Ο Αόρατος πόλεμος - ΟΣΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ-ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ KΔ'

Πῶς πρέπει νὰ κυβερνᾶμε τὴ γλῶσσα μας.

Ἀνάγκη μεγάλη εἶναι νὰ κυβερνᾷ κάποιος ὅπως πρέπει τὴν γλῶσσα του καὶ νὰ τὴν χαλιναγωγῇ. Γιατὶ, κάθε ἕνας κλίνει πολὺ στὸ νὰ τὴν ἀφήνῃ νὰ τρέχῃ καὶ νὰ ὁμιλῇ γιὰ ἐκεῖνα ποὺ δίνουν εὐχαρίστησι στὶς αἰσθήσεις μας· ἡ πολυλογία, τὶς περισσότερες φορές, προέρχεται ἀπὸ τὴν ὑπερηφάνεια, ἀπὸ τὴν ὁποία, φανταζόμενοι ἐμεῖς πὼς γνωρίζουμε πολλά, καὶ ἰκανοποιώντας τὴ γνώμη μας, πιεζόμαστε μὲ πολλὲς ἐπαναλήψεις τῶν λόγων μας, νὰ τυπώσουε τὴν γνώμη μας αὐτὴ στὶς καρδιὲς τῶν ἄλλων, γιὰ νὰ τοὺς κάνουμε τὸν δάσκαλο, σὰν νὰ ἔχουν ἀνάγκη νὰ μάθουν ἀπὸ μᾶς· καὶ μάλιστα τὴν ἴδια ὑπερηφάνεια δείχνουμε ὅταν τοὺς διδάσκουμε χωρὶς αὐτοὶ νὰ μᾶς ρωτήσουν πρῶτα.

Τὰ κακὰ ποὺ γεννιοῦνται ἀπὸ τὴν πολυλογία, δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ τὰ περιγράψουμε μὲ λίγα λόγια· ἡ πολυλογία εἶναι μητέρα τῆς ἀκηδίας· ὑπόθεσις ἄγνοιας καὶ ἀνοησίας· πόρτα τῆς καταλαλιᾶς, ὑπηρέτης τῶν ψεμμάτων καὶ ψυχρότητα τῆς εὐλαβοῦς θερμότητας· τὰ πολλὰ λόγια δυναμώνουν τὰ πάθη καὶ ἀπὸ αὐτὰ κινεῖται μετὰ ἀπὸ αὐτὰ ἡ γλῶσσα μὲ περισσότερη εὐκολία στὴν ἀδιάκριτη συζήτησι. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ὁ Ἀπόστολος Ἰάκωβος, θέλοντας νὰ φανερώσῃ πόσο δύσκολο εἶναι τὸ νὰ μὴν ἁμαρτάνῃ κάποιος στὰ λόγια ποὺ λέει, εἶπε ὅτι αὐτὸ εἶναι χαρακτηριστικὸ τῶν τελείων ἀνδρῶν· «Ἂν κάποιος δὲν κάνῃ σφάλματα μὲ τὰ λόγια, αὐτὸς εἶναι τέλειος ἄνθρωπος, ἱκανὸς νὰ χαλιναγωγήσῃ ὅλο του τὸν ἑαυτό» (3). Γιατὶ, ἀφοῦ ἡ γλῶσσα ἀρχίσει μία φορὰ νὰ μιλάει, τρέχει σὰν ἀχαλίνωτο ἄλογο, καὶ δὲν μιλάει μόνο τὰ καλὰ καὶ αὐτὰ ποὺ πρέπει, ἀλλὰ καὶ τὰ κακά· γι᾿ αὐτὸ καὶ ὀνομάζεται αὐτὴ ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Ἀπόστολο, «μεστὴ ἀπὸ κακό, γεμάτη ἀπὸ δηλητήριο θανατηφόρο». Ὅπως σύμφωνα καὶ ὁ Σολομώντας εἶπε, ὅτι ἀπὸ τὴν πολυλογία δὲν θὰ ἀποφύγῃς τὴν ἁμαρτία· «ἐκ πολυλογίας οὐκ ἐκφεύξη ἁμαρτίαν» (Παρ. 10,20). Καὶ γιὰ νὰ μιλήσουμε γενικά, ὅποιος μιλάει πολύ, δείχνει ὅτι εἶναι ἀνόητος· «ὁ ἄφρων πληθύνει λόγους» (Ἐκκλ. 10,14).

Μὴν ἀνοίξης μεγάλες συνομιλίες μὲ ἐκεῖνον, ποὺ σὲ ἀκούει μὲ κακὴ ὄρεξι, γιὰ νὰ μὴ τὸν ἀηδιάσης καὶ τὸν κάνῃς νὰ σὲ σιχαθῆ, ὅπως γράφτηκε: «Ὁ πλεονάζων λόγον, βδελυχθήσεται» (Σειρὰχ κεφ. 7). Ἀπόφευγε νὰ μιλᾷς αὐστηρὰ καὶ μεγαλόφωνα. Γιατὶ καὶ τὰ δυὸ εἶναι πολὺ μισητὰ καὶ δίνουν ὑποψία ὅτι εἶσαι μάταιος καὶ ἔχεις μεγάλη ἰδέα γιὰ τὸν ἑαυτό σου· μὴν μιλᾷς ποτὲ γιὰ τὸν ἑαυτό σου καὶ γιὰ τὶς ὑποθέσεις σου ἢ γιὰ τοὺς συγγενεῖς σου· παρά, ὅταν εἶναι ἀνάγκη καὶ ὅσο μπορεῖς περισσότερο, μὲ συντομία καὶ ὀλιγολογία. Καὶ ἂν σοῦ φανῆ πὼς ἄλλοι μιλοῦν γιὰ τὸν ἑαυτό τους παραπάνω, ἐσὺ πίεσε τὸν ἑαυτό σου νὰ μὴ τοὺς μιμηθῇς, ἂν ὑποτεθῆ ὅτι καὶ τὰ λόγια τους νὰ φαίνωνται ταπεινὰ καὶ τῶν ἴδιων κατηγορητικά. Γιὰ δὲ τὸν πλησίον σου καὶ γιὰ ὅσα ἀνάγονται σὲ αὐτό, μίλα ὅσο λιγώτερο μπορεῖς, ὅταν καὶ ἐκεῖ ποὺ εἶναι ἀνάγκη γιὰ τὸ καλό του (45).

Γιὰ τὸν Θεό, νὰ μιλᾷς μὲ ὅλη σου τὴν ὄρεξι καὶ μάλιστα γιὰ τὴν ἀγάπη καὶ τὴν ἀγαθότητά του. Ἀλλὰ μὲ φόβο, σκεπτόμενος, ὅτι μπορεῖς νὰ κάνῃς λάθος ἀκόμη καὶ σὲ αὐτό. Ὁπότε, καλύτερα ἀγάπα νὰ προσέχῃς, ὅταν ἄλλοι μιλοῦν σχετικὰ μὲ αὐτά, φυλάττοντας τοὺς λόγους τους στὰ ἐσωτερικά της καρδιᾶς σου. Γιὰ τὰ ἄλλα ποὺ μιλᾶνε, μόνο ὁ ἦχος τῆς φωνῆς ἂς ἐνοχλῇ τὴν ἀκοή σου· ἀλλὰ ὁ νοῦς σου, ἂς στέκεται ἀνυψωμένος στὸ Θεό. Ἀλλὰ καὶ ὅταν ἀκόμη εἶναι ἀνάγκη νὰ ἀκούσῃς ἐκεῖνον, ποὺ μιλάει γιὰ νὰ καταλάβης καὶ νὰ τοῦ ἀπαντήσῃς, καὶ τότε μὴν παραλείψης ἀνάμεσα νὰ ὑψώσῃς κάποιο μὲ τὸ λογισμὸ στὸν οὐρανό, ποὺ κατοικεῖ ὁ Θεός σου· καὶ σκέψου τὸ ὕψος του καὶ πὼς αὐτὸς βλέπει πάντα τὴν μηδαμινότητά σου, ἐξέταζε καλὰ ἐκεῖνα, ποὺ ἔρχονται στὴν καρδιά σου γιὰ νὰ πῇς, πρὶν νὰ περάσουν στὴ γλῶσσα καὶ θὰ βρῇς πολλά, ποὺ εἶναι καλύτερα νὰ μὴν βγοῦν ἀπὸ τὸ στόμα σου· ἀλλὰ ἀκόμη γνώριζε, ὅτι καὶ ἀπὸ ἐκεῖνα, ποὺ σκέφτεσαι ὅτι εἶναι καλὰ νὰ πῇς, εἶναι πολὺ καλύτερο νὰ τὰ θάψης στὴ σιωπὴ καὶ θὰ τὸ γνωρίσῃς, ἀφοῦ περάση ἐκείνη ἡ συνομιλία.

Ἡ σιωπή, εἶναι μία μεγάλη ἐνδυνάμωσις τοῦ Ἀοράτου Πολέμου καὶ μία σίγουρη ἐλπίδα τῆς νίκης· ἡ σιωπή, εἶναι πολὺ ἀγαπημένη ἀπὸ ἐκεῖνον, ποὺ δὲν ἐμπιστεύεται τὸν ἑαυτό του, ἀλλὰ ἐλπίζει στὸ Θεό· εἶναι φύλακας τῆς ἱερᾶς προσευχῆς καὶ θαυμαστῆ βοήθεια στὴν ἐκγύμνασι τῶν ἀρετῶν (46)· καὶ ἀκόμη εἶναι σημεῖο φρονιμάδας. Γιατὶ, ἂν καὶ ἄλλος δὲν μιλάη, τὸ κάνει γιατὶ δὲν ἔχει λόγο νὰ πῇ· «Ἐστὶ σιωπῶν, οὐ γὰρ ἔχει ἀπόκρισιν» (Σειρὰχ κεφ. 5)· καὶ ἄλλος, διότι φυλάττει τὸν κατάλληλο καιρὸ γιὰ νὰ μιλήσῃ· «Καὶ ἔστι σιωπῶν, εἰδὼς καιρόν» (αὐτόθι). Καὶ ἄλλος γιὰ ἄλλες αἰτίες (47)· γενικὰ ὅμως καὶ ὁλοκληρωτικά, ὅποιος δὲν μιλάει, δείχνει πὼς εἶναι φρόνιμος καὶ σοφός· «ἐστὶ σιωπῶν καὶ αὐτὸς φρόνιμος» (Σειρ. 14,27). «Ἕνας σιωπαίνει καὶ ἀποδεικνύεται σοφός» (Σειρ. 20,4).

Γιὰ νὰ συνηθίσῃς νὰ σιωπᾷς, σκέψου πολλὲς φορὲς τὶς ζημιὲς καὶ τοὺς κινδύνους τῆς πολυλογίας καὶ τὰ μεγάλα καλὰ τῆς σιωπῆς καὶ αὐτοὺς τοὺς τρεῖς τρόπους, ποὺ εἶπα στὰ προηγούμενα τρία κεφάλαια, δηλαδὴ τὸ νὰ ἀνεβαίνῃ κάποιος ἀπὸ τὰ αἰσθητὰ στὴ θεωρία τοῦ Θεοῦ, στὴ θεωρία τοῦ σαρκωθέντος Λόγου· καὶ στὸ στολισμὸ τῶν ἠθῶν, μποροῦν νὰ μεταχειρίζονται ἐκεῖνοι, ποὺ ἔχουν γνῶσι, διάκρισι καὶ δύναμι στὸ λογισμό, γιὰ νὰ διορθώνουν τὶς αἰσθήσεις τους μὲ αὐτούς. Ὅσοι ὅμως δὲν ἔχουν αὐτὴ τὴν γνῶσι καὶ τὴν δύναμι, αὐτοὶ μὲ ἄλλον τρόπο μποροῦν νὰ διορθώνουν τὶς αἰσθήσεις τους· δηλαδή, μὲ ὅλη τους τὴν δύναμι νὰ ἀπέχουν ἀπὸ ὅλα ἐκεῖνα τὰ αἰσθητά, ποὺ μποροῦν νὰ βλάπτουν τὴν ψυχή τους.

Καὶ λοιπόν, ἐσὺ ἀδελφέ μου, α´ μέν, πρέπει νὰ φυλάττῃς μὲ μεγάλη προσοχὴ τοὺς κακοὺς καὶ γρήγορους κλέφτες ποὺ ἔχεις, δηλαδή, τὰ μάτια σου, καὶ νὰ μὴν τὰ ἀφήνῃς νὰ τεντώνονται καὶ νὰ βλέπουν μὲ περιέργεια τὰ πρόσωπα τῶν γυναικῶν, τόσο τὰ ὄμορφα, ὅσο καὶ τὰ ἄσχημα ἢ τὰ πρόσωπα τῶν ἀνδρῶν καὶ μάλιστα τῶν νέων καὶ ἀγένειων ἢ νὰ βλέπουν τὴν ξεγύμνωσι ὄχι μόνο τῶν ξένων σωμάτων, ἀλλὰ καὶ αὐτοῦ τοῦ ἰδίου σου σώματος. Γιατὶ ἀπὸ αὐτὴν τὴν περιέργεια καὶ τὸ ἐμπαθῆ κοίταγμα, ἡ καρδιὰ συλλαμβάνει τὴν ἡδονὴ καὶ τὴν ἐπιθυμία τῆς πορνείας καὶ τῆς παιδεραστίας. Καθὼς εἶπε ὁ Κύριος. «Ὅποιος βλέπει γυναῖκα μὲ ἐπιθυμία πονηρή, ἔχει κιόλας μέσα του διαπράξει τὴν μοιχεία μὲ αὐτήν» (Ματθ. 5,38). Καὶ κάποιος σοφὸς εἶπε «ἐκ τοῦ ὁρᾶν, τίκτεται τὸ ἐρᾶν» (48). Γι᾿ αὐτὸ καὶ ὁ Σολομώντας παραγγέλνει, νὰ μὴ πιαστοῦμε ἀπὸ τὰ μάτια μας, μήτε νὰ νικηθοῦμε ἀπὸ ἐπιθυμία ὡραιότητας· «υἱέ, μὴ σὲ νικήσῃ κάλλους ἐπιθυμία, μητὲ ἀγρευθῇς σοῖς ὀφθαλμοῖς» (Παρ. 6,25).

Ἐκτὸς ἀπὸ αὐτά, φυλάξου νὰ μὴ βλέπῃς περίεργα τὰ ὄμορφα φαγητὰ καὶ ποτά, ἐνθυμούμενος τὴν πρώτη μητέρα τοῦ γένους μας Εὔα ἡ ὁποία, γιὰ νὰ δῇ τὸν ἀπαγορευμένο καρπὸ τοῦ ἐμποδισμένου ξύλου στὸν Παράδεισο, τὸν ἐπιθύμησε, τὸν πῆρε, τὸν ἔφαγε καὶ ἔτσι πέθανε· οὔτε νὰ βλέπῃς μὲ εὐχαρίστησι τὰ ὄμορφα ροῦχα ἢ τὸν χρυσὸ καὶ τὸ ἀργύριο ἢ τὶς λαμπρὲς δόξες τοῦ κόσμου, γιὰ νὰ μὴ περάση ἀπὸ τὰ μάτια σου μέσα στὴ ψυχήν σου τὸ πάθος τῆς φιλοδοξίας καὶ φιλαργυρίας. «Ἀπόστρεψαν γάρ, φησι, τοὺς ὀφθαλμούς μου, τοῦ μὴ ἰδεῖν ματαιότητα» (Ψαλμ. 118.)· καὶ γιὰ νὰ μιλήσω γενικά, φυλάξου νὰ μὴ βλέπῃς χορούς, παιχνίδια, τραπέζια, ξεφαντώματα, μαλώματα, παλαίσματα, τρεχάματα καὶ ὅλα τὰ ἄλλα ἄτακτα καὶ ἄσεμνα πράγματα, ποὺ ἀγαπᾷ ὁ ἠλίθιος κόσμος καὶ ἔχει ἀπαγορευμένα ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ· ἀλλὰ ἀπόφευγε καὶ κλεῖσε τὰ μάτια σου ἀπὸ αὐτά, γιὰ νὰ μὴ γεμίσῃς τὴν καρδιὰ καὶ τὴν φαντασία σου ἀπὸ ἄσχημες εἰκόνες καὶ πάθη, καὶ ξεσηκώσῃς ταραχὴ καὶ νέο πόλεμο ἐναντίον σου, ἀφήνοντας τὸν ἀγῶνα, ποὺ ἔχεις νὰ ἀγωνίζεσαι ἐναντίον τῶν παλαιῶν σου παθῶν. Ἀγάπα ὅμως νὰ βλέπῃς τὶς Ἐκκλησίες, τὶς ἁγίες εἰκόνες, τὰ ἱερὰ βιβλία, τὰ κοιμητήρια, τοὺς τάφους καὶ ὅσα ἄλλα εἶναι σεμνὰ καὶ ἅγια, τῶν ὁποίων ἡ θεωρία σὲ ὠφελεῖ.

Α´. Πρέπει νὰ προφυλάττης τὰ αὐτιά σου. Πρῶτα γιὰ νὰ μὴν ἀκοῦς τὰ αἰσχρὰ καὶ ἐρωτικὰ λόγια, τὰ τραγούδια καὶ τὰ μουσικὰ ὄργανα, ἀπὸ τὰ ὁποῖα γλυκαίνεται ἡ ψυχή σου καὶ ἡ καρδιά σου ἀνάβει ἀπὸ τὴν σαρκικὴ ἐπιθυμία. Γιατὶ εἶναι γραμμένο· «ἀπομάκρυνε ἀπὸ μένα τὰ ἐπονείδιστα λόγια» (Παρ. κζ´ 11).

Κατὰ δεύτερο λόγο, γιὰ νὰ μὴν ἀκοῦς τὰ ἀστεῖα καὶ τὰ γελωτοποιὰ λόγια, τὰ ὁποῖα μάλιστα εἶναι φαντασιώσεις καὶ τὰ κάθε εἴδους καὶ διάφορα τοῦ κόσμου ψέμματα, νοστιμευόμενος καὶ γλυκαινόμενος ἀπὸ αὐτά. Ἐπειδὴ δὲν εἶναι σωστὸ στὸ χριστιανὸ νὰ ἀκούῃ μὲ εὐχαρίστησι αὐτά, ἀλλὰ ἐκείνων τῶν διεφθαρμένων ἀνθρώπων, σχετικὰ μὲ τοὺς ὁποίους εἶπε ὁ Παῦλος, ὅτι, «θὰ κλείσουν τὰ αὐτιά τους στὴν ἀλήθεια καὶ θὰ στραφοῦν στὰ παραμύθια» (Β´ Τιμ. δ´ 4).

Τρίτο, γιὰ νὰ μὴν ἀκοῦς μὲ εὐχαρίστησι τὶς κατακρίσεις καὶ πολυλογίες ποὺ οἱ ἄλλοι κάνουν ἐναντίον τοῦ πλησίον ἀλλὰ ἢ νὰ τὶς ἐμποδίζεις, ἂν μπορεῖς ἢ νὰ μὴν κάθεσαι νὰ τὶς ἀκοῦς. Ἐπειδὴ ὁ μέγας Βασίλειος θεωρεῖ ἄξιους ἀφορισμοῦ, τόσο ἐκείνους ποὺ πολυλογοῦν, ὅσο καὶ ἐκείνους ποὺ στέκονται καὶ ἀκοῦν τὶς συκοφαντίες· «Ἂν βρεθῆ κάποιος νὰ καταλαλῇ ἄλλον ἢ ἂν ἀκούῃ νὰ καταλαλοῦν καὶ δὲν τοὺς ἐπιτιμᾷ… μαζὶ μὲ αὐτὸν νὰ ἀφορίζεται» (49).

Τέταρτο, φυλάξου νὰ μὴ γλυκαίνεσαι καὶ ἀκοῦς τὰ περιττὰ καὶ μάταια λόγια καὶ τὶς φλυαρίες, στὶς ὁποῖες καταπιάνεται ὁ περισσότερος κόσμος· γιατί, εἶναι γραμμένο· «δὲν θὰ ἀκούσῃς λόγο μάταιο» (Ἔξοδ. 23,1). Καὶ ὁ Σολομώντας εἶπε· «μάταιο λόγο κάντον μακρυά μου» (Παρ. 30,8). Καὶ ὁ Κύριος εἶπε· «Γιὰ κάθε μάταιο λόγο ποὺ θὰ ποῦν οἱ ἄνθρωποι, θὰ λογοδοτήσουν τὴν ἡμέρα τῆς κρίσεως» (Ματθ. 12,36).
Καὶ γιὰ νὰ ποῦμε σύντομα, φυλάξου νὰ μὴν ἀκοῦς ὅλα ἐκεῖνα τὰ λόγια καὶ ἀκούσματα, ποὺ μποροῦν νὰ βλάψουν τὴν ψυχή σου· αὐτὰ κυρίως εἶναι οἱ κολακεῖες τῶν κολάκων καὶ οἱ ἔπαινοι, σχετικὰ γιὰ τοὺς ὁποίους εἶπε ὁ Ἡσαΐας «λαός μου, αὐτοὶ ποὺ σᾶς καλοτυχίζουν, σᾶς κοροϊδεύουν» (3,11). Ἀγάπησε δὲ νὰ ἀκοῦς τὰ θεῖα λόγια, τὶς ἱερὲς μελῳδίες καὶ ψαλμῳδίες, καὶ ὅλα ὅσα εἶναι σεμνά, ἅγια, σοφὰ καὶ ψυχωφελῆ· καὶ μάλιστα ἀγάπα νὰ ἀκοῦς τὶς ἀτιμίες καὶ τὶς βρισιὲς ποὺ σοῦ κάνουν οἱ ἄλλοι.

Ε´. Φύλαξε τὴν ὄσφρησί σου ἀπὸ τὰ μυρωδικά, τοὺς μόσχους καὶ ἄλλα εὐωδιαστὰ ἀρώματα, τὰ ὁποῖα δὲν πρέπει οὔτε πάνω σου νὰ τὰ βάζῃς ἢ νὰ τὰ ἀλείφῃς, οὔτε μὲ ὑπερβολὴ νὰ μυρίζεσαι. Ἐπειδὴ αὐτά, ὅλα εἶναι χαρακτηριστικὸ τῶν ἀσέμνων γυναικῶν, καὶ ὄχι τῶν φρονίμων ἀνδρῶν, καὶ κοιμίζουν τὴν γενναιότητα τῆς ψυχῆς, καὶ τὴν σπρώχνουν σὲ πορνικὰ πάθη καὶ ἐπιθυμίες καὶ κάνουν νὰ ἔρχωνται σὲ αὐτοὺς ποὺ τὰ μεταχειρίζονται, οἱ προφητικὲς ἐκεῖνες κατάρες, ποὺ λένε «Καὶ ἀντὶ τῆς εὐχάριστης εὐωδίας, θὰ ὑπάρχη μοῦχλα» (Ἡσ. 3,23), «Καὶ ἀλοίομονο σὲ ὅσους ἀλείφονται μὲ τὰ καλύτερα ἀρώματα» (Ἄμ. 6,6).

ΣΤ´. Φύλαξε τὴν γεῦσι καὶ τὴν κοιλιά σου, γιὰ νὰ μὴν ὑποδουλώνεται σὲ παχυντικὰ καὶ εὐχάριστα καὶ πολυποίκιλα φαγητά, καὶ νόστιμα καὶ εὐώδη ποτά. Γιατὶ, τὰ τρυφερὰ αὐτὰ τραπέζια, πρὶν νὰ τὰ ἀποκτήσῃς, θὰ σὲ κάνουν νὰ πέσῃς σὲ κλεψιές, ψέματα, κολακεῖες, καὶ ἄλλα χίλια ὑπηρετικὰ πάθη καὶ κακά· ἀφοῦ ὅμως τὰ ἀποκτήσῃς, θὰ σὲ γκρεμίσουν στοὺς λάκκους τῶν σαρκικῶν ἡδονῶν καὶ κτηνόμορφων ἐπιθυμιῶν, ὅσες πραγματοποιοῦνται κάτω ἀπὸ τὴν κοιλιά· καὶ θὰ φέρουν ἐναντίον σου τὶς προφητικὲς ἐκεῖνες κατάρες τοῦ Ἀμώς· «Ἀλοίμονο ἐσεῖς ποὺ τρῶτε τρυφερὰ ἀρνάκια καὶ καλοθρεμένα μοσχαράκια ἀπὸ τὰ κοπάδια….» (6,4).

Ζ´. Πρέπει νὰ φυλάγεσαι, νὰ μὴν πιάνῃς μὲ τὸ χέρι ὄχι μόνο ξένο σῶμα γυναίκας, ἄνδρα ἢ γέροντα, τὸ ἴδιο καὶ νεώτερου, ἀλλὰ οὔτε τὸ δικό σου σῶμα καὶ μάλιστα τὰ ἀπόκρυφα σημεῖα σου, χωρὶς νὰ ὑπάρχη ἀνάγκη. Γιατὶ, ὅσο ἄκομψη εἶναι αὐτὴ ἡ αἴσθησις τῆς ἁφῆς, τόσο αἰσθητικὴ καὶ ζωντανὴ εἶναι καὶ παρακινεῖ τὰ πάθη τῆς σάρκας, καὶ γκρεμίζει τὸν ἄνθρωπο ὡς αὐτὴ τὴν πρᾶξι τῆς ἁμαρτίας. Καὶ ὅλες μὲν οἱ ἄλλες αἰσθήσεις, ὑπηρετοῦν τὴν ἁφή, καὶ κατὰ κάποιο τρόπο, ἀπὸ μακριὰ ἐργάζονται τὴν ἁμαρτία. Ἀλλὰ ὅταν κάποιος φθάση στὴν ἁφή, δηλαδὴ φτάνῃ καὶ πιάνῃ, δύσκολα πιὰ μπορεῖ νὰ κρατηθῆ καὶ νὰ μὴν διαπράξῃ τὴν ἁμαρτία.

Στὴν αἴσθησι τῆς ἁφῆς, ἀναφέρεται καὶ ὁ στολισμὸς τῆς κεφαλῆς καὶ τοῦ σώματος καὶ τῶν ποδιῶν. Ὁπότε, φυλάξου νὰ μὴ στολίζῃς τὸ σῶμα σου μὲ μαλακὰ καὶ διάφορα καὶ λαμπρὰ ροῦχα ἢ μὲ πολυέξοδα καλύμματα τῆς κεφαλῆς ἢ μὲ πολύτιμα παπούτσια, γιατὶ αὐτὰ ἁρμόζουν στὶς γυναῖκες καὶ στοὺς ἄνδρες δὲν ταιριάζουν, ἀλλὰ μόνο νὰ φορᾷς σεμνὰ καὶ ταπεινὰ καὶ ὅσα εἶναι ἀναγκαῖα καὶ χρειάζονται, στὸ κρύο τοῦ χειμῶνα καὶ στὸν καύσωνα τοῦ καλοκαιριοῦ γιὰ τὴν συντήρησι τοῦ σώματος, γιὰ νὰ μὴν ἀκούσῃς καὶ σὺ ἐκεῖνο, ποὺ ἄκουσε ὁ πλούσιος ποὺ ντύθηκε τὴν βασιλικὴ καὶ μεταξωτὴ ἐνδυμασία, δηλαδή, τό· «Ἀπέλαβες τὰ ἀγαθά σου ἐν τῇ ζωῇ σου» (Λουκ. 16,25) καὶ ἔλθη πάνω σου ἡ κατάρα ποὺ λέγει ὁ Ἰεζεκιήλ· «Θὰ βγάλουν τοὺς μανδύες τους καὶ θὰ πετάξουν ἀπὸ πάνω τους τὰ χρυσοκέντητα ροῦχα τους» (26,16).

Στὴν ἁφὴ ἀναφέρονται ἀκόμη καὶ οἱ ἄλλες ἀνέσεις τοῦ σώματος· ὅπως εἶναι, τὸ φτιάξιμο τῶν μαλλιῶν καὶ τὸ συχνὸ πλύσιμο τῶν γενιῶν, τὰ λαμπρὰ καὶ πολύτιμα σπίτια, τὰ πολυέξοδα καὶ μαλακὰ στρώματα καὶ καθίσματα. Ἀπὸ αὐτὰ ὅλα νὰ φυλάγεσαι, ὡς βλαβερὰ τῆς συνέσεώς σου καὶ ὑπεύθυνα τῆς πορνείας καὶ τῶν σαρκικῶν παθῶν, γιὰ νὰ μὴν κληρονομήσῃς τὸ οὐαὶ τοῦ Ἀμώς, ποὺ λέγει· «Ἀλοίμονο σὲ σᾶς ποὺ ξαπλώνετε σὲ ἀνάκλιντρα στολισμένα μὲ ἐλεφαντόδοντο» (6,4).

Αὐτὰ ποὺ σοῦ εἶπα ὡς τώρα, εἶναι ἡ γῆ, τὴν ὁποία κατεδικάστηκε νὰ τρώῃ τὸ νοητὸ φίδι ὁ διάβολος. Αὐτὰ εἶναι, ἡ ὕλη καὶ ἡ τροφή, μὲ τὴν ὁποία τρέφονται ὅλα τὰ πάθη τῆς σάρκας. Καὶ λοιπόν, ἐὰν ἐσὺ δὲν τὰ καταφρονήσῃς, ὡς δῆθεν μικρά, ἀλλὰ πολεμήσῃς γενναῖα καὶ δὲν τὰ ἀφήσῃς νὰ μποῦν μέσα ἀπὸ τὶς αἰσθήσεις στὴν ψυχὴ καὶ τὴν καρδιά σου, σὲ πληροφορῶ, ὅτι ἀλήθεια, εὔκολα θὰ ἐξαφανίσῃς μὲ τὴν ἀτροφία τὸν διάβολο καὶ τὰ πάθη καὶ σὲ λίγο καιρὸ θὰ φανῆς νικητὴς ἄριστος σὲ αὐτὸν τὸν Ἀόρατο Πόλεμο.

Γιατὶ εἶναι γραμμένο στὸν Ἰώβ, ὅτι ὁ μυρμηκολέοντας (δηλαδὴ ὁ διάβολος) ἐξαφανίστηκε καὶ χάθηκε μὴ ἔχοντας νὰ φάῃ τροφή, «Μυρμηκολέων ὥλετο, παρὰ τὸ μὴ ἔχειν βορᾶν» (δ´ 11) (50).

Η ΔΙΑΚΟΠΗ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΥ ΑΠΟ ΚΟΡΥΦΑΙΟΥΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΠΡΟ ΣΥΝΟΔΙΚΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΣ

Η ΔΙΑΚΟΠΗ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΥ

Ἡ μόνη πατερική ὁδός ἀντιδράσεως

εἰς τήν ἀποστασίαν ἀπό τήν ᾿Ορθοδοξίαν

Η ἐπίσκεψις τοῦ Πάπα εἰς τό Φανάριον καί ἡ ἀντίστοιχος τοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου   τῶν Νεοημερολογιτῶν εἰς τό Βατικανόν μέ τάς συμπροσευχάς καί τούς λόγους, οἱ ὁποῖοι ἀντηλλάγησαν,ἀποδεικνύει ὅτι ἡ οἰκουμενιστική πορεία τῶν ἡγετῶν τοῦ νεοημερολογιτισμοῦ ἐπιταχύνεται. 

Οἱ ῞Αγιοι Πατέρες μᾶς διδάσκουν ὅτι ὁ μόνος τρόπος ἀντιδράσεως πρέπει νά εἶναι ἡ διακοπή τοῦ μνημοσύνου τοῦ ὀνόματός των καί ἡ ἐκκλησιαστική κοινωνία μετ᾿ αὐτῶν. Μόνον μέ αὐτόν τόν τρόπο ἐνδέχεται νά συνετισθοῦν καί νά ἀλλάξουν πορείαν. 
῾Ο Καθηγητής κ. Παναγιώτης ῾Ηλιόπουλος εἰς πρόσφατον ὁμιλία του ἀνέφερε σχετικά παραδείγματα ἀπό τήν ἱστορίαν τῆς ᾿Εκκλησίας.
Ὅταν οἱ ῞Αγιοι Πατέρες συναντοῦσαν κληρικό πού δέν ὀρθοτομοῦσε τόν λόγο τῆς ἀληθείας, ἦταν δηλαδή αἱρετικός, δέν συμπροσεύχονταν καί δέν συλλειτουργοῦσαν μαζί του,ἔπαυαν δέ νά ἀναφέρουν τό ὄνομά του στίς ἱερές ἀκολουθίες (διακοπή μνημοσύνου) ἄν ἦταν ποιμένας τους.

Στή συνέχεια θά ἀναφέρω ἀπό τήν ἱστορία τῆς ᾿Εκκλησίας μερικά περιστατικά διακοπῆς μνημοσύνου, Πατριαρχῶν Κων/πόλεως κυρίως, ἀπό κορυφαίους πατέρες τῆς ἐκκλησίας, πού ἔκαναν μάλιστα πρό Συνοδικῆς ἀποφάσεως, μερικές δέ φορές μετά ἀπό αἱρετικές ψευδοσυνόδους.

1- Μέ ἀπόφαση τῆς ἐν ᾿Αντιοχείᾳ Συνόδου 379, ἐστάλη στήν Κων/πολη, πρός ἐνίσχυση τῶν ἐκεῖ ᾿Ορθοδόξων, ὁ ῞Αγιος Γρηγόριος ὁ Ναζιανζινός. ῞Οταν ἔφτασε στή Βασιλεύουσα ὁ ῞Αγιος Γρηγόριος δέν μνημόνευε τόν Πατριάρχη Δημόφιλο, καθότι ἀρειανός. ῞Οταν μετά δύο χρόνια συνῆλθε ἡ Β´ Οἰκουμενική

Σύνοδος (381), ὄχι μόνο δέν ἐτιμώρησε τόν ῞Αγιο Γρηγόριο, ἀλλά καί τόν ἐξέλεξε πρόεδρο τῆς Συνόδου.

2- ῞Οταν τό 428 ἔγινε Πατριάρχης Κων/πόλεως ὁ αἱρετικός Νεστόριος, οἱ ᾿Ορθόδοξοι κληρικοί ἔπαυαν ὁ ἕνας μετά τόν ἄλλον νά τόν μνημονεύουν στίς ἱερές ἀκολουθίες, ἐνῶ ὁ λαός ἔβγαινε ἀπό τίς ἐκκλησίες πού μνημόνευαν τό ὄνομά του κραυγάζοντας «βασιλέα ἔχομεν,ἐπίσκοπον οὐκ ἔχομεν».

῾Ο τότε πατριάρχης ᾿Αλεξανδρείας ῞Αγιος Κύριλλος, σέ ἐπιστολές του πρός τόν κλῆρο καί τόν λαό τῆς Κων/πόλεως παρότρυνε σέ ἀγῶνα καί στή διακοπή τοῦ μνημοσύνου τοῦ Νεστορίου. Πρέπει νά σημειώσουμε ὅτι ὅλα αὐτά ἔγιναν 3 χρόνια περίπου πρίν συνέλθει ἡ Γ´ Οἰκουμενική Σύνοδος (431), ἡ ὁποία κατεδίκασε τόν Νεστόριο καί δικαίωσε τή στάση τῶν ᾿Ορθοδόξων, πού εἶχαν διακόψει κάθε κοινωνία μαζί του.

3- ῞Εβδομος αἰῶνας Κων/πολη. ᾿Εμφανίζεται τότε ἡ
αἵρεση τοῦ μονοθελητισμοῦ.῞Ολοι οἱ πατριάρχες εἶχαν δεχτεῖ τήν αἵρεση αὐτή. Τή σημαία τῆς ὀρθῆς πίστεως κράτησαν δύο μοναχοί· ὁ ῞Αγιος Μάξιμος ὁ ῾Ομολογητής καί ὁ Σωφρόνιος, ὁ μετέπειτα Πατριάρχης ῾Ιεροσολύμων. ῾Ο ῞Αγιος Μάξιμος

διέκοψε τό μνημόσυνον τῶν αἱρετικῶν Πατριαρχῶν Κων/πόλεως, γι' αὐτό καί διώχτηκε σκληρά. Τόν ἀναθεμάτισαν, τοῦ ἔκοψαν τό δεξί του χέρι, τοῦ ἔκοψαν τή γλῶσσα καί τόν ἐξόρισαν στόν Καύκασο σέ ἡλικία 80 ἐτῶν. ῞Ολα αὐτά συνέβησαν εἴκοσι χρόνια τουλάχιστον πρίν συνέλθει ἡ ΣΤ´ Οἰκουμενική Σύνοδος (680), δεκαοχτώ χρόνια μετά τόν θάνατο τοῦ ῾Αγίου Μαξίμου (662) ἡ ὁποία ἐδικαίωσε τόν ἀγῶνα τοῦ ῾Αγ. Μαξίμου καί καταδίκασε πέντε Πατριάρχες.

4- Πρώτη φάση Εἰκονομαχίας (758-787). ᾿Αγωνίζεται τότε μέ ζῆλο ὁ μεγάλος πατέρας καί διδάσκαλος τῆς ἐκκλησίας ῞Αγ. ᾿Ιωάν. ὁ Δαμασκηνός (680-754). Τοῦ ἔκοψαν τό δεξί του χέρι, τό ὁποῖο ἀποκαταστάθηκε θαυματουργικά, μέ θερμή προσευχή στήν εἰκόνα τῆς Παναγίας,ἐνῶ ἡ Εἰκονομαχική σύνοδος τοῦ 754 τόν ἀναθεμάτισε. ῎Ας ἀκούσουμε τό φαιδρό ἐκεῖνο ἀνάμεθα. «Μανσούρ τῷ κακωνύμῳ καί σαρακινόφρονι, ἀνάθεμα. Τῷ εἰκονολάτρῃ καί φαλσογράφῳ, ἀνάθεμα. Τῷ τοῦ Χριστοῦ ὑβριστῇ καί ἐπιβούλῳ τῆς βασιλείας, ἀνάθεμα. Τῷ τῆς ἀσεβείας διδασκάλῳ καί παρερμηνευτῇ τῆς θείας γραφῆς, ἀνάθεμα!»

῾Η Ζ´ Οἰκουμενική Σύνοδος (787), πού ἔγινε 33 χρόνια μετά τόν θάνατο τοῦ ῾Αγ.᾿Ιωάννου (754) τόν ἐδικαίωσε πανηγυρικά, ἐξαπέλυσε δέ φρικτά ἀναθέματα κατά τῶν εἰκονομάχων καί ὅλων τῶν αἱρετικῶν, ὅπως ἀκούσαμε στό Συνοδικό τήν Κυριακή τῆς ᾿Ορθοδοξίας.

5- Δεύτερη φάση Εἰκονομαχίας (813-843). ῾Ο ῞Αγ. Θεόδωρος ὁ Στουδίτης (759-826) ὁ ἄκαμπτος αὐτός μαχητής, τρεῖς φορές διέκοψε τό μνημόσυνο Πατριαρχῶν Κων/πόλεως. Οἱ δύο ἐξ αὐτῶν ἦσαν γιά ἕνα παράνομο γάμο. Κακοποιήθηκε δεινά, καθαιρέθηκε, ἀναθεματίστηκε καί ἐξορίστηκε ἀπό τούς εἰκονομάχους. Καί ὅλα αὐτά μετά ἀπό δύο εἰκονομαχικές συνόδους, 754 καί 815, ἐνῶ ἕνα μέρος τῶν

ἀγώνων τοῦ ῾Αγίου Θεοδώρου ἦταν πρίν τήν Ζ´ Οἰκουμενική Σύνοδο (787).Κοιμήθηκε τό 826, δηλαδή 17 χρόνια πρίν ἀπό τήν ἀναστήλωση τῶν ἱερῶν εἰκόνων καί τόν θρίαμβο τῆς ᾿Ορθοδοξίας (843).

6- ῾Ο Πατριάρχης Κων/πόλεως ῞Αγιος Γερμανός (1222-1240), σέ ἐπιστολή του πρός Κυπρίους κληρικούς (1229), πού μνημόνευαν Λατίνους ἐπισκόπους, κατόπιν ἀφόρητης βίας(Λατινοκρατία), ἀπαγορεύει κάθε οἰκονομία στό θέμα τοῦ μνημοσύνου, ἔναντι οἱουδήποτε τιμήματος. Τότε βέβαια πολλοί ἐδιώχθησαν καί εἶχαν μαρτυρικό τέλος. Στήν ἐπιστολή του αὐτή ὁ Πατριάρχης ἀναφέρει μεταξύ ἄλλων·

«῞Οσοι τῆς καθολικῆς ἐκκλησίας ἐστέ τέκνα γνήσια, φεύγειν ὅλῳ ποδί τῇ Λατινικῇ ὑποταγῇ, καί μηδέ εὐλογίαν ἐκ τῶν χειρῶν αὐτῶν λαμβάνειν τήν τυχοῦσαν. Κρεῖσσον γάρ ἐστί ἐν τοῖς οἴκοις ὑμῶν προσεύξασθαι κατά μόνας, ἡ ἐπ' ἐκκλησίας συνάγεσθε μετά Λατινοφρόνων» (Κ.Σάθα·Μεσαιωνική

βιβλιοθήκη, Βενετία 1873-᾿Αθῆναι 1972, τόμος Β´, σελ. 18).

7- Σύνοδος τῆς Λυών (1274). ᾿Αποφασίστηκε ἡ ἕνωση τῶν ἐκκλησιῶν. Κλῆρος καί λαός ἀντέδρασε ἔντονα. ῾Αγιορεῖτες Πατέρες ἔστειλαν στόν Αὐτοκράτορα Μιχαήλ Η´ Παλαιολόγο τόν ἀζυμίτη, μνημειώδη ὁμολογιακή ἐπιστολή καί στή συνέχεια διέκοψαν τό μνημόσυνο τοῦ Λατινόφρονα Πατριάρχου ᾿Ιωάννου τοῦ Βέκκου. Τό 1280 καταφθάνουν στό ῞Αγιο ῎Ορος Αὐτοκράτορας καί Πατριάρχης μέ στρατό, ἀποφασισμένοι νά ἐπιβάλλουν τό μνημόσυνο διά τῆς βίας. ῞Οσοι πατέρες ἔμειναν σταθεροί,μαρτύρησαν, καί ἑορτάζονται ἀπό τήν ἐκκλησία ὡς ῾Οσιομάρτυρες. Οἱ ᾿Ιβηρίτες ἐβλήθησαν στή θάλασσα καί ἡ μνήμη τους τελεῖται 13

Μαΐου. Οἱ Ζωγραφῆτες ἐκάησαν στόν πύργο τῆς Μονῆς καί ἑορτάζουν 22Σεπτεμβρίου. Οἱ Βατινοπεδινοί ἐτελειώθησαν δι' ἀγχόνης καί τιμῶνται στίς 4 ᾿Ιανουαρίου. Οἱ ἐν Καρυαῖς ἐτελειώθησαν ἄλλοι δι' ἀγχόνης

καί ἄλλοι διά ξίφους, ἑορτάζουν 5 Δεκεμβρίου. ῞Ολα αὐτά ἔγιναν ἕξι χρόνια μετά τήν ψευδοσύνοδο τῆς Λυῶν (1274) καί τέσσερα χρόνια πρό τῆς Συνόδου τῆς Κων/πόλεως (1284), μέ τήν ὁποίαν ἀποκηρύχτηκε ἡ

ἕνωση τῆς Λυών καί καθαιρέθηκε ὁ Πατριάρχης ᾿Ιω. Βέκκος.

8- ῾Ησυχαστική ἔρις 14ος αἰ. ῾Ο παπικός μοναχός Βαρλαάμ ὁ Καλαβρός, ἔρχεται στήν ᾿Ανατολή ὑποδύεται τόν ζηλωτή ᾿Ορθόδοξο, καί διαδίδει τά σαθρά δόγματα τοῦ παπισμοῦ,προκαλώντας σύγχυση, καί χλευάζοντας τούς ᾿Ορθοδόξους. Καταδικάσθηκε στή Σύνοδο τοῦ 1341 καί ἔφυγε στή Δύση. Τίς

πλανεμένες ὅμως ἀπόψεις του ἀσπάζονται λόγιοι τοῦ Βυζαντίου (᾿Ακίνδυνος,Γρηγοράς κ.ἄ.), ἀλλά καί ἐπίσκοποι καί αὐτός ὁ Πατριάρχης Ιω. Καλέκας. ῾Ο στύλος τῆς ᾿Ορθοδοξίας, ῞Αγ.Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς

διέκοψε τότε τό μνημόσυνο τοῦ Πατριάρχου, διά τοῦτο καί ἀναθεματίστηκε καί φυλακίστηκε στή φυλακή τῶν ἀνακτόρων τέσσερα χρόνια περίπου (1343-1347). Οἱ ᾿Ορθόδοξοι ὅμως Σύνοδοι 1341, 1347, 1351 οἱ ὁποῖες θεωροῦνται ἀπό πολλούς ὡς Οἰκουμενικές δικαίωσαν τούς ἀγῶνες τοῦ ῞Αγ.Γρηγορίου, τόν ἐξέλεξαν δέ καὶ ᾿Αρχιεπίσκοπο Θεσ/νίκης (1347).

῎Ας ἀκούσουμε τό ἐλεεινό ἀνάθεμα κατά τοῦ προμάχου τῆς ᾿Ορθοδοξίας ῾Αγ.Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ·

«Τόν Παλαμᾶν καί τούς ὁμόφρονας αὐτῷ... τολμήσαντας ἀκανονίστως καί ἀκρίτως ἀποκόψαι τό μνημόσυνόν μου, ἀπό τῆς ζωαρχικῆς καί ῾Αγίας Τριάδος δεσμῷ καθυποβάλλομεν,καί τό ἀναθέματι παραπέμπομεν...!». ᾿Ιωάννης ἐλαίῳ Θεοῦ ᾿Αρχιεπίσκοπος Κων/πόλεως, Νέας Ρώμης καί Οἰκουμενικός

Πατριάρχης. (Ρ.G. 150, 863ἲ-864Α).

9- Ψευδοσύνοδος Φερράρας - Φλωρεντίας (1438-1439). ᾿Αποφασίστηκε ἐκεῖ ἡ ἕνωση τῶν ἐκκλησιῶν. ῾Ο μόνος πού δέν ὑπέγραψε ὡς γνωστόν ἦταν ὁ ἐπίσκοπος ᾿Εφέσου ῞Αγ.Μάρκος ὁ Εὐγενικός (1392-1444), ὁ ὁποῖος καί διέκοψε τό μνημόσυνο τοῦ Πατριάρχου Κων/πόλεως, δέν συλλειτούργησε δέ ποτέ πλέον μέ κανέναν ἐπίσκοπο ἀπ' ἐκείνους πού ὑπέγραψαν τήν ἕνωση. ᾿Επιπλέον ἄφησε ὑποθήκη νά μήν

γίνουν δεκτοί ὁ Πατριάρχης καί ἐπίσκοποι πού ὑπέγραψαν, οὔτε μετά θάνατον, οὔτε στήν κηδεία, οὔτε στά μνημόσυνά του, ἀπό τιμή δῆθεν πρός αὐτόν. Σχετικά μέ τό μνημόσυνο τοῦ Πατριάρχου καί τῶν Λατινοφρόνων ἐπισκόπων ἔλεγε ὁ ῞Αγ. Μάρκος. «᾿Εκφεύγειν ἅπασι τρόποις τήν κοινωνίαν αὐτοῦ (τοῦ πατριάρχου) καί μήτε συλλειτουργεῖν αὐτῷ, μήτε μνημονεύειν αὐτοῦ, μήτε ἀρχιερέα τοῦτον, ἀλλά λύκον καί μισθωτόν ἠγεῖσθε» (Ρ.G. 160, 1097).

Καί ὅλα αὐτά μετά τήν ψευδοσύνοδο τῆς Φερράρας-Φλωρεντίας καί πρίν ἀπό τήν ᾿Ορθόδοξο Σύνοδο Κων/πόλεως τοῦ 1450 ἡ ὁποία δικαίωσε τούς ἀγῶνες τοῦ ῾Αγ. Μάρκου. (Μ. Γεδεῶν,Πατριαρχικοί Πίνακες σέλ. 467).

10- Μετά ὅμως ἀπό τίς ἀναφορές αὐτές σέ περιστατικά ἀπό τήν ἱστορία τῆς ἐκκλησίας, τό δικαίωμα καί τό καθῆκον τῆς διακοπῆς τοῦ μνημοσύνου Πατριάρχου πού καινοτομεῖ περί τήν πίστιν κατοχυρώνουν καί οἱ ἱεροί κανόνες λα´ (31) ῾Αγ. ᾿Αποστόλων καί ὁ ιε´ (15) τῆς ΑΒ(Πρωτοδευτέρας) ἐν Κων/πόλει ἐπί Πατριάρχου Μ. Φωτίου (861). ῾Ο πολύ σημαντικός αὐτός κανόνας ὁρίζει ὅτι· ᾿Εκεῖνοι οἱ κληρικοί πού διακόπτουν τό μνημόσυνο τοῦ Πατριάρχου, καί μάλιστα πρό Συνοδικῆς ἀποφάσεως ὅταν κηρύσσει δόγματα παρά τά διατεταγμένα, ὄχι μόνο δέ κάνουν σχίσμα (ἑπομένως δέν εἶναι σχισματικοί),

ἀλλά εἶναι καί ἄξιοι τιμῆς ἀπό τούς ᾿Ορθοδόξους. Αὐτό ἔγινε στά προαναφερθέντα περιστατικά, ὅπου κορυφαῖοι πατέρες διέκοψαν τό μνημόσυνο πρό Συνοδικῆς ἀποφάσεως. Αὐτό ἔγινε καί πρό 35ετίας περίπου (1972), ἀπό τίς περισσότερες μονές τοῦ ῾Αγίου ῞Ορους καί ἀπό τρεῖς Μητροπολίτες τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος. Φλωρίνης Αὐγουστίνο, ᾿Ελευθερουπόλεως ᾿Αμβρόσιο καί Παραμυθίας Παῦλο, χωρίς νά τιμωρηθοῦν ἀπό τήν ᾿Εκκλησία τῆς ῾Ελλάδος.

Συμπέρασμα· ᾿Εξ' ὅσων ἀναφέραμε μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι οἱ ῞Αγιοι Πατέρες ποτέ δέν μνημόνευαν κακοδόξους Πατριάρχες καί ᾿Αρχιερεῖς. ῞Οταν ἐμφανίζονταν τέτοια περιστατικά διέκοπταν τό μνημόσυνό τους καί κάθε κοινωνία μαζί τους. Σ' αὐτό ἔχουμε τή σύμφωνη γνώμη τῶν ῞Αγ. Πατέρων, (consensus partum).

Σεβαστοί Πατέρες, ἀγαπητοί ἐν Χριστῶ ἀδελφοί. Οἱ ἀπαραίτητες προϋποθέσεις γιά σωτηρία εἶναι ὁ καθαρός βίος καί ἡ ὀρθή πίστη. ῾Ο Οἰκουμενισμός κάθε ἄλλο παρά ὀρθή πίστη εἶναι. 
Εἶναι «Παναίρεση» (π. ᾿Ιουστίνος Πόποβιτς),
«εἶναι κάτι χειρότερο ἀπό τήν παναίρεση» (καθηγητής ᾿Ανδρέας Θεοδώρου),

«εἶναι θανάσιμη ἀπειλή γιά τήν ᾿Ορθοδοξία» (π. Σπυρίδων Μπιλάλης), «εἶναι (νέα)βαβυλώνια αἰχμαλωσία» (π. Γ. Μεταλληνός),
«εἶναι αἵρεση καί παναίρεση» (καθηγητής π. Θεόδωρος Ζήσης),
«εἶναι ἡ μεγαλύτερη πλάνη τῆς ἐποχῆς μας, ὁ μεγαλύτερος καί ἰσχυρότερος πειρασμός» (Ναυπάκτου ῾Ιερόθεος),
«εἶναι αἵρεση» (᾿Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος).

 ῾Ο ᾿Αρειανισμός, ὁ Μονοφυσιτιμός, ὁ Μονοθελητισμός, ἡ Εἰκονομαχία,

ἦσαν γνωστές αἱρέσεις σέ ἄλλες ἐποχές, ὁ Οἰκουμενισμός τώρα. Τά παγκόσμια κέντρα ἐξουσίας, οἱ ἐργολάβοι τῆς πολυθρύλητης παγκοσμιοποίησης, πού

κατευθύνουν τίς τύχες τοῦ πλανήτη, φιλοδοξοῦν νά καταστήσουν τόν Οἰκουμενισμό τήν Πανθρησκεία τοῦ μέλλοντος. ῞Ενα εἶδος ὁμοσπονδίας θρησκειῶν, μέ πνευματικό πλανητάρχη τόν Πάπα. Μέ σατανική πανουργία ὅλα ὁδεύουν πρός αὐτή τήν κατεύθυνση. 
῾Η μόνη διέξοδος ἀπό τό πλέγμα αὐτό τοῦ θανάτου, στό ὁποῖο ἔχουν μπλέξει ὅλες σχεδόν οἱ ᾿Ορθόδοξες ᾿Εκκλησίες, εἶναι μιά· ῾Η διακοπή τοῦ μνημοσύνου.

Εἶναι ἀλήθεια πώς τά τελευταῖα χρόνια γράφονται πολλά καί ἔξοχα κείμενα, γύρω ἀπό τό καρκίνωμα αὐτό τῆς ᾿Εκκλησίας, τόν Οἰκουμενισμό. ῞Ομως ἐλάχιστοι μιλοῦν γιά τή διακοπή κοινωνίας μέ τήν μεγάλη αὐτή παναίρεση τῆς ἐποχῆς μας. Οἱ πατέρες καί οἱ ἀδελφοί αὐτοί ὁμοιάζουν μέ τούς χειρουργούς ἐκείνους πού κάνουν ἄριστες διαγνώσεις, δέν δίνουν ὅμως κανένα φάρμακο γιά θεραπεία καί δέν κόβουν τό σάπιο ἐκεῖνο ἄκρο τοῦ ἀσθενοῦς πού πάσχει ἀπό γάγκρενα. Καί τό φάρμακο στήν προκειμένη περίπτωση εἶναι ἡ διακοπή κοινωνίας.

Περιοδικό «Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ»