Από την αρχή της πνευματικής ιστορίας του ανθρώπου, ο διάβολος χρησιμοποιεί ένα και το αυτό όπλο, τον φόβο. Όχι τον φόβο του Θεού που είναι αρχή σοφίας, αλλά τον φόβο που παραλύει, που σκοτεινιάζει το νου και φυλακίζει την ψυχή. Ο Άγιος Αντώνιος, ο πατέρας του μοναχισμού και μέγας πνευματικός πολεμιστής, δίδαξε ότι το πρώτο και ισχυρότερο τέχνασμα του διαβόλου είναι να φοβίζει τον άνθρωπο για να του αφαιρεί την πίστη. Όταν ο Αντώνιος αποσύρθηκε στην έρημο, ο διάβολος του παρουσιάστηκε με πλήθος φαντασμάτων, θορύβων, απειλών, ακόμα και μορφών φοβερών. Όμως, ο Άγιος, με τη δύναμη του σταυρού, παρέμεινε ακλόνητος. Έλεγε, ο διάβολος είναι σαν σκύλος δεμένος. Δεν μπορεί να σε πειράξει αν δεν πλησιάσεις εσύ. Ο φόβος, λοιπόν, είναι το σχοινί με το οποίο μας τραβάει προς το μέρος του. Θέλει να μας πείσει πως έχει εξουσία πάνω μας, πως μπορεί να μας καταστρέψει, ενώ στην πραγματικότητα η μόνη του δύναμη είναι το ψέμα. Ο άνθρωπος που φοβάται, ξεχνά την παρουσία του Θεού. Ο φόβος είναι η λήθη της αγάπης. Όταν κοιτάζουμε μόνο τον πειρασμό, τον μεγαλώνουμε, όταν κοιτάζουμε τον Χριστό, ο πειρασμός μικραίνει και εξαφανίζεται. Ο Άγιος Αντώνιος γνώριζε πως ο διάβολος δεν υπομένει ούτε στιγμή την παρουσία της ειρήνης. Όπου υπάρχει η ειρήνη του Χριστού, εκεί ο διάβολος δεν μπορεί να σταθεί.
Ο Χριστός δεν ήρθε απλώς να μας διδάξει, αλλά να μας ελευθερώσει. «Η αλήθεια ελευθερώσει υμάς», «και αυτή η αλήθεια δεν είναι μια ιδέα, αλλά πρόσωπο, ο ίδιος ο Χριστός». Ο Άγιος Αντώνιος, με τα χρόνια της σιωπής και της προσευχής, ανακάλυψε ότι ο άνθρωπος γίνεται αληθινά ελεύθερος μόνο όταν ο νους του ενωθεί με τον Θεό. Η ελευθερία δεν είναι εξωτερική κατάσταση, αλλά εσωτερική χάρη. Ο διάβολος προσπαθεί να φυλακίσει τον άνθρωπο με ψευδαισθήσεις, επιθυμίες και φόβους. Ο Χριστός αντίθετα, λύνει τα δεσμά της ψυχής και την κάνει άφοβη. Ο Άγιος έλεγε στους μαθητές του πως όταν ο άνθρωπος ζει με τον Χριστό, η ψυχή του γεμίζει ειρήνη και κανένας φόβος δεν μπορεί να την αγγίξει. Η παρουσία του Θεού είναι φως και το φως διώχνει κάθε σκιά. Όπως το σκοτάδι δεν μπορεί να σταθεί μπροστά στο φως, Ο Αντώνιος γεμάτος θάρρος πνευματικό έλεγε: «Να φοβόμαστε μόνο την αμαρτία, τίποτα άλλο δεν έχει εξουσία πάνω μας». Ο άνθρωπος που αγαπά το Χριστό δεν φοβάται ούτε τον θάνατο γιατί ξέρει ότι ο θάνατος είναι πέρασμα. Ο διάβολος χάνει κάθε εξουσία όταν η ψυχή αγαπήσει πραγματικά τον Κύριο.
Η έρημος όπου έζησε ο Άγιος Αντώνιος έγινε σύμβολο του εσωτερικού πολέμου που όλοι καλούμαστε να δώσουμε. Ο αγώνας δεν γίνεται έξω αλλά μέσα μας. Ο διάβολος δεν μπορεί να μπει στην ψυχή μας, αλλά ρίχνει λογισμούς, σπέρνει ιδέες, προκαλεί φόβους, προσπαθεί να μας κάνει να χάσουμε την ειρήνη, εκεί κρίνεται η μάχη, στο αν θα πιστέψουμε στους λογισμούς του ή στο Χριστό. Ο Άγιος έλεγε πως οι δαίμονες μοιάζουν με θορυβώδη σκιά που τρομάζει τον απρόσεκτο, όποιος όμως σταθεί με προσευχή και ταπείνωση βλέπει πως πίσω από το θόρυβο δεν υπάρχει τίποτα, μόνο μια φαντασία, γι' αυτό ο Αντώνιος δεν φοβόταν. Έλεγε ότι η αληθινή δύναμη είναι στην καρδιά που μένει προσηλωμένη στον Θεό. Ο φόβος τότε χάνεται γιατί το φως της πίστης τον κατακαίει. Η ψυχή που αγωνίζεται με πίστη αποκτά πνευματική ανδρεία. Ο Άγιος Αντώνιος ονόμαζε αυτή την ανδρεία θεία τόλμη. Είναι η τόλμη του ανθρώπου που δεν βασίζεται στον εαυτό του αλλά στη χάρη. Είναι η δύναμη του ταπεινού που ξέρει ότι χωρίς τον Χριστό δεν μπορεί τίποτα, αλλά με τον Χριστό όλα είναι δυνατά.
Ο Άγιος Αντώνιος παρατηρούσε κάτι βαθύ. Ότι ο διάβολος δεν αντέχει τη χαρά του ανθρώπου. Όταν ο άνθρωπος δοξάζει τον Θεό μέσα στις δυσκολίες τότε συντρίβει τα σχέδια του εχθρού. Ο διάβολος θέλει να βλέπει τον άνθρωπο λυπημένο, απελπισμένο, σκυθρωπό, γιατί εκεί βρίσκει πρόσβαση. Αν όμως δει την ψυχή χαρούμενη και ευγνώμονα, ακόμη και όταν πονά, τρέμει και φεύγει. Ο Άγιος έλεγε στους μοναχούς του. Όταν ο νους σου είναι ταπεινός, ο διάβολος δεν μπορεί να σε πλησιάσει. Γιατί η ταπείνωση είναι πύρ που τον καίει. Όπως η υπερηφάνεια τον γέννησε, έτσι και η ταπείνωση τον εξουδετερώνει, γι' αυτό ο Άγιος Αντώνιος, με όλη του τη σοφία και τα χαρίσματα, θεωρούσε αυτόν αρχάριο στην γνώση του Θεού. Η ταπεινή ψυχή δεν προκαλεί, δεν φοβάται, δεν θυμώνει, αναπαύεται μέσα στη σιωπή του Θεού. Η χαρά του πιστού δεν είναι συναισθηματική ευφορία, αλλά καρπός της παρουσίας του πνεύματος. Όταν το πνεύμα κατοικεί μέσα μας, ο διάβολος δεν βρίσκει τόπο. Τότε ο άνθρωπος ζει την ελευθερία του Χριστού, που δεν εξαρτάται από τις συνθήκες, αλλά από τη χάρη.
Ο Άγιος Αντώνιος πολέμησε με ένα μόνο όπλο, την προσευχή. Δεν είχε όπλα ανθρώπινα, είχε το όνομα του Χριστού. Η προσευχή ήταν η ασπίδα του, το σπαθί του, το φως του. Όταν ο διάβολος τον πολιορκούσε, ο Άγιος ύψωνε τον νου του προς το Θεό και έλεγε «Κύριε, βοήθησέ με». Και τότε το σκοτάδι διαλυόταν. Η δύναμη της προσευχής δεν βρίσκεται στα λόγια, αλλά στην πίστη και στη μετάνοια. Ο Αντώνιος δεν πολεμούσε με επιχειρήματα, αλλά με αγάπη προς το Χριστό. Όταν η καρδιά προσεύχεται, καμία δύναμη δεν μπορεί να την αιχμαλωτίσει. Ο διάβολος φοβάται τον άνθρωπο που προσεύχεται, γιατί η προσευχή φέρνει το Θεό παρόντα. Η νοερά προσευχή, το συνεχές «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με» είναι η πύλη της ελευθερίας. Όποιος την κρατά με υπομονή, σιγά σιγά καθαρίζεται, φωτίζεται, ειρηνεύει, τότε καταλαβαίνει πως ο διάβολος είναι ανίσχυρος μπροστά στην απλότητα της καρδιάς που αγαπά.
Ο Άγιος Αντώνιος έζησε τη φράση του Αποστόλου Ιωάννη «Η τελεία αγάπη έξω βάλλει τον φόβον». Ο φόβος δεν νικιέται με σκέψεις, αλλά με αγάπη. Όσο περισσότερο αγαπούμε τον Χριστό, τόσο λιγότερο χωρά ο φόβος μέσα μας γιατί η αγάπη γεμίζει την καρδιά, δεν αφήνει χώρο για τρόμο ή ανασφάλεια. Η αγάπη είναι η τέλεια ελευθερία. Όποιος αγαπά το Θεό και τον πλησίον του, δεν μπορεί να είναι δούλος του διαβόλου. Ο διάβολος δεν γνωρίζει τι θα πει αγάπη, γι' αυτό και δεν μπορεί να την πολεμήσει. Μπορεί να πολεμήσει τη λογική μας, τα συναισθήματά μας, τις αδυναμίες μας. Αλλά όχι την αγάπη. Η αγάπη είναι η παρουσία του Θεού μέσα μας. Ο Άγιος Αντώνιος δεν μιλούσε για θεωρίες. Ζούσε μέσα στο πυρ της αγάπης. Η ειρήνη του προσώπου του, η δύναμη του λόγου του, η αφοβία του απέναντι σε κάθε πειρασμό, μαρτυρούσαν πως ο Χριστός κατοικούσε εντός του. Όταν τον ρωτούσαν πως έφτασε σε τέτοια αταραξία, απαντούσε, «Όταν η ψυχή γνωρίζει το Θεό, τίποτα δεν τη φοβίζει πια». Ο άνθρωπος της πίστης δεν παραλύει, προχωρά. Ο διάβολος θέλει να παραλύσουμε, να σταματήσουμε τον αγώνα, να πιστέψουμε πως δεν υπάρχει ελπίδα. Ο Χριστός όμως μας καλεί να προχωρήσουμε, να σταθούμε όρθιοι, να σηκώσουμε το σταυρό μας και να τον ακολουθήσουμε. Ο φόβος λέει, «Δεν μπορείς». Ο Χριστός λέει, «Μπορείς, γιατί εγώ είμαι μαζί σου». Ο Άγιος Αντώνιος έμαθε στους μαθητές του ότι κάθε πειρασμός, κάθε φόβος είναι ευκαιρία για νίκη. «Μη φεύγετε από τον αγώνα», έλεγε, «γιατί μέσα σε αυτόν γεννιέται η δύναμη». Ο φόβος είναι ψέμα, η χάρη είναι αλήθεια. Και η αλήθεια πάντα νικά. Ο άνθρωπος που πιστεύει, ακόμα κι αν πέσει, δεν απελπίζεται. Σηκώνεται, μετανοεί, συνεχίζει. Ο διάβολος χάνει όταν δεν καταφέρει να μας απελπίσει, γιατί τότε μένει μόνος με το ψέμα του. Εμείς όμως έχουμε τον Χριστό και Εκείνος είναι η ζωή.
Ο διάβολος φοβίζει, αλλά δεν έχει δύναμη. Ο Χριστός ελευθερώνει και η ελευθερία του είναι αιώνια. Ο Άγιος Αντώνιος μας δείχνει ότι ο φόβος είναι σκιά, ενώ η πίστη είναι φως. Ο φόβος κάνει τον άνθρωπο δούλο. Η αγάπη τον κάνει παιδί Θεού. Ας θυμόμαστε πως ο διάβολος μπορεί να θορυβεί, να ψιθυρίζει, να πειράζει, αλλά δεν μπορεί να κυριεύσει την ψυχή που ζει ενωμένη με τον Χριστό. Η ψυχή αυτή είναι ελεύθερη, γαλήνια, άφοβη, γεμάτη ειρήνη και όταν έρθει η στιγμή του πειρασμού, ας θυμόμαστε τον λόγο του Αγίου Αντωνίου. Σηκώστε τον σταυρό σας και πείτε «Ο Κύριος είναι μαζί μου, ποιον θα φοβηθώ». Γιατί ο Χριστός, ο νικητής του θανάτου, είναι η μόνη αληθινή ελευθερία.
