόβλημα της δημοσίευσης τους από εκείνον, ελλείψει χρηματικών
πόρων. Πριν ακόμα συμπληρώσει το 20ο έτος της
ηλικίας του, προσελήφθη ως παιδονόμος στο, εν Κωνσταντινούπολη, σχολείο του
Μετοχίου του Παναγίου Τάφου (διευθυντής του σχολείου αυτού ήταν ο θείος του
-από την πλευρά της μητέρας του- Αλέξανδρος Τριανταφυλλίδης) όπου συνέχισε τις
σπουδές του, ενώ ταυτόχρονα εργαζόταν διδάσκοντας τις μικρότερες τάξεις.
Την ίδια περίοδο έλαβε χώρα και το πρώτο θαύμα του Αγίου Νεκταρίου. Ενώ
βρισκόταν σε ιστιοφόρο και ταξίδευε για να πάει από την Κωνσταντινούπολη στην
ιδιαίτερη πατρίδα του -για να εορτάσει μαζί με την οικογένεια του τα
Χριστούγεννα- έπιασε μεγάλη τρικυμία. Με την παραίνεση και τις προσευχές όμως
του Αγίου, το πλοίο κατάφερε να φτάσει στον προορισμό του και έτσι γλύτωσαν την
ζωή τους οι συνεπιβάτες του και φυσικά ο ίδιος.
Μετά την Κωνσταντινούπολη ήρθε η σειρά της Χίου να φιλοξενήσει τον «Άγιο του 20ου
αιώνα». Στην αρχή εργάστηκε ως δημοδιδάσκαλος στο χωριό Λιθί, ενώ παράλληλα
κήρυττε σε Ιερούς ναούς της περιοχής.
Μετά την πάροδο επτά ετών, εισήλθε ως δόκιμος μοναχός στην «Νέα Μονή», της
Χίου, σε ηλικία 27 ετών. Τρία χρόνια αργότερα έγινε μοναχός (στις 7 Νοεμβρίου
1876) και έλαβε το όνομα Λάζαρος, ενώ άρχισε να εργάζεται ως γραμματέας του
μοναστηριού. Λίγους μήνες αργότερα (στις 15 Ιανουαρίου 1877) χειροτονήθηκε
ιεροδιάκονος από τον τότε Μητροπολίτη Χίου, Γρηγόριο. Κατά την χειροτονία του,
ήταν που έλαβε το όνομα Νεκτάριος.
Το ίδιο έτος (1877) έφυγε από την Νέα Μονή με άδεια και πήγε στην Αθήνα για να
συνεχίσει τις σπουδές του. Αξίζει σε αυτό το σημείο να αναφέρουμε ότι τα έξοδα
των σπουδών του αυτών, κάλυψαν οι αδερφοί Χωρέμη -ο Ιωάννης και ο Δημοσθένης
Χωρέμης. Στο νησί της Χίου επέστρεψε μετά από τρία έτη, έχοντας στις αποσκευές
του το πτυχίο του Γυμνασίου.
Στα τέλη Σεπτέμβρη του 1882 μετέβη στην Αλεξάνδρεια όπου παρουσιάστηκε στον
Πατριάρχη Σωφρόνιο και του εξέθεσε την επιθυμία του να συνεχίσει τις σπουδές
του, δίνοντας του και μια συστατική επιστολή από τον Ηγούμενο της Νέας Μονής,
Νικηφόρο. Ο Σωφρόνιος όντως τον βοήθησε (αναλαμβάνοντας το Πατριαρχείο τα ένα
μέρος από τα έξοδα των σπουδών, τα υπόλοιπα τα κάλυψαν οι αδερφοί Χωρέμη)
θέτοντας του όμως ως όρο μετά το πέρας των σπουδών του, να επιστρέψει στην
Αλεξάνδρεια και να εργαστεί για το Πατριαρχείο.
Έτσι ο Άγιος Νεκτάριος, πήρε για άλλη μια φορά τον δρόμο για την Αθήνα όπου
γράφτηκε στην Θεολογική Σχολή Αθηνών, από την οποία αποφοίτησε τρία χρόνια αργότερα.
Στην Θεολογική Σχολή διδάχθηκε: Δογματική, Ηθική, Παλαιά Διαθήκη, Εβραϊκά,
Καινή Διαθήκη, Ποιμαντική, Πατρολογία, Χριστιανική Αρχαιολογία, Κατηχητική,
Συμβολική και Ιστορία Δογμάτων. Την περίοδο των σπουδών του υπηρέτησε ως
διάκονος στους ναούς: της Αγίας Ειρήνης (Αιόλου), της Παντάνασσας (Μοναστηράκι)
και στου Αγίου Νικολάου (Πευκάκια).
Ήταν τέλη του 1885 ή αρχές
του 1886 όταν επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια έχοντας τελειώσει τις σπουδές του στην
Θεολογική Σχολή Αθηνών. Φτάνοντας εκεί ανέλαβε αμέσως καθήκοντα ιεροκήρυκα.
Στις 23 Μαρτίου του 1886 χειροτονήθηκε Πρεσβύτερος στον Ναό του Αγίου Σάββα από
τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας, ενώ τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου ανήλθε στο αξίωμα
του Αρχιμανδρίτη. Εργάστηκε ως γραμματέας του Πατριαρχείου και κατόπιν ως Πατριαρχικός
Επίτροπος στο Κάιρο.
Τον Ιανουάριο του 1889 ο Πατριάρχης Σωφρόνιος, αναγνωρίζοντας την αξία του
Αγίου και βλέποντας την αγάπη με την οποία τον περιέβαλαν οι πιστοί, τον
χειροτόνησε Μητροπολίτη Πενταπόλεως. Ο Άγιος ασκούσε τα καθήκοντα του με ζήλο
και υποδειγματικό τρόπο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, το ποίμνιο του να τον αγαπά
όλο και περισσότερο, ενώ -στον αντίποδα- κάποιοι στο Πατριαρχικό περιβάλλον
άρχισαν να τον συκοφαντούν -ζήλευαν την αγάπη που του είχαν οι χριστιανοί αλλά
και το μεγαλείο του χαρακτήρα του.
Οι συκοφάντες έριξαν τους σπόρους τους, κι εκείνοι βρήκαν γόνιμο έδαφος στον
υπερήλικο Πατριάρχη και φύτρωσαν. Αποτέλεσμα; Να αφαιρεθούν από τον Άγιο
Νεκτάριο τα αξιώματα του, και να του επιτραπεί μόνο να διαμένει στο δωμάτιο
του, χωρίς να μπορεί να κινείται στην περιοχή του Καΐρου και στις γύρω
κωμοπόλεις. Οι συκοφάντες όμως δεν έμειναν ικανοποιημένοι. Συνέχισαν το βδελυρό
τους έργο και έτσι, στις 11 Ιουλίου του 1890 εξεδόθη από το Πατριαρχείο
Αλεξανδρείας «απολυτήριο», με το οποίο υποχρέωναν τον Άγιο να εγκαταλείψει την
Αίγυπτο, παρόλο που εκείνος είχε συμμορφωθεί απόλυτα και χωρίς διαμαρτυρίες
στις εντολές του Σωφρόνιου. Αξίζει να σημειωθεί ότι το «απολυτήριο» δεν ήταν
σύμφωνο με τους κανόνες της Εκκλησίας -δεν είχε γίνει εκκλησιαστική δίκη- αλλά
και δεν του καταβλήθηκαν οι μισθοί που του χρωστούσε το Πατριαρχείο
Αλεξανδρείας από την μέρα που χειροτονήθηκε Μητροπολίτης Πενταπόλεως έως και
την ημέρα που τον ανάγκασαν να αποχωρήσει από την Αίγυπτο.
Έτσι ο Άγιος Νεκτάριος πήρε για τρίτη φορά τον δρόμο για την Αθήνα. Οι
συκοφάντες είχαν πετύχει το στόχο τους.
Από την στιγμή που έφτασε
στην ελληνική πρωτεύουσα, άρχισε να αναζητά κάποια θέση που θα του επέτρεπε να
προσφέρει ξανά τις υπηρεσίες του στους ανθρώπους. Μετά από ένα χρόνο -δύσκολο
λόγω της άσχημης οικονομικής του κατάστασης- διορίστηκε από την Εκκλησία της
Ελλάδος ιεροκήρυκας Ευβοίας, στις 15 Φεβρουαρίου του 1891. Κοντά στους εκεί
χριστιανούς έμεινε δυόμιση χρόνια, έως τον Αύγουστο του 1893, όπου μετατέθηκε
στο νομό Φθιώτιδος και Φωκίδος. Στην νέα του θέση παρέμεινε μόλις μισό χρόνο.
Το ήθος του, ο εξαίσιος χαρακτήρας του, η ευσέβεια του, αλλά και οι πράξεις
του, έκαναν το ποίμνιο του να τον αγαπά σαν πατέρα και την φήμη του να
εξαπλώνεται συνεχώς. Όταν αυτή η φήμη έφτασε στα αρμόδια "αυτιά",
στην Αθήνα, αποφασίστηκε ο Άγιος Νεκτάριος να διοριστεί διευθυντής της
Ριζαρείου σχολής, πράγμα που έγινε τον Μάρτιο του 1894.
Στην διεύθυνση της Ριζαρείου παρέμεινε για 14 ολόκληρα χρόνια. Στο διάστημα
αυτών των ετών έδωσε νέα πνοή στο ίδρυμα και βοήθησε στην εκπαίδευση και την
ανάδειξη πλήθους κληρικών και επιστημόνων. Παράλληλα συνέχισε -με μεγαλύτερη
μάλιστα ένταση- το συγγραφικό του έργο. Μια ασχολία που τον συνόδευε από τα
νεανικά του χρόνια και που χάρισε σε εμάς πνευματικούς θησαυρούς γεννημένους
στο μυαλό και την ψυχή του Αγίου Νεκταρίου.
Τις περισσότερες ώρες της ημέρας εργαζόταν για τις ανάγκες της σχολής και τον
ελάχιστο ελεύθερο χρόνο του τον μοίραζε στην προσευχή, στην μελέτη, στην
συγγραφή και στην αγαπημένη του ασχολία: την φροντίδα λουλουδιών και δέντρων.
Κατά την διάρκεια των θερινών διακοπών της σχολής, το καλοκαίρι του 1898, ο
Άγιος Νεκτάριος επισκέφθηκε το Άγιο Όρος, όπου και περιόδευσε στις εκεί μονές
για σχεδόν δύο μήνες. Στο διάστημα αυτό μελέτησε εκτενώς τα χειρόγραφα στις
βιβλιοθήκες των μονών, προς αναζήτηση υλικού για τις επιστημονικές εργασίες
του.
Παράλληλα με τα καθήκοντα του διευθυντού της Ριζαρείου, αναλαμβάνει και
φιλανθρωπική δράση συνδράμοντας όσους είχαν ανάγκη σε πνευματικό και υλικό
επίπεδο. Η έντονη σωματική και πνευματική δράση εκείνων των ετών, έδρασε
αρνητικά την υγεία του Αγίου, ο οποίος αρρώσταινε όλο και πιο συχνά. Τότε ήταν
που στο μυαλό του γεννήθηκε η ιδέα της επιστροφής στον μοναστικό βίο και ζήτησε
από την Νέα Μονή Χίου το απολυτήριο του, ώστε να μπορέσει να μονάσει όπου
ήθελε. Το εν λόγω απολυτήριο εστάλη από την Νέα Μονή στον Άγιο Νεκτάριο στις 24
Νοεμβρίου του 1900.
Όταν κάποια στιγμή ο Άγιος γνωρίστηκε με την Χρυσάνθη Στρογγυλού (μετέπειτα
Ηγουμένη Ξένη), μια τυφλή και ευσεβή γυναίκα, μπήκε το πρώτο λιθαράκι για την
δημιουργία της μονής στην Αίγινα. Η Χρυσάνθη μαζί με μερικές ακόμα γυναίκες
επιθυμούσαν να μονάσουν και αναζητούσαν ένα πνευματικό οδηγό, τον οποίο βρήκαν
στο πρόσωπο του Αγίου Νεκταρίου. Με παραίνεση του άρχισαν να αναζητούν τόπο για
την δημιουργία ενός μοναστηριού, και τελικά κατέληξαν σε μια ερειπωμένη μονή
-αφιερωμένη στη Ζωοδόχο Πηγή και διαλυμένη από το 1834 με διάταγμα των Βαυαρών-
στην Αίγινα. Όταν επισκέφθηκε και ο Άγιος τον τόπο εκείνο, αποφασίστηκε να
επισκευαστούν τα παλαιά κτήρια της μονής και να ξανατεθεί το μοναστήρι σε
λειτουργία. Οι εργασίες για τον σκοπό αυτό ξεκίνησαν το 1904, η δε μονή θα ήταν
αφιερωμένη στην Αγία Τριάδα. Ο Άγιος από την Αθήνα -ήταν ακόμα διευθυντής στην
Ριζάρειο- καθοδηγούσε τις μοναχές και όποτε έβρισκε χρόνο επισκεπτόταν την μονή
στην οποία έμελλε να περάσει τα τελευταία χρόνια της ζωής του.
Μετά από τέσσερα χρόνια, έχοντας πλέον αποφασίσει να αποσυρθεί στο μοναστήρι
της Αίγινας και να ασχοληθεί με την οργάνωση του και την πνευματική καθοδήγηση
των καλογριών που το στελέχωναν, υπέβαλε την παραίτηση του στο διοικητικό
συμβούλιο της Ριζαρείου στις 7 Φεβρουαρίου του 1908. Η παραίτηση έγινε δεκτή
από το συμβούλιο, το οποίο τον συνταξιοδότησε -ως ελάχιστη αναγνώριση του έργου
του- με το σημαντικό για την εποχή ποσό, των 250 δραχμών το μήνα.
Στη μονή εγκαταστάθηκε μετά το Πάσχα του ιδίου έτους, μιας και παρέμεινε στην
θέση του διευθυντή της Ριζαρείου μέχρι να βρεθεί αντικαταστάτης.
Με δικά του έξοδα έκτισε μια μικτή οικία, πλησίον αλλά εκτός της μονής, στην
οποία θα κατοικούσε. Αξιοσημείωτο είναι ότι έλαβε ενεργά μέρος στο κτίσιμο,
κουβαλώντας χώμα ή λάσπη και σκάβοντας, βοηθώντας τους τεχνίτες. Ποτέ, σε όλη
του τη ζωή, δεν θεώρησε κάποια εργασία ανάξια του. Πάντα έκανε ότι περνούσε από
το χέρι του, με ιδιαίτερη χαρά, ζήλο και ταπεινοφροσύνη!
Μια υπόθεση στην οποία αφιέρωσε κόπο και χρόνο ήταν αυτή της επίσημης
αναγνώρισης της Μονής από την Εκκλησία της Ελλάδος. Αναγνώριση που τελικά
επιτεύχθηκε τέσσερα χρόνια μετά την κοίμηση του, και ανακοινώθηκε στις μοναχές
με επιστολή του Αρχιεπισκόπου Χρυσόστομου, στις 15 Μαΐου του 1924.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Άγιος Νεκτάριος έπασχε από χρόνια
προστατίτιδα, η οποία του δημιουργούσε αφόρητους πόνους. Τελικά συμφώνησε στις
συστάσεις των γιατρών και ήρθε στην Αθήνα στο Αρεταίειο νοσοκομείο. Εκεί νοσηλεύτηκε
-στον 2ο θάλαμο του 2ου ορόφου (ήταν θάλαμος Γ θέσης: απορίας)- για δύο σχεδόν
μήνες. Στο πλευρό του, καθ' όλη την διάρκεια της νοσηλείας του, ήταν συνεχώς
-και εναλλάσσονταν σε βάρδιες- οι μοναχές Ευφημία και Αγαπία. Τελικά γύρω στα
μεσάνυχτα της 8ης προς 9ης Νοεμβρίου του 1920 ανεχώρησε για τους Ουρανούς, σε
ηλικία 74 ετών.
Το σκήνωμα του Αγίου μεταφέρθηκε στην Αίγινα και από το λιμάνι μέχρι την Μονή
το μετέφεραν στα χέρια τους οι πιστοί. Όλο το νησί θρηνούσε μα περισσότερο απ'
όλους οι μοναχές που έχασαν τον Πατέρα και Οδηγό τους. Το ιερό του σκήνωμα ήδη
είχε αρχίσει να αναδίδει ευωδία. Η ταφή του, έγινε στο προαύλιο της Μονής δίπλα
στο αγαπημένο του πεύκο.
Όταν μετά από έξη μήνες άνοιξαν το μνήμα για να τοποθετηθεί μια επιτύμβια πλάκα
-δωρεά της Ριζαρείου- το σκήνωμα του εξακολουθούσε να ευωδιάζει χωρίς να
παρουσιάζει το παραμικρό σημάδι αλλοίωσης. Ενάμιση χρόνο αργότερα το μνήμα
ξανανοίχτηκε και το ιερό σκήνωμα του εξακολουθούσε να παραμένει άφθαρτο και
ευωδιάζον. Το ίδιο συνέβη και τρία χρόνια μετά την κοίμηση του. Συνολικά το
σκήνωμα του παρέμεινε σε αυτή την κατάσταση για είκοσι ολόκληρα χρόνια!
Τριάντα δύο χρόνια, δε, μετά
την κοίμηση του έγινε η ανακομιδή των λειψάνων του, στις 2 Σεπτεμβρίου του
1953, από τον Μητροπολίτη Προκόπιο.
Η επίσημη αναγνώριση του, ως Αγίου της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας, έγινε το 1961
με Πατριαρχική Συνοδική Πράξη από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Τότε καθορίστηκε
και η 9η Νοεμβρίου ως ημέρα εορτής του Αγίου Νεκταρίου.
Κατά τον καιρόν δε εκείνον, όταν έλθη ο Δράκων, δεν υπάρχει άνεσις επί
της γής, αλλά θλίψις μεγάλη, ταραχή και σύγχυσις, θάνατοι και πείνα εις πάντα
τα πέρατα, διότι θα γίνουν κατά τόπους λιμοί, σεισμοί και θάνατοι διάφοροι επί
της γής. Γενναία θα είναι η ψυχή, η οποία θα δυνηθή να κρατήση εαυτήν
απηλλαγμένην από τα σκάνδαλα αυτά.
Διότι εάν ευρεθή άνθρωπος ν' αδιαφορή ολίγον, εύκολα πολιορκείται και γίνεται
αιχμάλωτος του Δράκοντος του πονηρού και δολίου, και ο τιούτος ευρίσκεται
ασυγχώρητος εις την κρισιν, διότι επίστευσεν εις τον Τύραννον εκουσίως. Πολλών
προσευχών και δακρύων έχομεν ανάγκην, αγαπητοί, δια να ευρεθώμεν ακλόνητοι εις
τους πειρασμούς, διότι πολλά είναι τα φαντάσματα, τα οποία γίνονται από το
θηρίον. Επειδή είναι Θεόμαχον θέλει όλοι ν' απωλεσθούν. Τοιούτον τρόπον μεταχειρίζεται ο Τύραννος,
ώστε όλοι να βαστάζουν την σφραγίδα του Θηρίου, όταν θα έλθη να απατήση τα
σύμπαντα.
Προσέχετε, αδελφοί μου, την υπερβολήν του Θηρίου, διότι μεταχειρίζεται διάφορα
τεχνάσματα πονηρίας. Άρχεται από την γαστέρα, ίνα όταν τις μη έχων φαγητά,
αναγκασθή να λάβη την σφραγίδα εκείνου, όχι ως έτυχεν εις πάν μέρος του
σώματος, αλλ' εις την δεξιά χείρα και εις το μέτωπον, δια να μη έχη εξουσίαν ο
άνθρωπος να κάμη με αυτήν το σημείον του σταυρού, μήτε πάλιν εις το μέτωπον να
σημειώση το άγιον όνομα του Κυρίου.
Διότι γνωριζει ο άθλιος, ότι όταν ο Σταυρός του Κυρίου σφραγισθή επί του
ανθρώπου λύει πάσαν την δύναμιν του Εχθρού, και δι΄αυτό σφραγίζει την δεξιάν
του ανθρώπου. Εάν κάποιος δεν σφραγίζεται με την σφραγίδα εκείνου, δεν γίνεται
αιχμάλωτος εις τα φαντάσματα εκείνου, ούτε ο Κύριος απομακρύνεται απ΄ αυτού,
αλλά τον φωτίζει και τον σύρει προς εαυτόν. Πρέπει να εννοήσωμεν, αδελφοί, μετά
πάσης ακριβείας, ότι τά φαντάσματα του Εχθρού είναι αποτρόπαια. Ο δε Κύριος ημών έρχεται με γαλήνην διά να
αποκρούση δι ημάς τα τεχνάσματα του Θηρίου...
Επειδή ο Σωτήρ, θέλων να σώση το ανθρώπινον γένος, ετέχθη εκ Παρθένου, και εν
σχήματι ανθρώπου επάτησε τον εχθρόν με την αγίαν δύναμιν της Θεότητος Αυτού,
ηθέλησε και αυτός να αναλάβη το σχήμα της αυτού παρουσίας διά να μας απατήση. Ο
δε Κύριος ημών θα έλθη εις την γην εν νεφέλαις φωτειναίς, ως αστραπή φοβερά, ο
δε Εχθρός δεν θα έλθη τοιουτοτρόπως, διότι είναι αποστάτης.Γεννάται μεν ακριβώς
εκ κόρης μιαράς, αλλά δεν σαρκούται τοιουτοτρόπως.
Θα έλθη δε ο Παμμίαρος με το εξής σχήμα, ως κλέπτης, διά να απατήση τα
σύμπαντα. Θα είναι ταπεινός, ήσυχος, θα μισή την αδικίαν, θα αποστρέφεται
είδωλα, θα προτιμά την ευσέβειαν, αγαθός φιλόπτωχος, ευειδής καθ' υπερβολήν,
ευκατάστατος, ιλαρός εις όλους, θα τιμά πολύ το γένος των Ιουδαίων, διότι αυτοί
προσμένουν την έλευσιν εκείνου. Μεταξύ δε όλων αυτών, θα εκτελή σημεία και
τέρατα, φόβητρα με πολλήν εξουσίαν, θα προσπαθή δολίως να αρέση εις όλους, διά να αγαπηθή ταχέως από πολλούς, θα
εξαπατά τον κόσμον υπό το πρόσχημα της ευταξίας, έως ου βασιλεύση.
Όταν λοιπόν ίδουν λαοί πολλοί και δήμοι τοιαύτας αρετάς και δυνάμεις, ενούνται
όλοι συγχρόνος με μίαν γνώμην και με χαράν μεγάλην κηρύσσουν αυτόν βασιλέα,
λέγοντες μεταξύ των. Μήπως άρα ευρίσκεται άνθρωπος άλλος τόσον αγαθός και
δίκαιος; Ανορθούται δε ευθέως η βασιλεία εκείνου, και θα πατάξη μεθ υμών τρείς
βασιλείς μεγάλους. Επειτα υψούται η καρδία του και θα εμέση ο Δράκων την
πικρότητά του. Ταράσσων δεν την οικουμένην κινεί τα πέρατα, θλίβει τα σύμπαντα
και μιαίνει τας ψυχάς.
Όχι πλέον ως ευλαβής, αλλά πολύ αυστηρός εις όλα, απότομος, οργίλος,θυμώδης,
ακατάστατος, φοβερός, αηδής, μισητός, βδελυκτός, ανήμερος, αλάστωρ, αναιδής,
και προσπαθών να εμβάλη εις τον βόθρον της ασεβείας όλον το ανθρώπινον γένος.
Πληθύνει σημεία ψευδώς και όχι αληθώς, και ενώ παρίσταται πολύς λαός και
ευφημεί αυτόν, βάλλει φωνήν ισχυράν, ώστε να σαλευθή ο τόπος, επί του οποίου
ίστανται οι όχλοι, λέγων.Γνωρίσατε όλοι οι λαοι την δύναμίν μου και την
εξουσίαν, μεταθέτει όρη και ανάγει νήσους από την θάλασσαν με πλάνην και
φαντασίαν,και ενώ πλανά τον κόσμον και
φαντάζει τα σύμπαντα, πολλοί θα δοξάζουν και θα πιστεύουν αυτόν ως Θεόν
ισχυρόν...
Πολλοί δε των αγίων, όσοι τότε θα ευρεθούν εις την έλευσιν του μιαρού, χύνουν
ποταμηδόν τα δάκρυα μετά στεναγμών προς τον Θεόν τον Άγιον, διά να λυτρωθούν
από τον Δράκοντα, και φεύγουν μετά μεγάλης σπουδής εις τας ερήμους και
κρύπτονται εις τα όρη και τα σπήλαια μετά φόβου, και πασπαλίζουν χώμα και
στάκτην εις τας κεφαλάς , παρακαλούντες νύκτα και ημέραν μετά πολλής
ταπεινώσεως. Και ο Άγιος Θεός θέλει χαρίσει αυτό εις αυτούς, δηλαδή οδηγεί
αυτούς η χάρις εις ωρισμένους τόπους και
σώζονται κρυπτόμενοι εις τας οπάς και τα σπήλαια μη βλέποντες τα σημέια και τα
φόβητρα του Αντιχρίστου.
Η έλευσις δε αυτού γίνεται γνωστή εις
τους έχοντας τον νούν προσηλωμένον εις τα άνω, εις δε τους έχοντας τον νουν εις
βιωτικά πράγματα και ποθούντας τα γήινα, δεν θα γίνη φανερόν αυτό. Διότι όποιος
είναι δεδεμένος πάντοτε εις βιωτικά πράγματα, και αν ακούση απιστεί και
βδελύσσεται τον λέγοντα. Οι δε άγιοι θέλουν ενδυναμωθή, διότι πάντοτε
απέρριψαν την μέριμναν του βίου αυτού.
Αν, αγαπητοί μου Πατέρες και αδελφοί, δινόταν σ’
εμένα τον ταπεινό το χάρισμα αυτό, το να αποκτήσω δηλαδή μία γλώσσα από εκείνες
που έχουν οι Άγγελοι, όπως λέει ο Απόστολος του Χριστού Παύλος, «εάν τας
γλώσσας των Αγγέλων λαλώ», θα ήταν βέβαιο και επόμενο, ότι με την αγγελική αυτή
γλώσσα, θα μπορούσα να εγκωμιάσω όπως αξίζει, τον Μιχαήλ και τον Γαβριήλ, τους
Αρχαγγέλους του Κυρίου διότι είναι φυσικό, κάθε όμοιο με το όμοιο μπορεί να
επαινεθεί, και στους άλλους να παρουσιαστεί· αν είχα μια από τις πύρινες εκείνες
και άυλες γλώσσες, που δόθηκαν στους ιερούς και θείους Αποστόλους, θα μπορούσα
όπως αξίζει με υπερφυσικά εγκώμια να μιλήσω για τους πύρινους και άυλους
Αρχιστράτηγους αν -έστω και λίγο- είχα καθαρή τη γλώσσα μου, όπως ο Ησαΐας, από
εκείνη τη λαβίδα των Σεραφείμ, θα υπήρχε ελπίδα, να πω κάτι αντάξιο της
μεγαλοπρέπειας των Ταξιαρχών.
Αλλ’ επειδή είμαι στερημένος από όλα αυτά τα καλά, και δεν έχω γλώσσα αγγελική,
αλλά ανθρώπινη, όχι πύρινη, αλλά πήλινη, όχι άυλη, αλλά υλική, όχι καθαρή, αλλά
ακάθαρτη, και κοντά σ’ αυτά, όχι ρητορική και μεθοδική, αλλά αμαθή και χωρίς
μέθοδο, τί πρέπει να περιμένετε να ακούσετε; Κάτι λίγα και φτωχά για τους
ιερούς Αρχαγγέλους. Παραλείποντας να εξετάσω ποια είναι η φύση των Αρχαγγέλων,
πότε δημιουργήθηκαν, πώς και πού, και με ποιο τρόπο σκέφτονται και
αντιλαμβάνονται, πώς μετακινούνται από τον ένα τόπο στον άλλο, και τα άλλα
αγγελοπρεπή τους γνωρίσματα, για τα οποία οι Θεολόγοι διδάσκουν, και μάλιστα η
φιλάγγελη και μεγαλόδοξη γλώσσα του Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, θα αποδείξω σ’
αυτό το εγκώμιο, μόνο ότι ο θεϊκός Μιχαήλ, και ο ιερός Γαβριήλ, υπήρξαν οι
ξεχωριστοί υπηρέτες των εξαιρετικών ενεργειών και έργων του Παντοδύναμου Θεού,
και προσέξτε για να το καταλάβετε.
Δύο είναι κατά τους Θεολόγους, οι κυριότερες ενέργειες, και τα ξεχωριστά
προσόντα και χαρακτηριστικά του αγίου Θεού· το ένα, η δικαιοσύνη, η οποία και
απονομία και κρίση ονομάζεται, και το άλλο, η αγαθότητα, η οποία ονομάζεται
χρηστότητα, ευσπλαχνία και έλεος για τα οποία λέει ο Δαυΐδ «Κύριε θα υμνήσω
ενώπιόν σου την ευσπλαχνία και τη δικαιοσύνη σου»(Ψαλμ.100,1). Με τη δικαιοσύνη
ο Θεός κρίνει και διαπαιδαγωγεί τους ανθρώπους όταν αμαρτάνουν, και δεν τηρούν
τις εντολές Του· και με την αγαθότητα πάλιν, τους ελεεί και τους
ευσπλαχνίζεται.
Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, είναι ο ξεχωριστός Άγγελος της δικαιοσύνης του Θεού,
επειδή αυτόν βλέπουμε να χρησιμοποιεί ως υπηρέτη, στο να παιδαγωγεί μεν και να
σωφρονίζει τους κακούς, να φυλάττει δε και να υπερασπίζεται τους καλούς· καθώς
αυτό φαίνεται και σε πολλά άλλα μέρη της θείας Γραφής, και μάλιστα από το
θάνατο που έδωσε ο Μιχαήλ, στα πρωτότοκα των Αιγυπτίων, διαφύλαξη δε και ζωή,
στα πρωτότοκα των Εβραίων.
Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, φαίνεται να είναι ο ξεχωριστός Άγγελος της αγαθότητας και
ευσπλαγχνίας του Θεού, επειδή αυτόν βλέπουμε να χρησιμοποιεί ως υπηρέτη, όταν
πρόκειται να δείξει σε κάποιους την μεγάλη του ευσπλαγχνία και το έλεος. Αυτό
φαίνεται σε πολλές περιπτώσεις, ιδιαίτερα δε από τις χαρμόσυνες ειδήσεις που
έφερε στον κόσμο ο Γαβριήλ, για το μεγάλο έλεος της ελεύσεως του Χριστού.
Τρία είναι τα σπουδαιότερα και μεγαλύτερα έργα που έκανε ο Θεός. Πρώτον, η
δημιουργία του νοητού κόσμου. Δεύτερον, η δημιουργία του αισθητού κόσμου, και
τρίτον, η ενανθρώπηση του Θεού Λόγου· και σ’ αυτά τα τρία, πρώτους και
ξεχωριστούς υπηρέτες μεταχειρίζεται τον Μιχαήλ και τον Γαβριήλ.
Δημιουργεί πρώτον ο Θεός το νοητό κόσμο και τον φέρνει από την ανυπαρξία στην
ύπαρξη, δηλαδή τον φωτεινό λεγόμενο ουρανό, και τον γεμίζει με τόσα λαμπρότατα
άστρα, δηλαδή από τα μυριάριθμα πλήθη των αΰλων Αγγέλων. Τον στολίζει από τις
τρεις τριαδικές ιεραρχίες: των Θρόνων, Χερουβείμ, και Σεραφείμ· των Κυριοτήτων,
Δυνάμεων, και Εξουσιών· των Αρχών, Αρχαγγέλων, και Αγγέλων· και πάνω σε όλα
αυτά τα εννέα Τάγματα, τοποθετεί πρώτους ηγεμόνες και διδασκάλους, τον Μιχαήλ
και τον Γαβριήλ· και ακούστε πώς και με ποιο τρόπο.
Ο Μιχαήλ, επειδή παρέμεινε ευγνωμονέστατος δούλος του Παντοκράτορα Θεού, έκανε
νοητό πόλεμο στον ουρανό, με τον αποστάτη διάβολο και τους αγγέλους του, όταν
υπερηφανεύθηκαν κατά του αληθινού Θεού, και τους γκρέμισε στα καταχθόνια της
γης· όπως γράφει η ιερά Αποκάλυψη «Έγινε τότε πόλεμος στον ουρανό· από τη μια ο
Μιχαήλ με τους αγγέλους του κι από την άλλη ο δράκοντας…. και ρίχτηκε ο δράκος
ο μεγάλος, ο όφης ο αρχαίος, που λέγεται διάβολος και σατανάς, και παραπλανά
ολόκληρη την οικουμένη, ρίχτηκε κάτω στη γη, και μαζί του έρριξαν και τους
αγγέλους του»(πρβλ. Αποκ. 12. 7-9). Εξαιτίας του μεγάλου κατορθώματός του,
ορίστηκε πρώτος στα εννέα Τάγματα των Αγγέλων και τους δίδαξε να έχουν προς
τον Θεό ευγνωμοσύνη, υπακοή, ταπείνωση, και να είναι παντοτεινά και αχώριστα
ενωμένοι με Αυτόν.
Στον δε Γαβριήλ, επειδή από όλους τους άλλους Αγγέλους, ο Θεός εμπιστεύθηκε
μόνον σ’ αυτόν το μυστήριο της ενσάρκου οικονομίας, όπως λέει ο θείος
Χρυσόστομος, -και μαζί με αυτόν οι υμνογράφοι του Ευαγγελισμού-, «σε σένα μόνο
εμπιστεύομαι το Μυστήριο», και έγινε ο πρώτος και σπουδαιότερος υπηρέτης του,
από την αρχή ως το τέλος· τοποθετήθηκε πρώτος ηγεμόνας και διδάσκαλος όλων των
αγγελικών Ταγμάτων, ακόμα και αυτών των ανωτάτων Χερουβείμ και Σεραφείμ, και
τους δίδαξε όλους τους απόκρυφους λόγους και γνώσεις, που κρύβονται μέσα στο
βάθος αυτού του μυστηρίου.
Και αν ο Παύλος λέει, ότι διά μέσου της Εκκλησίας έγινε γνωστή στις Αρχές και
τις Εξουσίες που βρίσκονται στα επουράνια, η πολύπλευρη σοφία του Θεού (βλ. Εφ.
3, 10), αυτό πρέπει να ερμηνεύεται ότι έγινε με την μεσιτεία του θείου Γαβριήλ,
ο οποίος όταν έμαθε από τον ίδιο τον σαρκωθέντα Λόγο, και από το Άγιο Πνεύμα
που είναι μαζί του, αυτή την πολύπλευρη σοφία, -η οποία είναι κατά τον Γρηγόριο
Νύσσης, το να νικήσει ο Θεός τα αντίθετα με τα αντίθετα: την υπερηφάνεια με την
ταπείνωση, τη δόξα με την ατιμία, τη δύναμη με την ασθένεια, τη σοφία με την
ανοησία-, και έτσι μετέδωσε αυτή την πολύπλευρη σοφία, και σε όλες τις τάξεις
των Αγγέλων, χωρίς να φθονήσει, λέγοντας σ’ αυτές το λόγο του Σολομώντος: «με
αγνότητα και καθαρούς σκοπούς έμαθα τη σοφία, και χωρίς φθόνο την
μεταδίδω…»(Σοφ. Σολ. 7,13).
Ότι δε ο Γαβριήλ είναι πρώτος στα εννέα Τάγματα, και απ’ αυτό είναι φανερό:
είναι κοινή αντίληψη της Εκκλησίας και μάλιστα και του Αββά Ισαάκ, ότι από τον
Χριστό, που βρίσκεται, σύμφωνα με τον Παύλο, πάνω από κάθε αρχή και εξουσία και
δύναμη, και κάθε όνομα του μέλλοντα αιώνα, δέχονται κάθε φωτισμό όλες οι τάξεις
των Αγγέλων (βλ. Φιλ. 2,9-11). Ομοίως γνωρίζουμε, ότι από την Θεοτόκο, που
είναι ασυγκρίτως ανώτερη των Σεραφείμ, φωτίζονται όλες οι Αγγελικές τάξεις,
όπως λέει ο Θεσσαλονίκης Γρηγόριος, στον πρώτο λόγο στα Εισόδια και το λόγο του
στην Κοίμηση.
Επειδή δε πιο κοντά στον Χριστό και την Θεοτόκο, δεν είναι άλλος από τον
Γαβριήλ, συμπεραίνεται ότι μέσω αυτού φωτίζονται όλες οι τάξεις των Αγγέλων.
Άνκαι ο θείος Διονύσιος λέει ότι πρώτη τάξη είναι των Θρόνων, και όγδοη των
Αρχαγγέλων, αυτό αναφέρεται προ της ενανθρωπήσεως· διότι μετά την ενανθρώπηση
αντιστράφηκε η τάξη, σύμφωνα με τον Άγιον Ισαάκ, και οι πρώτοι έγιναν
τελευταίοι και οι τελευταίοι πρώτοι.
Και έτσι, και οι δύο Αρχάγγελοι, ο Μιχαήλ και ο Γαβριήλ, με αυτό το ιερό και
τελειοποιητικό μάθημα της αγίας ταπεινώσεως που παρέδωσαν σε όλους τους
Αγγέλους, τους τελειοποίησαν, και τους έκαναν να είναι όχι μόνον δυσκίνητοι στο
κακό, όπως ήσαν πριν, όπως αναφέρει ο Θεολόγος Γρηγόριος, αλλά και εντελώς
ακίνητοι στην κακία και άτρεπτοι, όπως λέει ο μέγας της Θεσσαλονίκης Γρηγόριος
και ο ιερός Νικήτας, και ο σχολιαστής Γρηγορίου του Θεολόγου.
Δημιουργεί δεύτερον ο Θεός σε έξι ημέρες, τον αισθητό κόσμο. Στολίζει τον
ουρανό με τα πολυποίκιλα άστρα και τους ήλιους· καλλωπίζει τη γη με τα διάφορα
φυτά και ζώα· γεμίζει τον αέρα από τα γλυκύτατα κελαδήματα των πουλιών.
Τελευταίο, δημιουργεί τον άνθρωπο, και το τοποθετεί στον Παράδεισο και του
δίνει εντολή να φυλάξει τη σε όλους γνωστή θεία εντολή του. Αλλ’ αλλοίμονο, ο
άνθρωπος, γίνεται παραβάτης της εντολής, και εξορίζεται από τον Παράδεισο της
τρυφής, σ’ αυτήν τη γεμάτη πολλά δάκρυα γη. Και εδώ πάλιν χρησιμοποιεί ο Θεός
τον Μιχαήλ και τον Γαβριήλ, εξαιρετικούς υπηρέτες της προνοίας και κρίσεως που
έδειξε στον άνθρωπο, στο διάστημα των πεντέμισυ χιλιάδων χρόνων.
Γι’ αυτό, ο μεν θείος Μιχαήλ, αμέσως μόλις εξορίσθηκε ο Αδάμ, συμπόνεσε τη
συμφορά του, και τον δίδαξε -επειδή δεν ήξερε- πώς να καλλιεργεί τη γη, πώς να
σπέρνει, πώς να θεριζει και γενικά πώς να φροντίζει τη γεμάτη κόπους ζωή του,
από τροφή μέχρι ενδύματα, όπως είναι γνώμη μερικών ιεροδιδασκάλων της
Εκκλησίας.
Αυτός ο ίδιος Μιχαήλ δεν σταμάτησε να φροντίζει και να διαφυλάττει όλους τους
πριν από το Νόμο Προπάτορες· τον Σηθ, τον Ενώς, τον Ενώχ, τον Νώε, τον Αβραάμ,
τον Ισαάκ, τον Ιακώβ, και τους δώδεκα Πατριάρχες· άλλοτε μεν, οδηγώντας τους στην
επίγνωση του μόνου αληθινού Θεού· άλλοτε δε, παιδεύοντας και τιμωρώντας όλους
εκείνους, οι οποίοι ήσαν αντίθετοί του. Αυτός ήταν ο παιδαγωγός και
καθοδηγητής όλου του Ισραηλιτικού λαού, προπορευόμενος και συμπορευόμενος με
αυτόν, νικώντας τα αλλόφυλα εθνη που τον πολεμούσαν, και οδηγώντας τους στη γη
της επαγγελίας.
Και εδώ αξίζει να θαυμάσουμε την μεγαλειότητα του θείου Μιχαήλ. Διότι τα μεν
έθνη τα διαμοιράσθηκαν οι Άγγελοι, και πρόσεχε ο ένας το ένα έθνος και ο άλλος
το άλλο. Τον δε Ισραηλιτικό λαό δεν τον ανέλαβε Άγγελος, αλλά ο ίδιος ο Θεός,
όπως λέει ο Μωϋσής στην ωδή του: «Έθεσε όρια στα έθνη σύμφωνα με τον αριθμό των
αγγέλων του Θεού. Και το μερίδιο του Κυρίου ήταν ο λαός του ο Ιακώβ»(Δευτ. 32,
8-9). Και όμως Αυτός πάλιν ο Θεός, λέει πολλές φορές στον Μωυσή ότι αντί για
τον εαυτό του θα ορίσει επιστάτη στον Ισραήλ τον Άγγελό Του, δηλαδή τον θείο
Μιχαήλ, όπως ερμηνεύουν οι διδάσκαλοι· γι’ αυτό και ο Αρεοπαγίτης Διονύσιος
λέει, ότι η θεολογία ονομάζει τον Μιχαήλ, αρχηγό του Ιουδαϊκού λαού.
Βλέπετε προνόμια; Βλέπετε ότι ο Μιχαήλ ήταν αντί του Θεού στους Ιουδαίους;
Βλέπετε ότι αυτός ο Μιχαήλ υπήρξε ο αόρατος μεσίτης και διάκονος, διά μέσου του
οποίου έδωσε ο Θεός το νόμο στον Μωυσή στο όρος Σινά; Διότι αν ο νόμος δόθηκε
από τους άλλους αγγέλους, όπως λέει ο Παύλος, «αν ο λόγος που δόθηκε άλλοτε
μέσω αγγέλων»(Εβρ. 2,2) και πάλιν «τότε γιατί δόθηκε ο νόμος;… δοθηκε με τη
μεσολάβηση αγγέλων με το χέρι ενός μεσίτη»(Γαλ. 3,19), πολύ περισσότερο δόθηκε
από τον Αρχάγγελό τους Μιχαήλ;
Ο δε θείος Γαβριήλ ήταν και αυτός παρών, άλλοτε μεν να φέρνει τα χαροποιά
μηνύματα της γεννήσεως σε πολλές στείρες γυναίκες, προ νόμου και μετά νόμο,
άλλοτε δε να ερμηνεύει στους Προφήτες, τις αποκαλύψεις και τα οράματα που
έβλεπαν, και με όλα αυτά να τους οδηγεί στην πίστη προς το Μεσσία που θα
ερχόταν. Στην θεία Γραφή αναφέρεται ονομαστικά ο Γαβριήλ, να αποκαλύπτει καθαρά
στον Προφήτη Δανιήλ, όχι μόνον πως θα γεννηθεί και θα σταυρωθεί ο Χριστός, αλλά
και σε πόσα χρόνια πρόκειται αυτά να συμβούν.
Μαζί και οι δύο Αρχάγγελοι εμφανίζονται ενωμένοι στην προφητεία του Δανιήλ που
διαβάστηκε στον εσπερινό της εορτής, η οποία λέει: Ο Δανιήλ νήστεψε εικοσιμία
ημέρες στη Βαβυλώνα, και παρακαλούσε τον Θεό για να ελευθερώσει τους Εβραίους
από τη δουλεία των ειδωλολατρών, δηλαδή των Περσών και Βαβυλωνίων. Ο Αρχάγγελος
Γαβριήλ πρόσφερε τη δέηση του Δανιήλ στον Θεό. Ο δε Άγγελος που ήταν υπεύθυνος
σ’ εκείνους τους ειδωλολάτρες, αντιστεκόταν και εμπόδιζε την ελευθερία των
Εβραίων· -όχι με κακό σκοπό, αλλά πολλοί από τους ειδωλολάτρες συναναστρεφόμενοι
με τους Εβραίους, πίστεψαν στον αληθινό Θεό, όπως ερμηνεύει ο Ιερώνυμος· ίσως
δε εμπόδιζε, και επειδή δεν του αποκαλύφθηκε από τον Θεό η ελευθερία των
Εβραίων – αλλ΄ ο αρχάγγελος Μιχαήλ ήλθε και βοήθησε τον Γαβριήλ, και έτσι από
τους δύο Αρχαγγέλους ελευθερώθηκαν οι Ιουδαίοι.
Επιτέλους ήλθε ο κατάλληλος καιρός, που θα ερχόταν στον κόσμο ο Υιός του Θεού,
για να πραγματοποιήσει το μεγάλο και εξαιρετικό έργο της σωτηρίας των ανθρώπων.
Και σ’ αυτό πάλιν χρησιμοποιεί τους ξεχωριστούς υπηρέτες Του, τους δύο
Αρχαγγέλους· με αυτή όμως τη διαφορά: οτι ο Γαβριήλ γίνεται πρώτος, και ο
Μιχαήλ δεύτερος· διότι έπρεπε ο Γαβριήλ, που το όνομά του σημαίνει, κατά τον
Άγιον Πρόκλο, «Θεός και άνθρωπος», να γίνει και πρώτος υπηρέτης του Θεανθρώπου
Λόγου. Γι’ αυτό και μόνο στον θεοειδέστατο Γαβριήλ, αποκαλύπτεται αυτό το
μυστήριο, όπως είπαμε. Αυτός αποστέλλεται προς την Παντοβασίλισσα και
Αειπάρθενο Μαριάμ, και της μεταφέρει τη χαρμόσυνη αγγελία, απευθύνοντας σ’
αυτήν τον κοσμοσωτήριο χαιρετισμό, το «Χαίρε Κεχαριτωμένη, ο Κύριος μετά
σου»(Λουκ. 1,28).
Αυτός ο ίδιος Γαβριήλ, αναγγέλλει στους ποιμένες τα χαρμόσυνα Γενέθλια του
σαρκωθέντος Δεσπότου (βλ. Λουκ. 2,9), οδηγεί με αστέρι τους μάγους (βλ. Ματθ.
2, 2-9) ειδοποιεί με όνειρο τον Ιωσήφ να φύγει στην Αίγυπτο, και από εκεί πάλιν
να επιστρέψει στη γη Ισραήλ(βλ. Ματθ. 2. 13,19), ανακοινώνει στις Μυροφόρες το
χαρούμενο μήνυμα της Αναστάσεως του Σωτήρος (βλ. Ματθ. 28, 5) · και κατά την
Ανάληψη αφού ήλθε από τους ουρανούς προλέγει στους Αποστόλους τη δεύτερη
έλευση του αναληφθέντος Χριστού ( βλ. Πραξ. 1, 10-11).
Μερικοί πιστεύουν ότι ο θείος Μιχαήλ, ήταν ο Άγγελος ο οποίος ενίσχυσε και
ενδυνάμωσε τον Ιησούν που αγωνιούσε για το Πάθος, όπως λέει ο ιερός Λουκάς·
«φανερώθηκε τότε σ’ αυτόν άγγελος από τον ουρανό και τον ενίσχυε»(Λουκ. 22,
43), συμπεραίνοντας αυτό από την ονομασία του, επειδή Μιχαήλ σημαίνει «δύναμη
Θεού»· δύναμη δε και ισχύς το ίδιο είναι. Αυτός με τον Γαβριήλ ανακοίνωσε τη
χαρούμενη είδηση της Αναστάσεως στις Μυροφόρες, όπως γράφει ο Ιωάννης ο
Δαμασκηνός, στον Κανόνα των Αρχαγγέλων. Αυτός με τον Γαβριήλ προείπε στους
Μαθητές την έλευση του αναληφθέντος Χριστού (βλ. Πραξ. 1, 10-11). Αυτός, λένε,
ότι ελευθέρωσε τον Απόστολο Πετρο από τη φυλακή (βλ. Πραξ. 12, 7), και ότι
τιμώρησε τον Ηρώδη με ασθένεια, και γέμισε σκουλήκια και πέθανε ( βλ. Πραξ.12,
23). Με αυτά, που ανέφερα, σας απέδειξα ότι ο Μιχαήλ και ο Γαβριήλ ήσαν οι δύο
σπουδαίοι υπηρέτες των μεγάλων ενεργειών και έργων του Θεού.
Ο Μιχαήλ και ο Γαβριήλ λοιπόν, είναι οι δύο φωτεινότατοι οφθαλμοί του Θεού που
όλα τα βλέπει, με τους οποίους βλέπει και φωτίζει όλον τον ορατό και αόρατο
κόσμο. Μιχαήλ και Γαβριήλ, είναι τα δύο παντοδύναμα χέρια του Παντοκράτορα, με
τα οποία διοικεί τα πάντα, ουράνια και επίγεια. Μιχαήλ και Γαβριήλ, είναι τα
δύο ταχύτατα και με χιλιάδες φτερά πόδια του πανταχού παρόντος Κυρίου, με τα
οποία γυρίζει και παρακολουθεί όχι μόνον όλη την οικουμένη, αλλά και αυτές
ακόμη τις άυλες ψυχές των ανθρώπων, μέχρι και αυτά τα σκοτεινά βάθη του
ωκεανού. Γι’ αυτό, τη μια στιγμή τους βλέπεις να βρίσκονται στο ένα άκρο του
κόσμου, και την άλλη στιγμή στο άλλο. Τώρα να θαυματουργούν στην στεριά, και σε
λίγο να αρπάζουν από τα βάθη του ωκεανού τους ναυαγούς.
Μιχαήλ, ο Άγγελος του θείου φόβου· Γαβριήλ, ο Άγγελος της θείας χαράς. Μιχαήλ,
το παιδευτικό χέρι του Δικαίου. Γαβριήλ, το χέρι του ελέους του Φιλάνθρωπου.
Μιχαήλ, ο επί των δυνάμεων· Γαβριήλ, ο εξ απορρήτων. Μιχαήλ, το αυστηρό μάτι
του Κριτού· Γαβριήλ, το ήμερο βλέμμα του Προνοητή. Μιχαήλ, οι φοβερές φωνές, οι
βροντές, οι αστραπές και οι σάλπιγγες της καθόδου του Θεού στο όρος Σινά·
Γαβριήλ, η γαλήνια αύρα, οι ήμεροι χαιρετισμοί, τα ευχάριστα φώτα, και οι
απαλές σταγόνες της καθόδου του Θεού Λόγου, στην κοιλία της Μαριάμ. Μιχαήλ, ο
σπουδαίος διάκονος του Παλαιού Νόμου. Γαβριήλ, ο εκλεκτός υπηρέτης της νέας
Χάριτος του Ευαγγελίου.
Ο Μιχαήλ είχε σκοπό την “εισαγωγική πράξη”, επειδή υπηρετεί στο Νόμο, ο οποίος
σύμφωνα με τον Παύλο, «έγινε σε μας παιδαγωγός που μας οδηγούσε στον
Χριστό»(βλ. Γαλ. 3,24). Ο Γαβριήλ είχε σκοπό την “τελειωτική θεωρία”, επειδή
υπηρέτησε στο μυστήριο του Χριστού, ο οποίος ήταν ο σκοπός του Νόμου και το
συμπέρασμα (βλ. Ρωμ. 10,4). Ο Μιχαήλ ήταν αρχή, και ο Γαβριήλ τέλος. Ο Μιχαήλ
προπαιδευτής, και ο Γαβριήλ τελειωτής. Ο Μιχαήλ άλφα, και ο Γαβριήλ ωμέγα.
Αλλά δεν ήταν αντίθετοι ή ασύμφωνοι μεταξύ τους, μη γένοιτο· αλλά ούτε η πράξη
είναι χωρίς την θεωρία, ούτε η θεωρία χωρίς την πράξη, κατά τους Πατέρες· έτσι
ούτε ο Μιχαήλ είναι χωρίς τον Γαβριήλ, ούτε ο Γαβριήλ χωρίς τον Μιχαήλ. Καθώς ο
Νόμος περιέχεται στο Ευαγγέλιο, και το Ευαγγέλιο στο Νόμο, έτσι, στον Μιχαήλ
βρίσκεται ο Γαβριήλ, και στον Γαβριήλ βρίσκεται ο Μιχαήλ και ο ένας με τον
άλλον είναι ενωμένοι περισσότερο, από ότι είναι η ψυχή με το σώμα. Γι’ αυτό,
όπου είναι ο Μιχαήλ, εκεί και ο Γαβριήλ και όπου είναι ο Γαβριήλ εκεί και ο
Μιχαήλ.
Πάντοτε και παντού οι δύο είναι αχώριστοι· αχώριστοι στον Ουρανό, αχώριστοι
στην Παλαιά Διαθήκη, αχώριστοι στη Νέα. Και στις θαυματουργίες αχώριστοι. Και
αν ο Μιχαήλ τιμωρεί τους κακούς, τους τιμωρεί προς σωφρονισμό, για να φοβούνται
τη δύναμη και μεγαλειότητα του Θεού, και να μην την περιφρονούν από την πολλή
αγαθότητα. Και αν ο Γαβριήλ πάλιν τους ευσπλαγχνιζεται, το κάνει για να
ελπίζουν, και να μη απελπίζονται από τον πολύ φόβο. Και οι δύο ένα σκοπό έχουν:
τη σωτηρία των ανθρώπων και το να εκπληρώσουν το πανάγαθο θέλημα του Θεού,
επειδή είναι οι αγαθοί του Άγγελοι.
Δεν είναι ανάμεσα στους δύο Αρχαγγέλους κανένας πρώτος· όχι! Επειδή η
υπερβολική αγάπη που έχουν, τους αναγκάζει να υποχωρεί ο ένας μπροστά στον άλλο
και να θεωρεί τον εαυτό του δεύτερο. Δεν υπάρχει όμως ανάμεσά τους δεύτερος,
επειδή η ίση Αρχαγγελική αξία που έχουν, τους θέλει να είναι ο καθένας πρώτος.
Ώστε και οι δύο είναι και οι πρώτοι, και οι δύο είναι και οι δεύτεροι. Και
ποιοι άλλοι είναι οι δύο λαμπρότατοι ήλιοι, με τους οποίους στόλισε ο Θεός το
λαμπερό ουρανό των Αγγέλων, ίσοι στο μέγεθος, ίσοι στην αξία, ίσοι στη
λαμπρότητα, ίσοι στην ταχύτητα, παρά οι δύο Αρχάγγελοι;
Ποιοι άλλοι είναι οι δύο ουράνιοι πόλοι, ο αρκτικός, και ο ανταρκτικός, ο
βόρειος και ο νότιος, πάνω στους οποίους περιστρέφει ο Θεός το νοητό της
Εκκλησίας στερέωμα, παρά οι δύο Αρχάγγελοι; Ποιοι άλλοι είναι οι δύο εκείνοι
σπουδαίοι στύλοι, τους οποίους τοποθέτησε ο Σολομών μπροστά στο ναό του Κυρίου,
(«καί Σολομών εποίησε δύο στύλους έμπροσθεν του οίκου»-πρβλ. Β΄Παραλ. 3,15),
παρά οι δύο Αρχάγγελοι, τους οποίους τοποθέτησε ο ειρηνικός «Σολομών» Χριστός,
μπροστά στον άνω και κάτω κόσμο, για να τους βλέπουν όλοι όσοι μπαίνουν και να
θαυμάζουν την μεγαλειότητά τους, και να επικαλούνται τη βοήθειά τους; Επειδή
την έχουμε πολλή ανάγκη, όρισε η Εκκλησία να τελείται η Σύναξη των Αρχαγγέλων
κάθε Δευτέρα.
Αν κατά τους Θεολόγους, οι Θρόνοι κρίνουν, τα Σεραφείμ μας θερμαίνουν, τα
Χερουβείμ μας σοφίζουν, οι Κυριότητες παρακαλούν, οι Δυνάμεις ενεργούν, οι
Εξουσίες διατηρούν, οι Αρχές διοικούν τα έθνη, οι Αρχάγγελοι ρυθμίζουν τα της
πίστεως, και οι Άγγελοι συμπαραστέκονται, όμως ο Μιχαήλ και ο Γαβριήλ, ως
Ταξιάρχες όλων περισσότερο μας κρίνουν, μας θερμαίνουν, και μας σοφίζουν,
περισσότερο μας παρακαλούν, μας βοηθούν, μας διατηρούν, περισσότερο διοικούν τα
έθνη, ρυθμίζουν την πίστη, και μας συμπαραστέκονται. Και αν κατά τον Άγιο
Νικήτα, οι ανώτερες τρεις τάξεις των Αγγέλων, δοξολογούν συνεχώς την Αγία
Τριάδα, με τον ύμνο Γελ, Γελ, που σημαίνει «ανακυκλισμός», (και «ανακάλυψη»
κατά τον Διονύσιο που γνωρίζει τα μυστήρια), και οι μεσαίες τρεις τάξεις, με το
Άγιος, Άγιος, Άγιος, και οι τελευταίες τρεις τάξεις με το Αλληλούια, αλλά
αυτής της ακατάπαυστης δοξολογίας, προεξάρχοντες και συμμελωδοί, και
συνθεολογούντες είναι ο Μιχαήλ και ο Γαβριήλ.
Αληθινά απορώ, αδελφοί, και δεν ξέρω τι να πω για τους θαυμαστούς Αρχαγγέλους!
Βλέπω στην εικόνα τον θειότατο Μιχαήλ, με μορφή που προκαλεί φόβο, με όψη
αστραπόμορφη, στα χέρια του να κρατά σπαθί, και από το φόβο μου, καθηλώνεται,
κατά τον Προφήτη, το σώμα μου (Ψαλμ. 118,120) αφήνω τον κόσμο, και σκέφτομαι
την ώρα του θανάτου μου. Βλέπω και τον θείο Γαβριήλ, με ήρεμη μορφή, χαρούμενο
στην όψη, γαλήνιο σ’ όλα τα μέλη, και αμέσως λησμονώ τον θάνατο, λησμονώ το
φόβο, και γεμίζω χαρά και αγαλλίαση. Φέρνω στο νου μου από το ένα μέρος τα
φοβερά και θαυμαστά έργα του Μιχαήλ, εδώ να θερίζει με το σπαθί του χιλιάδες
ανθρώπους, εκεί να παίρνει χωρίς έλεος τις ψυχές των αμαρτωλών, και γεμίζω
φόβο, και τρέμω τη δίκαιη κρίση του Θεού, και σχεδόν έρχομαι σε απόγνωση.
Από το άλλο μέρος σκέφτομαι και τα κοσμοχαρμόσυνα ευαγγέλια του ωραιότατου
Γαβριήλ, γεμίζω από ελπίδα, και φέρνω στο νού μου τη φιλανθρωπία του Κριτού,
και σχεδόν νομίζω ότι είμαι μέσα στη Βασιλεία των Ουρανών. Βλέπω και τους δύο Αρχαγγέλους
μαζί, και μου φαίνεται ότι βλέπω τις δύο εκείνες στήλες που ξεκινούσαν από τον
ουρανό, που οδηγούσαν τους Ισραηλίτες στην κάτω Ιερουσαλήμ· τον Μιχαήλ, σαν την
πύρινη στήλη και τον Γαβριήλ, σαν τη στήλη της νεφέλης, οι οποίες οδηγούν τους
Χριστιανούς στην άνω Ιερουσαλήμ, την επουράνια Πόλη.
Γιατί όμως να πολυλογώ, αδελφοί; Θέλετε να σας πω για τους Αρχαγγέλους μια
μεγάλη και σπουδαία σκέψη; Οι δύο Αρχάγγελοι συμβολίζουν τις δύο φύσεις του
Χριστού, την Θεία και την ανθρώπινη. Ο Μιχαήλ συμβολίζει την Θεία φύση, επειδή
την υπερασπίστηκε, και ο Γαβριήλ την ανθρώπινη, επειδή υπήρξε υπηρέτης και
ευαγγελιστής της. Να πω ακόμη και κάτι μεγαλύτερο; Ο Μιχαήλ και ο Γαβριήλ έχουν
ομοιότητα με τον ενυπόστατο Υιό και Λόγο του Πατρός, και με το Πανάγιο Πνεύμα
Του.
Ο Μιχαήλ μοιάζει τρόπον τινά με τον ενυπόστατο Λόγο, επειδή όπως με Αυτόν ο Πατήρ
διέκρινε και διαχώρισε όλα τα δημιουργήματα, και έδωσε στο καθένα το είδος και
την εικόνα που του ταίριαζε, έτσι και με τον θείο Μιχαήλ, που είναι άγγελος της
δικαιοσύνης, ξεχώρισε τους καλούς από τους κακούς, τόσον αγγέλους, όσον και
ανθρώπους, και απέδωσε στον καθένα το δίκαιο που του ταίριαζε, ο δε Γαβριήλ
μοιάζει με το Άγιο Πνεύμα, γιατί όπως ο Πατέρας με Αυτό ολοκλήρωσε τη
δημιουργία του κόσμου, έτσι με τις χαρμόσυνες ειδήσεις του Γαβριήλ, ολοκλήρωσε
την ανάπλαση του κόσμου. Ω δόξες! ω λαμπρότητες, ω μεγαλεία των Αρχαγγέλων!
Δεν σε φοβόμαστε, λοιπόν, Διάβολε· όχι, δεν σε φοβόμαστε. Δεν δειλιάζουμε πλέον
σε όσα κακά σκέφτεσαι εναντίον μας. Δεν αφήνουμε να μπουν στο νου μας οι
προσβολές των λογισμών της λύπης. Περιφρονούμε σαν παιδικά βέλη τις σαΐτες και
τα τόξα σου, γιατί έχουμε, έχουμε βοηθούς και άγρυπνους φύλακές μας τους δύο
μέγιστους Αρχαγγέλους. Έχουμε τον ηλιόμορφο Μιχαήλ, ο οποίος σε γκρέμισε από
τους ουρανούς στα καταχθόνια· έχουμε τον ιεροπρεπέστατο Γαβριήλ, ο οποίος με
τις χαρμόσυνες ειδήσεις, διέλυσε ως αράχνη την πρώτη λύπη και κατάρα που
προξένησες στο γένος μας.
Έμαθες, αφού δοκίμασες, αρχέκακε δράκοντα, πόσο πολύ αδύναμος είσαι μπροστά
στον πολύ δυνατό Αρχιστράτηγό μας Μιχαήλ, όταν σαν ένα σκυλάκι ή ζωύφιο, σε
απομάκρυνε από το νεκρό σώμα του Μωυσέως, λέγοντάς σου μόνον «ο Κύριος να σε
κατακρίνει»(Ιουδ. 9). Αυτός και τώρα μαζί με το συναρχιστράτηγό του Γαβριήλ, θα
σε κατακρίνει, και θα σε απομακρύνει από εμάς, οι οποίοι επικαλούμαστε πάντοτε
το όνομά τους. Όπου δε αναφερθεί το όνομά τους, από εκεί διώχνεται και
καταργείται η δύναμή σου, διότι έτσι αποφάσισε ο Θεός στον Ιώβ, να θεωρείσαι ως
ένα μηδενικό από τους Αγγέλους Του, λέγοντας για σένα «δεν υπάρχει θηρίο πάνω
στη γη όμοιο με αυτό ώστε μόνον από τους αγγέλους μου να εμπαίζεται»(Ιώβ
41,25).
Εάν όμως επιθυμούμε, πατέρες και αδελφοί, να παραμένουν αχώριστοι από εμάς οι
Αρχάγγελοι, πρέπει όσο μπορούμε να απέχουμε από κάθε κακία, επειδή λέει ο Μέγας
Βασίλειος, ότι, όπως ο καπνός διώχνει τις μέλισσες, έτσι και η πολλών δακρύων
άξια αμαρτία, απομακρύνει από εμάς τους αγαθούς Αγγέλους. Μαζί με το όνομα του
Μιχαήλ, ας θυμόμαστε την ώρα του θανάτου, τη φοβερή κρίση και την κόλαση και
μαζί με το όνομα του Γαβριήλ, ας θυμόμαστε τη χαρά και απόλαυση της Βασιλείας
των Ουρανών.
Αλλ’ ω υπερένδοξοι Μιχαήλ και Γαβριήλ, τα γλυκύτατα πράγματα και ονόματα σε
όλους τους Αγγέλους και ανθρώπους· οι Άγγελοι της δικαιοσύνης και της
αγαθότητας του Θεού· οι σπουδαίοι υπηρέτες των μεγάλων έργων του Θεού· οι δύο
αργυροχρυσοπτέρυγοι αετοί· οι δύο μέγιστοι Αρχιστράτηγοι της ζωαρχικής Τριάδος·
σεις που με βλέμμα σταθερό βλέπετε το άκτιστο φως της Τρισηλίου θεότητας· οι
δύο άρχοντες και πρωτοσύμβουλοι του Βασιλέως των βασιλέων και Κυρίου των
κυρίων· οι άμεσοι σωματοφύλακες του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού· ζεύγος
Αρχαγγελικό και αγαπημένο, δυάδα κοσμοπόθητη και απ’ όλους επιθυμητή· όλων των
Αγγέλων το στολίδι· των Χριστιανών τα καυχήματα· κατ’ εξοχήν δε και ιδιαίτερως,
οδηγοί και υπερασπιστές του Μοναχικού τάγματος, αυτών που μιμούνται, όσο
μπορούν, την Αγγελική σας ζωή!
Δεχθείτε αυτό το εγκώμιο, που σας προσφέρουμε όλοι εμείς που συναθροισθήκαμε
σήμερα για να δοξολογήσουμε τον Παντοκράτορα και φιλάνθρωπο Θεό, και στην μνήμη
της ιερής σας Συνάξεως. Δεχθείτε το ως δώρο και ελάχιστο δείγμα ευχαριστίας,
γι’ αυτά που καθημερινά ευεργετείτε εμάς τους ευτελείς, που μας προστατεύετε,
και διασώζετε από κάθε κακό με πολλούς τρόπους. Ταπεινά σας παρακαλούμε, να μη
λείψει από εμάς η πατρική σας πρόνοια, αλλά ως συμπαθέστατοι και
σπλαχνικότατοι, να μας πλησιάζετε πάντοτε και να μας περιφρουρείτε, για να μας
γεμίζετε από άγιες θεωρίες και πνευματικές έννοιες ώστε να φεύγουν από εμάς,
εξαιτίας της παρουσίας σας, όλοι οι πονηροί και αισχροί λογισμοί, και όλοι οι
αόρατοι και ορατοί εχθροί που μας πειράζουν, επειδή τέτοιες ευεργεσίες
προξενείτε, όπου και αν πλησιάσετε.
Διότι λέει ο Άγιος Μάρκος ο Ασκητής: «όταν οι Άγιοι Άγγελοι μας πλησιάσουν,
μας γεμίζουν με θεωρία πνευματική». Το ίδιο λέει και ο Αββάς Ισαάκ· «όταν οι
Άγιοι Άγγελοι σε πλησιάζουν και σε περιφρουρούν, φεύγουν μακρυά όλοι όσοι σας προξενούν
πειρασμούς». Και επειδή οι θεολογούντες λένε, ότι έξι δωρεές χαρίζουν οι
Άγγελοι στους ανθρώπους στην παρούσα ζωή, μη ξεχνάτε, θείοι Αρχάγγελοι, από του
να μας τις χαρίζετε, οι οποίες είναι αυτές. Πρώτον το να απομακρύνετε από τα
σώματα και τις ψυχές μας, όλες εκείνες τις εσωτερικές και εξωτερικές βλάβες που
μπορούν να μας συμβούν.
Δεύτερον το να μας παρακινείτε πάντοτε στα καλά, φωτίζοντας μεν το νου μας με
τις θείες ελλάμψεις, γλυκαίνοντας δε τη θέληση και την καρδιά μας με τις θείες
ευλογίες. Τρίτον το να εμποδίζετε τις επιθέσεις και επιβουλές των δαιμόνων από
εμάς. Τέταρτον το να προσφέρετε τις προσευχές μας στον Θεό, όπως ο Άγγελος
Ραφαήλ πρόσφερε την προσευχή του Τωβίτ, και οι άγγελοι της Αποκαλύψεως τις
προσευχές των Αγίων. Πέμπτον το να πρεσβεύετε πάντοτε για μας στον Θεό. Και
έκτο να μας παιδεύετε πατρικά μερικές φορές, όταν ατακτούμε, όχι για εκδίκηση,
όπως μας παιδεύουν οι πονηροί δαίμονες, αλλά για διόρθωση και σωφρονισμό και
διότι αυτό θεωρείτε ευλογία σ’ εμάς.
Και πάλιν παρακαλούμε, ακούστε τη δέησή μας, φιλανθρωπότατοι του Θεού
Αρχιστράτηγοι, και σταματείστε, με τις συνεχείς πρεσβείες σας την αγανάκτηση
του Θεού εναντίον μας, πείθοντάς τον να παράβλεψει ως Πολυέλεος όλα τα
πταίσματά μας, όσα με πράξεις, ή λόγια, ή με τη διάνοια καθημερινά Τον
παραπικραίνουμε. Ναι, είμαστε αμαρτωλοί, -το ομολογούμε-, και παραβάτες των
αγίων Του εντολών αλλά εκτός απ’ Αυτόν, άλλο Θεό δεν γνωρίζουμε. Αξιώστε μας, ω
παρθένοι, και προστάτες των παρθένων Αρχάγγελοι, να ζούμε με σωφροσύνη και
παρθενία, όπως υποσχεθήκαμε όταν φορέσαμε το Αγγελικό Σχήμα.
Να είστε προστάτες και άγρυπνοι φύλακες, και δικοί μας και όλων αυτών που
εορτάζουν την παναγία σας Σύναξη. Και όσο ζούμε να απομακρύνετε από εμάς τα
σκάνδαλα, όπως είπαμε, και τις πονηρίες και πειρασμούς όλων των ορατών και
αοράτων εχθρών· κατά την ώρα δε του θανάτου, να βοηθήσετε εμάς τους αμαρτωλούς,
ο ένας από τα δεξιά, και ο άλλος από τα αριστερά, σκεπάζοντάς μας με τα χρυσά
φτερά σας, για να μη δει η ψυχή μας τη ζοφερή όψη των πονηρών δαιμόνων και έτσι
αφού μας παραλάβετε, να μας οδηγήσετε στις αιώνιες και φωτεινές σκηνές της
Βασιλείας των Ουρανών, για να δοξολογούμε μαζί σας την μία Τριαδική Θεότητα,
στην οποία ανήκει δόξα, τιμή και προσκύνηση, στους αιώνες των αιώνων Αμήν.
Πηγή: Περιοδικό «ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ», Ι. Μ. Ξηροποτάμου, τ. 8-9, σ. 139-149.
(Μεταφορά κειμένου στη νεοελληνική από Α. Χριστοδούλου, Θεολόγο).
|
