Τοῦ Ἀρχιμανδρίτου π. Νικηφόρου Νάσσου
«Τό στάδιον τῶν ἀρετῶν ἠνέωκται», ὅπως ψάλλουμε στούς Ὕμνους τήν Κυριακή τῆς Τυρινῆς. Ἄνοιξε τό στάδιο, πού εἶναι αὐτή ἡ χρονική περίοδος τῶν 50 περίπου ἡμερῶν τῆς Ἁγίας Τεσσαρακοστῆς. Εἶναι ἡ λεγόμενη ἀποδεκάτωση, τό ἕνα δέκατο τοῦ χρόνου, 36 μέρες ἀπό τίς 365 τοῦ ἔτους, μαζί μέ τήν Μεγάλη Ἑβδομάδα. Ὀρθά εἰπώθηκε ὅτι ἄν ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστή εἶναι ἡ ἀνακάλυψη τῆς πίστεως ἀπο τόν ανθρωπο, εἶναι ἐπίσης και ἀνόρθωση τῆς ζωῆς του, τοῦ θεϊκοῦ νοήματός της, τοῦ κρυμμένου βαθους της.
Σέ κάθε περίπτωση, ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Τεσσαρακοστή εἶναι ἡ εὐκαιρία ἀποκτήσεως καί διατηρήσεως τῆς ἐν αὐτῇ πλουσίας πνευματικῆς ἐμπειρίας τῆς Ἐκκλησίας μας. Εὐκαιρία νά πράξουμε μέ τή θεία συνέργεια ὅ,τι καλό καί πνευματικό γιά τήν ψυχή μας δέν πράξαμε ὅλες τίς ὑπόλοιπες μέρες τοῦ χρόνου. Εὐκαιρία γιά περισσότερη αὐτοσυγκέντρωση καί αὐτογνωσία, βαθύτερη περισυλλογή, περισσότερη νηστεία (τροφῶν ἀλλά καί παθῶν), ἰσχυρότερη προσευχή κ.λπ. Εὐκαιρία νά αὐξήσουμε λίγο τούς ἐσωτερικούς μας πόθους, νά ἀποσπαστοῦμε νοερά καί καρδιακά ἀπό τήν ἐφημερότητα τῶν ἐπιγείων πραγμάτων, νά ἀνατείνουμε τό νοῦ στά ἄνω, τά πνευματικά καί οὐράνια. Ὄντως, ὅπως ψάλλει ἡ Ἐκκλησία μας τήν Κυριακή τῆς Τυρινῆς, στό Δοξαστικό τοῦ Ὄρθρου, «ἔφθασε καιρός ἡ τῶν πνευματικῶν ἀγώνων ἀρχή, ἡ ατά τῶν δαιμόνων νίκη, ἡ πάνοπλος ἐγκράτεια, ἡ τῶν Ἀγγέλων εὐπρέπεια, ἡ προς Θεόν παρρησία».
Ποιός εἶναι ὁ λόγος καί ὁ στόχος ὅλων τῶν ἀνωτέρω; Εἶναι ἡ ἐσωτερική μας ἄνωση καί ἡ κατάλληλη προπαρασκευή, ὥστε νά ἑορτάσουμε ὅσο γίνεται πνευματικά καί ὑπαρξιακά τά μεγάλα καί κοσμοσωτήρια γεγονότα τῆς Μεγάλης Ἐβδομάδας, πού θά ἔρθει σέ σύντομο σχετικά χρόνο. Τά γεγονότα εἶναι τό Πάθος, ὁ Σταυρός, ἡ Ταφή καί ἡ Ἀνάσταση τοῦ Σωτῆρος μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὅλα αὐτά ὁ Χριστός τά πραγματοποίησε γιά μᾶς, γιά τή δική μας σωτηρία καί ὄχι γιά τόν ἑαυτό Του. «Ὅ γέγονεν ὁ Κύριος, δι᾿ ἡμᾶς γέγονε», γράφει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς. Αὐτά ἀκριβῶς τά μέγιστα σωτηριώδη γεγονότα πραγματοποίησαν τήν ἐν Χριστῷ σωτηρία μας, τήν διόρθωση τῶν ἐπαχθῶν συνεπειῶν τῆς προγονικῆς πτώσεως καί τήν ἐπάνοδό μας στήν ἀπωλεσθεῖσα κοινωνία μετά τοῦ Θεοῦ. Συνεπῶς, ἕνεκα τῆς ἀξίας ὑποδοχῆς τούτων ἡ Ἐκκλησία καθιέρωσε αὐτήν τήν προετοιμασία καί τόν ψυχοπνευματικό καθαρμό ὅλων στό διάστημα τῶν πεντήκοντα περίπου αὐτῶν ἡμερῶν.
Πῶς οἱ πιστοί, τά μέλη τοῦ Κυριακοῦ Σώματος θά ἀνταποκριθοῦμε σ᾿ αὐτήν τήν κλήση τῆς Ἐκκλησίας μας; Ἡ ἀνταπόκρισή μας εἶναι ἡ συνειδητή εἴσοδός μας σέ αὐτό τό στάδιο τῶν πνευματικῶν ἀγωνισμάτων. Βλέπουμε ὅτι τά Ἁγιογραφικά καί ὑμνολογικά κείμενα πού λέγονται στήν Ἐκκλησία, λαμβάνουν ἀφορμή ἀπό παραστάσεις, εἰκόνες καί γεγονότα τῆς ζωῆς μας. Ἔτσι, ἔχουμε τά κατά τόπους στάδια, γυμναστήρια κ.ἄ., ὅπου διεξάγονται οἱ ἀγῶνες, ποδοσφαιρικοί, ἀθλητικοί, ἀγωνίσματα πάσης φύσεως. Ἐκεῖ προσέρχονται ἄνθρωποι, κυρίως νέας ἡλικίας, προκειμένου νά ἀγωνισθοῦν, ὥστε νά πετυχουν ἕνα στόχο, νά κατακτήσουν ἕνα μετάλλιο, ἤ ἕνα ἄλλο ὁποιοδήποτε ἔπαθλο, ἤ μιά διάκριση, πού θά τούς ἀναδείξει στά μάτια τῶν ἀνθρώπων.
Οἱ ἀγωνιζόμενοι ξεκινοῦν μέ τήν πεποίθηση ὅτι θά πετύχουν, θά φθάσουν στό τέλος τοῦ δρόμου μέ τή βέβαιη νίκη, μέ τήν στερεά ἐλπίδα ὅτι δέν θά διαψευσθοῦν οἱ προσδοκίες τους. Ἀρχίζουν μέ θάρρος, τόλμη ἀκατάβλητη, ἀλλά καί μεγάλον ἀγῶνα, τηρώντας βεβαίως τούς ἐκτεθέντες ὅρους καί προϋποθέσεις τοῦ συγκεκριμένου ἀθλήματος. Οἱ προπονήσεις ἐξαντλητικές, οἱ δίαιτες πολλές φορές ὑπερβολικές, ἡ κούραση ἀπεριόριστη. Καί ὅμως, δέν τά παρατοῦν, δέν λυγίζουν, δέν ὑπαναχωροῦν! Καί ὅλα αὐτά γιά μιά πρόσκαιρη νίκη, γιά μιά ἐφήμερη δόξα, γιά μιά προσωρινή χαρά.
Στήν ἐκκλησιαστική πραγματικότητα πού ζοῦμε ὡς Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί, ὑπάρχει καί ἐκεῖ στάδιο ἀγῶνος. Ὅπως ὑπάρχουν τά κοσμικά στάδια γιά τά σωματικά ἀγωνίσματα καί ἀθλήματα, ἔτσι ὑπάρχουν καί τά πνευματικά στάδια, στά ὁποῖα εἰσερχόμαστε προκειμένου νά ἐπιδοθοῦμε στά πνευματικά ἀγωνίσματα καί ἀθλήματα. Βασικά, μεγάλο πνευματικό στάδιο εἶναι ὅλη ἡ ζωή τοῦ βαπτισμένου στό ὄνομα τῆς Ἁγίας Τριάδος Χριστιανοῦ, πού θέλει νά εἶναι Χριστιανός συνειδητός, στήν πράξη καί ὄχι μόνο στό ὄνομα. Ἀναγκαία προϋπόθεση τῶν ἀγωνιστῶν τοῦ πνευματικοῦ στίβου εἶναι ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ. Ἀπό ἐκεῖ ξεκινοῦν ὅλα. Εἶναι ὁ πρῶτος πυλῶνας τῆς πνευματικῆς ζωῆς, τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς.
Ὁ ἄλλος πυλῶνας εἶναι ἡ συμμετοχή τοῦ πιστοῦ στά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας. Κυρίως στή θεία Εὐχαριστία, δηλ. τή θεία Λειτουργία. Καί τό μεγάλο δῶρο εἶναι ἡ θεία Κοινωνία, ἀφοῦ μέ αὐτήν «τῆς Ἰησοῦ θεότητος μεταλαμβάνομεν», ὅπως σημειώνει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὀ Δαμασκηνός. Αὐτή ἡ «ἱερά βρῶσις» μᾶς ἑνώνει μέ τόν Θεό καί φέρνει μέσα μας τή Χάρη τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, τή Βασιλεία Του, ἡ ὁποία δέν εἶναι μιά ὑλική, κτιστή πραγματικότητα, ἀλλά μιά αἰώνια κατάσταση, πού ἄρχεται μέν ἀπό τήν παροῦσα ζωή καί ἐκτείνεται στή μέλλουσα καί δέν ἔχει ποτέ τέλος! Ὄντως, ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι μία ἀνάκτιος θάλασσα, ἕνας ἀτέρμων Ὠκεανός!
Συνεπῶς, ἄν ὁ ἄνθρωπος, μέσα στήν ἐφημερότητα τῆς παρούσης ζωῆς, ἀγωνίζεται τόσο ἐντατικά σέ κάποιο ἄθλημα, προκειμένου νά λάβει ἕνα φθαρτό στεφάνι, μιά τιμητική διάκριση, ἕνα προσωρινό ἔπαθλο, τότε πόσο περισσότερο πρέπει νά ἀγωνισθεῖ γιά νά λάβει τό πνευματικό ἔπαθλο, τό αἰώνιο βραβεῖο πού τοῦ ἐξασφαλίζει τήν ἀπό ἐδῶ γεύση τῆς μακαριότητας, πού εἶναι πρόγευση τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ; Οἱ ἐπίγειοι ἀθλητές λαμβάνουν ἐπίγεια βραβεῖα, «ἵνα φθαρτόν στέφανον λάβωσιν», ὅπως γράφει ὁ Ἀπόστολο Παῦλος. Οἱ ἀθλητές τῶν πνευματικῶν ἀγωνισμάτων λαμβάνουν οὐράνια βραβεῖα, ἔπαθλα καί δῶρα, πού ἔχουν σχέση μέ τόν ἄκτιστο καί ἀΐδιο Τριαδικό Θεό, μέ τή Βασιλεία Αὐτοῦ. Ποιό εἶναι τό ἀνώτερο;
Στά Ἁγιογραφικά καί πατερικά κείμενα τονίζεται ὅτι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἀρχίζει ἀπό τή ζωή αὐτή, προκαταβάλλεται μέ τό Βάπτισμα καί ἔπειτα συντηρεῖται μέ τήν ὅλη πνευματική ζωή μέσα στό ἐκκλησιαστικό πλαίσιο. Ἡ πνευματική ζωή «φυτρώνει» στόν νῦν αἰῶνα, γράφει ὁ ἱερός Καβάσιλας, «φύεται ἐν τῶδε τῷ αἰῶνι καί ἐντεῦθεν ἔχει τάς ἀπαρχάς». Ἀρχίζει στό ἐδῶ καί τώρα τῆς ἱστορίας. Ἔπειτα, στήν μεταϊστορία ὅπως λέγεται, στήν αἰώνια κατάσταση μετά τή Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου, ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐκτείνεται στό διηνεκές, στό ἄπειρο. Δέν ἔχει τέλος ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ὅπως διαβάζουμε στό Σύμβολο τῆς Πίστεως, ἀφοῦ δέν ἔχει τέλος ὁ Βασιλέας, ὁ Θεός. Κατανοοῦμε, λοιπόν, ποιό εἶναι τό ἀντικείμενο, τό περιεχόμενο, ἀλλά καί τό τέλος αὐτοῦ τοῦ πνευματικοῦ ἀγῶνα στόν ὁποῖο μᾶς καλεῖ ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία.
Μέ αὐτή τήν προοπτική τῆς μετοχῆς μας στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, πού ἀρχίζει ἀπό ἐδῶ, ὅπως ἐλέχθη, ἀγωνιζόμαστε. Μέσα στό στάδιο τῆς πνευματικῆς ζωῆς καλλιεργοῦμε τίς ἀρετές, ὡς μετοχή στήν Ἀρετή τοῦ Θεοῦ, στις ἄκτιστες ἰδιοότητές Του). Ἐνισχύουμε τήν ἀγάπη πρός τόν Θεό καί τόν ἄνθρωπο, τήν ταπείνωση, τήν ἀνεξικακία, τήν φιλανθρωπία.
Ὅλα τά ἀνωτέρω, δηλαδή ὅλος ὁ ἀγῶνας γιά τήν κατάκτηση τῶν ἀρετῶν ἐντείνεται τώρα τήν περίοδο αὐτή τῆς Μ. Σαρακοστῆς. Ἔτσι, συνδέονται τά ἀνωτέρω μετά περί τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, καί περί τοῦ τρόπου μετοχῆς σ᾿ αὐτήν. Βασιλεία τοῦ Θεοῦ σημαίνει κοινωνία μέ τόν Θεό, τόν Βασιλέα, σημαίνει σύνδεση καί ζωή μέσα στό ἐνεργειακό πλέγμα τῆς σχέσεως κτιστοῦ καί ἀκτίστου, ἄκτιστο, ἀνθρώπου καί Θεοῦ. Αὐτή ἡ σχέση διατηρεῖται ζωντανή καί ἡ ἁγιοπνευματική Χάρη τοῦ Βαπτίσματος ἐνεργός, ὅταν ὁ ἄνθρωπος τηρεῖ τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ καί κατόπιν ἑτοιμάζεται ψυχοπνευματικά καί προσέρχεται στήν «ψυχοτρόφο τράπεζα» τῆς Ἐκκλησίας μας, στό «Ποτήριον τῆς Ζωῆς», ὅπου κοινωνεῖ τοῦ παναγίου Σώματος καί Αἵματος τοῦ Χριστοῦ, «εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καί εἰς ζωήν αἰώνιον». Ἐκεῖ καταλήγει ὅλος ὁ ἀγῶνας καί ἀπό ἐκεῖ ἀφορμᾶται , παρακινεῖται καί ἐμπνέεται. Ἡ περίοδος, λοιπόν, τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς εἶναι ἡ πλέον κατάλληλη γιά τήν ἐφαρμογή ὅλων αὐτῶν.
Μέσα στό πλαίσιο τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς, μέ τή νηστεία ἀπό κάποιες τροφές, ἀλλά καί ἀπό κάποιες συνήθειες, ἁμαρτίες, κακούς λογισμούς, πάθη κ.ἄ. ὁ ἄνθρωπος συμμαζεύεται πνευματικά, γεγονός πού δέν εἶναι τόσο εὔκολο ἐκτός τῆς Τεσσαρακοστῆς. Παράλληλα αὐξάνεται ἡ μετάνοια, ἐντείνεται ἡ προσευχή, ἐνισχύεται ἡ πίστη, ἀναζωπυρώνεται ὁ πόθος.
Εἶναι σημαντικό νά ὑπογραμμιθεῖ, ὅτι ὅσο μεγαλύτερη καί ἐργωδέστερη (κοπιωδέστερη) εἶναι ἡ προσπάθεια πού θά καταβάλλουμε μέσα στή Μ. Σαρακοστή, τόσο μεγαλύτερος θά εἶναι καί ὁ πνευματικός ἀμητός (=συγκομιδή) πού θά ἀποκομίσουμε. Θά γίνει τοῦτο ἀντιληπτό. μόλις τελειώσει ἡ Μ. Τεσσαρκοστή. Οἱ πιστοί, μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ καί τή συνενόηση καί εὐλογία πού θά ἔχουν ἀπό τόν πνευματικό τους πατέρα, θά ἀγωνισθοῦν μέ ἀγάπη καί σθένος, μέ φιλότιμο καί λαχτάρα, γιά νά φθάσουμε στό στόχο μας πού εἶναι νά γευθοῦν τό πνευματικό γλυκύτατο μέλι τῆς Μεγάλης Ἐβδομάδας καί τό «καινόν πόμα» τῆς Ἀναστάσεως.
Μετά τόν ἀγῶνα τῆς Μ. Τεσαρακοστῆς ὁ ἀγωνιζόμενος θά βιώσει τό ἀληθινό Πάσχα, αὐτό πού ὀνομάζεται «Πάσχα μυστικόν», ὅπως ψάλλουμε στά τροπάρια τῆς Ἀναστάσεως. Πάσχα δέν σημαίνει μόνο ἡ «ἀπολυμένη βρώση». Ναί, καί τοῦτο θά λάβει χώρα καί θά εὐφρανθοῦμε μέ ὅλα τά ἀγαθά τῆς πασχαλινῆς τραπέζης, μετά ἀπό νηστεία 50 ἡμερῶν. Ἀλλά δέν εἶναι μόνο αὐτό τό νόημα τῆς μεγάλης Δεσποτικῆς Ἑορτῆς τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου μας. Εἶναι κατεξοχήν τό πνευματικό νόημα. Πάσχα σημαίνει διάβαση, πέρασμα. Γιά τούς Ἑβραίους ὁ ἑορτασμός τοῦ Πάσχα ἦταν ἡ φυγή ἀπό τή σκλαβιά τῆς Αἰγύπτου καί ἡ διάβασή τους μέσα ἀπό τήν Ἐρυθρά θάλασσα, μέ κατάληξη στή γῆ τῆς ἐπαγγελίας. Γιά μᾶς τούς Ὀρθοδόξους Πάσχα εἶναι ἡ πνευματική διάβασή μας, τό πέρασμα ἀπό τήν Αἴγυπτο τῆς δουλείας τῶν παθῶν καί τῆς ἁμαρτίας στήν «καινή ζωή», δηλαδή τή ζωή πού ἔφερε στόν κόσμο ὁ ἀναστημένος Χριστός. Αὐτό εἶναι τό ἀληθινό Πάσχα.
Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης θά γράψει ὅτι «τό ἀληθινόν Πάσχα καί ἡ ἀληθινή ἑορτή τῆς ψυχῆς εἶναι ὁ Χριστός, ὅστις θυσιάζεται εἰς τά μυστήρια». Ἄν λοιπόν ἑτοιμασθοῦμε πνευματικά, τότε θά προσέλθουμε στήν ἀγρυπνία τῆς Ἀναστάσεως (ἀλλά καί μέσα στήν Τεσσαρακοστή, ὅσοι μποροῦν, σέ συνενόηση μέ τόν πνευματικό τους) νά μεταλάβουμε τόν Χριστό ὁ Ὁποῖος εἶναι τό ἀληθινό Πάσχα. Καί τότε θα ἔχουμε στήν ψυχή καί τή ζωή μας τήν πληρότητα πού χαρίζει ὁ Χριστός.Και αὐτή ἡ πληρότητα θα εἶναι μόνιμη κατάσταση και ὄχι πρόσκαιρη. Ὅποιος βάλει τόν Θεο στή ζωή του, δέν τόν χάνει ποτέ! Ἀλλά ὁ Θεός δέν ἔρχεται εὔκολα. Πρέπει νά τόν ψάξεις νοσταλγικά, νά τόν ἀναζητήσεις ἐπίπονα καί καρδιακά, νά τόν ποθήσεις βαθύτατα καί ὑπαρξιακά. Καί ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστή παρέχει αὐτή τήν εὐκαιρία τῆς ἐσωτερικῆς νοσταλγικῆς ἀναζήτησης τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἀγῶνας ὑψηλῶν προδιαγραφῶν, ἀλλά καί ὁ πνευματικός μισθός, ὑψηλός!
Ἕνεκα τούτου, ὁ ἀγωνιζόμενος πιστός δέν χάνει αὐτή τήν εὐκαιρία τοῦ ἀγῶνα γιά τήν κατάκτηση ἑνός ὑψηλοῦ στόχου, ὅπως εἶναι ὁ πνευματικός ἑορτασμός τοῦ Πάσχα, ἡ μέθεξη τῆς Ἀναστάσεως. Εἶναι, βεβαίως, δύσκολος ὁ ἀγῶνας, γιατί ἐκτός τῆς δυσκολίας μας πού ἔχουμε ὡς πεπτωκότες καί τρεπτοί, φέροντες ἐντός ἡμῶν τόν «παλαιόν ἄνθρωπον», ὑπάρχει καί τό ἀκάθαρτο πνεῦμα ὁ διάβολος, τόν ὁποῖον καλούμαστε οἱ πιστοί νά πολεμήσουμε, ὁμοῦ μέ τήν ἁμαρτία καί τά πάθη τῆς ψυχῆς.
Εἶναι εὐνόητο ὅτι ὁ ἐχθρός τῆς ψυχῆς μας διάβολος, βλέποντάς μας νά ὁπλιζόμαστε σ᾿ αὐτόν τόν πόλεμο μέ τά «ὅπλα τοῦ φωτός», ὅπως λέγουν τά τροπάρια, καθοπλίζεται καί αὐτός ἐναντίον μας. Πλήν ὅμως, στή μάχη αὐτή ὑπάρχει ὁ βοηθός μας καί Ἀρχηγός τοῦ ἀγῶνα, ὁ Κύριος καί Θεός μας, ὁ Ὁποῖος εἶναι δίπλα μας, βλέπει καί συμμαχεῖ, ἐνδυναμώνει καί ἐνισχύει. Ὅμως πρέπει νά τόν ἐπικαλούμαστε. Ἕνεκα τούτου, πάντοτε, ἀλλά εἰδικά τώρα τήν περίοδο τῆς Τεσσαρακοστῆς, προβάλλει ἡ ἀναγκαιότητα τῆς προσευχῆς, εἰδικά τῆς «μονολογίστου εὐχῆς», ὅπως λέγεται και εἶναι τό «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με»! Εἶναι τεράστια δύναμη ἡ προσευχή αὐτή καί τεράστιο ὅπλο ἐναντίον τοῦ νοητοῦ ἐχθροῦ τῆς ψυχῆς. Εἶναι συγκλονιστική μιά διατύπωση τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου περί τῆς προσευχῆς: «Μνημονευτέον τοῦ Θεοῦ μᾶλλον, ἤ ἀναπνευστέον»! Περισσότερο ἀπό ὅσο ἀναπνέουμε νά προσευχόμαστε.
Παράλληλα ὀφείλει ὁ πνευματικός ἀθλητής, στό πλαίσιο αὐτοῦ τοῦ ἐμπόνου ἀγῶνος, νά προσέχει τούς λογισμούς. Ἔτσι καθίσταται ἐντός τοῦ κόσμου ἕνας ἠσυχαστής, ἀφοῦ, σύμφωνα με τον ὅσιο Ἰωάννη τῆς Κλίμακος, ἡ ἠσυχία εἶναι «ἐπιστήμη τῶν λογισμῶν». Κατά τοῦτο ὀφείλουμε νά ἐπιτηροῦμε τον «ἔσω ἄνθρωπον, ναά προσέχουμε τί εἰσέρχεται στόν χῶρο τῆς καρδιᾶς μας. Σύμφωνα μέ τόν ἅγιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη, στάδιο τελικά εἶναι ἡ καρδιά τοῦ ἀνθρώπου, διότι ἐκεῖ μέσα διεξάγεται ἡ μεγάλη μάχη ἐναντίον τῆς πολυμόρφου καί πολυσχιδοῦς ἁμαρτίας. Ὁπότε, ἡ προσοχή μας στρέφεται στόν καρδιακό χῶρο, ὥστε νά ἀποβληθεῖ κάθε τι τό ξένο καί ἀκάθαρτο, πού εἰσέρχεται ἐκεῖ διά τῶν αἰσθήσεων, ἀφοῦ σύμφωνα μέ τή Γραφή, «ἀνέβη θάνατος διά τῶν θυρίδων (αἰσθήσεων)».
Συνεπῶς, προσευχή καί προσοχή εἶναι οἱ δύο πτέρυγες, διά τῶν ὁποίων συντελεῖται ἡ πτήση τῶν πνευματικῶν ἐρωδιῶν στόν ἀδιάστατο «χῶρο» τοῦ Αἰωνίου Θεοῦ.
Αὐτονόητη, ὡστόσο, εἶναι και ἡ ἐξαγόρευση τῶν ἁμαρτιῶν, στό πλαίσιο τῆς μετανοίας. Τό πετραχῆλι εἶναι Ἰορδάνης ποταμός, πού ξεπλαίνει τά πάντα καί μᾶς παραδίδει μέσα ἀπό τόν γλυκασμό τῆς ἀφέσεως λευκούς στήν ἀγκάλη τοῦ ἀοράτου Πανευσπλάγχου Πατρός μας, ὁ Ὁποῖος μᾶς δέχεται στοργικότατα, διαγράφοντας τό παρελθόν καί παρέχοντάς μας τή χαρά τοῦ παρόντος καί τή γλυκυτάτη προσμονή τοῦ μέλλοντος.
Εὐκταῖον γιά κάθε θεοφιλῆ ψυχή θά εἶναι ἡ κατά Θεόν νίκη σ᾿ αὐτόν τόν πολύμορφο, ἀλλά ὡραῖο πνευματικό ἀγῶνα τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καί ἡ κατάκτηση τῶν πνευματικῶν ἐπάθλων. Μεγάλη θά εἶναι ἡ χαρά Ἐκείνου, ὁ Ὁποῖος ἀνοίγει τό στάδιο καί καλεῖ, καί στό τέλος ὡς ἀγωνοθέτης βραβεύει καί στεφανώνει τούς πνευματικούς ὀλυμπιονίκες, ἐνσταλάζοντας μέσα στήν καρδιά τους αὐτό πού τίποτα στόν κόσμο δέν μπορεῖ νά τό ἀντικαταστήσει: Τήν ἀγάπη καί τή Χάρη Του, μέσῳ τῆς μυστικῆς ἐντός τοῦ ἀνθρώπου παρουσίας Του!
Ὡς Ὀρθόδοξοι ἀγωνιζόμενοι στό πλαίσιο τῆς Ἐκκλησίας, ἀξίζει νά τό ζήσουμε, ἀξίζει νά ποθήσουμε τή μετοχή μας στήν πνευματική ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας μας. Προϋποθέτει κόπο, ἀλλά ὡς γνωστόν, «τά καλά κόποις κτῶνται». Καί ἐδῶ δέν πρόκειται ἁπλῶς γιά κάτι καλό, ἀλλά γιά τό «ὑπέρκαλο» καί «αὐτόκαλον» (φράση τοῦ Μ. Βασιλείου), τό ὑπέρτατο Ἀγαθό, τόν Ζῶντα Θεό, πού ἡ μετοχή μας σ᾿ Αὐτόν θά δώσει νόημα στή ζωή μας!
ΚΑΛΗ ΚΑΙ ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΗ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ ΚΑΙ ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ
Ἀγαπητοὶ ἐν Χριστῷ ἀδελφοί,
«Μεγίστην εὐεργεσίαν βλέποντες, χεῖρας κροτήσωμεν,
τὰ διεστῶτα μέλη τοῦ Χριστοῦ, συνηγμένα πρὸς ἕνωσιν»
Μέσα ἀπὸ αὐτὸ τὸ τροπάριο ποὺ ἀκούσαμε στὸν κανόνα τοῦ Ὄρθρου, ὁ ὑμνωδὸς μᾶς προτρέπει σήμερα, Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας, νὰ χειροκροτήσουμε γιορτάζοντας τὴ μεγάλη εὐεργεσία. Ποιά εἶναι αὐτή; Ἡ ἑνότητα τῶν χριστιανῶν. Ἡ ἑνότητα! Γιὰ αὐτὴν εἶχε προσευχηθεῖ ὁ ἴδιος ὁ Δεσπότης Χριστὸς λίγο πρὶν τὸ ἑκούσιο Πάθος. Ποιός ἀγωνιᾶ σήμερα γιὰ τὴν ἑνότητα; Ὁ ὑμνωδὸς ἀναφέρεται στὴν ἑνότητα τῶν χριστιανῶν ποὺ βρίσκονταν σὲ διάσταση γιὰ περισσότερο ἀπὸ ἑκατὸ χρόνια ἐξαιτίας τῆς εἰκονομαχίας.
Ἡ εἰκονομαχία ἦταν μία αἵρεση ποὺ μὲ αὐτοκρατορικὴ βούλα συντάραξε τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἀπὸ τὸ 726 ἕως τὸ 842. Οἱ ἱερὲς εἰκόνες τοῦ Χριστοῦ, τῆς Θεοτόκου καὶ τῶν Ἁγίων ἀφαιρέθηκαν ἀπὸ τοὺς Ναοὺς καὶ πολλὲς ἀπὸ αὐτὲς ἔγιναν ἀντικείμενα ἀδιάντροπης βεβήλωσης. Οἱ εἰκονομάχοι, ἐπηρεασμένοι ἀπὸ τὶς ἀνεικονικὲς ἀντιλήψεις τῶν ἰουδαίων καὶ τῶν ἰσλαμιστῶν, ἐξαπέλυσαν σφοδρὸ μίσος κατὰ τῶν χριστιανῶν ποὺ ὁμολογοῦσαν ἀληθινὰ καὶ συνειδητὰ τὴν προσκύνηση τῶν ἁγίων εἰκόνων: τοὺς ἐξόριζαν, τοὺς φυλάκιζαν, δήμευαν περιουσίες, ἔκλειναν Μοναστήρια, ἀνάγκαζαν Μοναχοὺς καὶ Μοναχὲς σὲ γάμο καὶ βασάνιζαν ποικιλοτρόπως.
Εἶχε ἀπόλυτο δίκιο ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ὅταν ἔγραφε τὸ: «νοῦς ἀποστὰς τῆς θεωρίας τοῦ Θεοῦ ἢ κτηνώδης ἢ δαιμονιώδης γίνεται». Οἱ εἰκονομάχοι εἶχαν ξεφύγει ἀπὸ τὴ θεωρία τοῦ Θεοῦ κατὰ κύριο λόγο διότι, ἀπαγορεύοντας τὴν ἀπεικόνιση τοῦ Χριστοῦ, προσέβαλλαν τὸ γεγονὸς τῆς θείας Ἐνανθρωπήσεως. Ἐμεῖς ὅταν προσκυνοῦμε τὴν εἰκόνα τοῦ Κυρίου, ὁμολογοῦμε ὅτι ὁ Θεὸς ἔγινε ἄνθρωπος, ἔλαβε ἀνθρώπινη μορφὴ καί, ἑπομένως, μπορεῖ νὰ ἀπεικονισθεῖ, ὅπως ὁ καθένας μας. Καὶ ἔγινε ὁ Θεὸς ἄνθρωπος γιὰ νὰ κάνει τὸν καθένα μας κατὰ χάριν θεό. Ἄν, ὅμως, ὁ Χριστὸς δὲν μπορεῖ νὰ εἰκονισθεῖ, ὅπως ὑποστήριζαν οἱ εἰκονομάχοι, σημαίνει ὅτι δὲν ἔγινε τέλειος ἄνθρωπος. Καὶ ἂν δὲν ἔγινε τέλειος ἄνθρωπος, ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι δὲν ἔχουμε καμία σύνδεση μὲ τὸν Θεὸ καὶ ἄρα εἴμαστε καταδικασμένοι στὴν ἀπώλεια καὶ τὸν θάνατο.
Θάνατος, ὅμως, καὶ Ὀρθοδοξία εἶναι δύο ἔννοιες ἀντίθετες. Πῶς νὰ μὴν εἶναι; Ἀφοῦ ἡ Ὀρθοδοξία ἀποτελεῖ τὴν μόνη ὁδὸ πρὸς τὴ Θέωση καὶ τὴν ἀληθινὴ Ζωή. Τὸ γνώριζαν αὐτὸ πολὺ καλὰ οἱ Ἅγιοι Πατέρες καὶ οἱ Ἁγίες Μητέρες, γιὰ αὐτὸ καὶ πάλαιψαν νὰ κρατήσουν τὴν Ὀρθοδοξία ἀνόθευτη καὶ ὄχι ἐπειδὴ ἦταν πεισματάρηδες, οὔτε διότι τὴ θεώρησαν ὡς μία καλὴ ἰδεολογία. Ἐκεῖνοι θυσιάσθηκαν, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ εἴμαστε ἐμεῖς σήμερα ὀρθόδοξοι καὶ νὰ γιορτάζουμε ἐλεύθερα τὸν θρίαμβο τῆς Ὀρθοδοξίας. Τοὺς εἴμαστε εὐγνώμονες.
Τοὺς εἴμαστε εὐγνώμονες ὅπως εὐγνώμων ἦταν ὁ Ἀπόστολος Ναθαναὴλ στὸν Ἀπόστολο Φίλιππο. Ἀκούσαμε σήμερα στὴν εὐαγγελικὴ περικοπὴ ὅτι ὁ Χριστὸς βρῆκε τὸν Φίλιππο καὶ τοῦ πρότεινε νὰ τὸν ἀκολουθήσει. Ὁ Φίλιππος ἀμέσως ἀκολούθησε τὸν Κύριο καὶ διαπίστωσε πολὺ σύντομα ὅτι ὁ Ἰησοῦς εἶναι Ἐκεῖνος τὸν Ὁποῖο προεμήνυσαν οἱ Προφῆτες, ὁ Χριστός. Ὁ Φίλιππος πίστεψε, δηλαδὴ ἐμπιστεύθηκε τὸν Ἰησοῦ ὡς Μεσσία. Αὐτὴ τὴν πίστη, τὸ πολύτιμο ἀγαθὸ ποὺ ἀξιώθηκε νὰ βιώσει, δὲν τὴν κράτησε γιὰ τὸν ἑαυτό του. Ἀντιθέτως, ἔτρεξε στὸν καρδιακό του φίλο, τὸν Ναθαναήλ, καὶ μοιράσθηκε μαζί του τὴν ἀποκάλυψη. «Βρῆκαμε αὐτὸν ποὺ προεμήνυσαν οἱ προφῆτες!», τοῦ εἶπε. Μὲ ἐφόδιο αὐτὴ τὴν μαρτυρία τοῦ Φιλίππου, ὁ Ναθαναὴλ πῆγε νὰ δεῖ περὶ τίνος πρόκειται. Ἕνα λόγο μόνο τοῦ εἶπε ὁ Κύριος καὶ τοῦ ἐνέπνευσε τὴν ἐμπιστοσύνη. Πίστεψε ἀμέσως ὁ Ναθαναὴλ καὶ ὁμολόγησε: «Διδάσκαλε, ἐσὺ εἶσαι ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ».
Ὁ Φίλιππος στὸν Ναθαναὴλ προσέφερε τὴν ὀρθοδοξία καὶ ὁ Ναθαναὴλ ὁμολόγησε. Αὐτὴν προσέφεραν καὶ σὲ ἐμᾶς οἱ ἅγιοι Πατέρες καὶ ἐμεῖς ὁμολογοῦμε ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ποὺ μᾶς πῆρε ἀπὸ τὸν Ἅδη καὶ μᾶς ἀνέβασε στὸν Οὐρανό.
Ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ὁ ὀρθὸς τρόπος νὰ πιστεύουμε στὸν Θεό. Ὡστόσο, αὐτὸ μόνο δὲν ἀρκεῖ γιὰ νὰ περιγράψει τὴ λέξη καὶ νὰ μᾶς καταστήσει ὀρθοδόξους. Ὀρθοδοξία εἶναι καὶ ἡ ὀρθὴ δοξολογία τοῦ Θεοῦ. Δηλαδή, νὰ δοξάζουμε τὸν Θεὸ μὲ τὸν τρόπο τῆς ζωῆς μας, μὲ τὰ λόγια, μὲ τὰ ἔργα καὶ μὲ τὴ σκέψη μας. Ὀρθοδοξία εἶναι νὰ ζοῦμε, ἢ τουλάχιστον νὰ προσπαθοῦμε νὰ ζοῦμε, ὅπως ἔζησε ὁ Θεάνθρωπος.
Ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ἄγγιγμα ψυχῆς, διότι ἄγγιγμα ψυχῆς ἦταν ὅλη ἡ ζωὴ τοῦ Χριστοῦ, ἄγγιγμα τῆς ψυχῆς τῶν ἀνθρώπων ποὺ δὲν ἔχουν δόλο, ὅπως ὁ Ναθαναήλ.
Ἀγαπητοὶ ἀδελφοί,
Αὐτὸ τὸ ἄγγιγμα τῆς ψυχῆς, αὐτὸ τὸ τζιβαέρι ποὺ λέγεται Ὀρθοδοξία, στὴ διάρκεια τῶν αἰώνων τὸ ἐπιβουλεύθηκαν πολλοὶ ἐχθροί, ἐσωτερικοὶ καὶ ἐξωτερικοί. Δυστυχῶς, αὐτοὶ ποὺ προκάλεσαν καὶ προκαλοῦν τὰ περισσότερα τραύματα εἶναι οἱ ἐσωτερικοί, ἄνθρωποι ποὺ βάζουν μπροστὰ τὰ θέλω τους, μὲ ἀποτέλεσμα ἡ Ἐκκλησία νὰ κλυδωνίζεται, δίχως βέβαια ποτὲ νὰ καταποντιστεῖ. Τέτοιοι εἶναι καὶ οἱ αἱρετικοί. Ἡ Ἐκκλησία σὲ αὐτοὺς θέσπισε τὸ ἀνάθεμα, ὅπως διαβάζουμε στὸ λεγόμενο συνοδικό. Αὐτό, ὅμως, ἡ Ἐκκλησία δὲν τὸ ἐκφωνεῖ θριαμβολογῶντας. Δὲν τὸ λέμε γιὰ νὰ ἐκτονωθοῦμε ἐναντίον τῶν ἄλλων καὶ νὰ δείξουμε πόσο ἀνώτεροι καὶ ὁμολογητὲς εἴμαστε (-τὴν ὁμολογία μας πρέπει νὰ τὴν δείχνουμε μὲ τὸ φωτεινὸ παράδειγμά μας). Τὸ ἀνάθεμα λέγεται, πρῶτον, μὲ πόνο, διότι κάποιοι ἄνθρωποι σὰν ἐμᾶς ἔπεσαν θύματα τοῦ πονηροῦ καί, δεύτερον, λόγῳ τῆς φροντίδας τῶν Πατέρων, γιὰ νὰ μὴν ἀσπαστοῦν οἱ ὀρθόδοξοι χριστιανοὶ αἱρετικὲς δοξασίες.
Καὶ πάλι δυστυχῶς, τὸ νὰ ἀσπαστοῦν σήμερα οἱ χριστιανοὶ αἱρετικὲς δοξασίες, γιὰ κάποιους δὲν σημαίνει τίποτα ἀπολύτως. Πρόκειται γιὰ ἐκείνους ποὺ ὑποστηρίζουν τὴ σύγχρονη αἵρεση τοῦ οἰκουμενισμοῦ, ὁ ὁποῖος πρεσβεύει τὴ σωτηρία ἀνεξαρτήτως δόγματος. Ὡς ἕνας ἐκ τῶν πολλῶν ἑκατομμυρίων ποὺ ἑορτάζουν σήμερα τὴν Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας, διερωτῶμαι πρὸς ὅσους πρεσβεύουν αὐτὴ τὴν αἵρεση: Γιατί αὐτὴ τὴν Κυριακὴ γιορτάζουμε τὴ νίκη τῆς Ὀρθοδοξίας; Ἂν ὑπάρχει σωτηρία σὲ κάθε δόγμα, τότε γιατί οἱ Ἅγιοί μας ἔδωσαν ἀγῶνες γιὰ νὰ κρατηθεῖ ἡ Ὀρθοδοξία;
Μὲ τὴν χάρη καὶ τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ἐμεῖς ἀνήκουμε στὴν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, εἴμαστε ὀρθόδοξοι. Αὐτὸ εἶναι μὲν τὸ καύχημά μας, ἀλλὰ ἂς προσέξουμε καὶ κάτι: εἶναι καὶ μεγάλη εὐθύνη! Κρατοῦμε τὴν Ὀρθοδοξία; Ὁ καθένας ἀπὸ ἐμᾶς ἔχει καθῆκον νὰ μεταδώσει τὸ φῶς τῆς Ὀρθοδοξίας στοὺς ἀδελφοὺς ποὺ δὲν ἔχουν αὐτὸ τὸ φῶς, ὅπως ὁ Φίλιππος στὸν Ναθαναήλ, καὶ ὄχι νὰ ἀρκούμαστε καυχόμενοι ὅτι εἴμαστε ὀρθόδοξοι, διότι μὲ αὐτὴ τὴ συμπεριφορὰ θὰ βρεθοῦμε πρὸ μεγάλων ἐκπλήξεων…
Στὴν ἀρχὴ τῆς ὁμιλίας ἔγινε ἀναφορὰ στὴν ἑνότητα, σὲ αὐτὴ τὴ μεγάλη εὐεργεσία τοῦ Θεοῦ ποὺ συνέβη μὲ τὴν ἀναστήλωση τῶν ἁγίων εἰκόνων. Ἡ διασάλευση τῆς ἑνότητας εἶναι ἔργο τοῦ μισόκαλου τῆς ψυχῆς. Ἄρα καὶ ὁ ἀγώνας γιὰ τὴν ἑνότητα μὲ κεφαλὴ τὸν Χριστό, εἶναι ἔργο θεϊκό.
Εἴθε, ὁ Θεὸς ποὺ μετὰ ἀπὸ 120 χρόνια εἰκονομαχίας χορήγησε τὴν ἑνότητα καὶ τὴν εἰρήνη τῆς Ἐκκλησίας, νὰ μᾶς ἐλεήσει καὶ τώρα.
Χρόνια πολλὰ καὶ εὐλογημένα σὲ ὅλους!
Καλὸ ὑπόλοιπο τῆς Ἁγίας καὶ Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς!
Ὁ Ἐπίσκοπός σας,
† ὁ Ἀττικῆς καὶ Βοιωτίας Χρυσόστομος
Ὁμιλία στὸν Α΄ Κατανυκτικὸ Ἑσπερινὸ (τῆς Συγχωρήσεως)
Ἀγαπητοὶ ἐν Χριστῷ ἀδελφοί,
Ἡ σημερινὴ Κυριακὴ ἀποτελεῖ μία θλιβερὴ ἐπέτειο, καθὼς μᾶς θυμίζει τὴν ἐξορία τῶν Πρωτοπλάστων καί, οὐσιαστικά, ὅλου τοῦ ἀνθρωπίνου γένους ἀπὸ τὸ φυσικό μας περιβάλλον, τὸν Παράδεισο. Καὶ λέω «φυσικὸ περιβάλλον», διότι γιὰ αὐτὸ πλασθήκαμε, ὥστε νὰ βιώνουμε τὴν αἰώνια χαρὰ καὶ τὴν ἀπόλαυση τῆς ἕνωσης μὲ τὸν Δημιουργό μας. Ἐφόσον, λοιπόν, ἐξορισθήκαμε ἀπὸ τὴ χαρὰ καὶ διασπάσαμε τὴ σχέση μας μὲ τὸν Θεό, εἰσῆλθαν στὴ ζωή μας στοιχεῖα ξένα: ὁ πόνος, ἡ λύπη, ὁ στεναγμός, ἡ πείνα, ἡ δίψα καί, τὸ βασικότερο, ὁ θάνατος, ὁ ὁποῖος δημιούργησε τὴν ἀνάγκη νὰ ἀφήσουμε κάτι πίσω μας.
Εἶναι πολὺ σημαντικὸ ὅταν στὴ ζωή μας ἀναφύονται προβλήματα, ὅπως, λόγου χάριν, ἡ ἐξορία καὶ τὰ ἐπακόλουθά της, νὰ ἐξετάζουμε τὶς αἰτίες. Γιατί ἔπεσαν καὶ ἐξορίσθηκαν οἱ Πρωτόπλαστοι; Διότι τὸ μεγαλύτερο δῶρο τοῦ Θεοῦ πρὸς ἐμᾶς, τὴν ἐλευθερία, τὸ διαχειρίσθηκαν λανθασμένα. Χρησιμοποίησαν τὸ αὐτεξούσιό τους καὶ ἐμπιστεύθηκαν ἕνα φίδι, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ παραβοῦν τὴν ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ, δείχνοντας ἀγνωμοσύνη στὸν μεγάλο Εὐεργέτη τους. Γεύθηκαν ἀπὸ τὸν καρπὸ τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ καί, σὰν νὰ μὴν ἔφτανε αὐτό, οὔτε συγγνώμη δὲν ζήτησαν, ἀλλὰ κοίταξαν νὰ δικαιολογηθοῦν.
Πολλοὶ θὰ σκεφτοῦν: ἀφοῦ ἐπρόκειτο νὰ γίνει αὐτὸ τὸ μεγάλο κακό, γιατί ὁ Θεὸς δὲν τὸ ἐμπόδισε; Μὲ τὸ ἴδιο σκεπτικὸ λειτουργοῦν ὅσοι ἀναρωτιοῦνται γιατὶ ὑπάρχει ὅλο αὐτὸ τὸ κακὸ στὸν κόσμο, ρίχνοντας τὴν εὐθύνη στὸν Θεὸ ὥς ἄλλοι «πρωτόπλαστοι». Ἄν, ὅμως, ὁ Θεὸς μᾶς ἔκανε πιστοὺς ὑπηκόους του, μὲ μοναδικὴ ἐπιλογὴ τὸ θέλημά Τ ου καὶ μὲ τὸ δικαίωμα νὰ ἐκφράσουμε μόνο ἕνα παράπονο, τότε θὰ παραπονιόμασταν γιατὶ δὲν μᾶς χάρισε τὴν ἐλευθερία. Ἄρα ὁ Θεὸς καλὰ τὰ ἔχει τακτοποιήσει ὅλα.
Εἴδαμε ὅτι ἡ λανθασμένη χρήση τῆς ἐλευθερίας μας καὶ ἡ ἠδονὴ τῆς βρώσης μᾶς κατέστησε πεινασμένους καὶ νηστικούς. Μὲ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν ἀνατροπὴ τῶν πάντων, ἡ σωστὴ χρήση τῆς ἐλευθερίας μας καὶ ἡ νηστεία ἀπὸ τὰ πάθη μᾶς ὁδηγεῖ στὴν εὐφροσύνη ποὺ στερηθήκαμε λόγῳ τῆς ἁμαρτίας.
Ἡ περίοδος ποὺ ξεκινᾶ αὔριο γιὰ τὴν Ἐκκλησία μας, ἡ ἁγία καὶ μεγάλη Τεσσαρακοστὴ ἀποτελεῖ τὴν ἰδανικὴ εὐκαιρία γιὰ νὰ πάρουμε τὸν δρόμο τῆς ἐπιστροφῆς πρὸς τὴν χαρὰ τοῦ Παραδείσου, ἀφήνοντας πίσω μας ὅ,τι σκοτεινὸ καὶ ἐπιζήμιο. Καλούμαστε νὰ ἀποτινάξουμε τὰ πάθη μας, ὥστε νὰ καταξιωθοῦμε νὰ συμπάθουμε μὲ τὸν Δεσπότη Χριστὸ καὶ νὰ συναναστηθοῦμε μὲ Αὐτόν.
Ὅσοι ἀνταποκριθοῦμε στὴν πνευματικὴ πρόσκληση καὶ πρόκληση τῆς νηστείας, ἂς προσέξουμε κάποια πράγματα:
Α) Ἂν ἔχουμε μαλώσει μὲ κάποιον ἀδελφό μας καὶ ἔχουμε κρατήσει κακία ἐναντίον του, νὰ συγχωρεθοῦμε γιὰ νὰ συγχωρέσει καὶ ὁ οὐράνιος Πατέρας τὰ δικά μας ἀμέτρητα σφάλματα, ὥστε νὰ μὴν πάει χαμένος ὁ τῆς νηστείας ἀγώνας.
Β) Μὴν διατυμπανίζουμε σὲ ὅλους ὅτι νηστεύουμε γιὰ νὰ φανοῦμε εὐσεβεῖς καὶ ὅσιοι στὰ μάτια τῶν ἀνθρώπων. Αὐτὸ εἶναι μεγάλη ὑποκρισία καὶ δὲν μᾶς ὠφελεῖ σὲ τίποτα. Ἡ ἀληθινὴ νηστεία γίνεται χωρὶς ἐπίδειξη καὶ ἀποτελεῖ κομμάτι τῆς προσωπικῆς μας σχέσης μὲ τὸν Θεό. Καὶ ὁ Θεὸς ποὺ βλέπει ἐν τῷ κρυπτῷ, θὰ ἀνταποδώσει φανερὰ τὰ ἐλέη Του.
Γ) Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος μᾶς παρήγγειλε στὴ σημερινὴ περικοπή: «ὅποιος τρώει νὰ μὴν περιφρονεῖ αὐτὸν ποὺ δὲν τρώει καὶ αὐτὸς ποὺ δὲν τρώει νὰ μὴν κρίνει αὐτὸν ποὺ τρώει». Ἡ κρίση ἀνήκει στὸν Υἱὸ τοῦ Θεοῦ, ὄχι σε ἐμᾶς. Ἐμεῖς ὅ,τι κάνουμε, νὰ τὸ κάνουμε ἐπειδὴ τὸ πιστεύουμε καὶ τὸ ἀγαπᾶμε. Ἂν τὸ ἀγαπᾶμε, δὲν θὰ πέσουμε στὴν παγίδα νὰ κρίνουμε κανέναν.
Ἀγαπητοὶ ἀδελφοί,
«Τὸ στάδιον τῶν ἀρετῶν», ὁ ἀγώνας γιὰ τὴν κατάκτηση τῶν ἀρετῶν χαρακτηρίζει, βέβαια, ὅλη τὴ ζωὴ τοῦ χριστιανοῦ. Ὡστόσο, αὔριο ξεκινᾶ ἡ μεγάλη Σαρακοστή, μία περίοδος ἰδιαίτερης πνευματικῆς ἐγρήγορσης καὶ ἀνάτασης, τὴν ὁποία προξενεῖ ἡ νηστεία σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν ἐξομολόγηση καὶ τὰ ἱερὰ γράμματα τῆς Ἐκκλησίας, τὶς προηγιασμένες Θεῖες Λειτουργίες, τὰ Μεγάλα Ἀπόδειπνα καὶ τοὺς Χαιρετισμοὺς τῆς Θεοτόκου. Ὅπως οἱ ἀθλητὲς γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσουν τοὺς ἀντιπάλους τους καὶ νὰ στεφθοῦν νικητὲς κάνουν ἐγκράτεια, ἔτσι ἡ νηστεία γιὰ ἐμᾶς εἶναι ἡ προϋπόθεση γιὰ νὰ νικήσουμε τὰ κακὰ γνωρίσματα τοῦ ἑαυτοῦ μας καὶ νὰ στεφθοῦμε μὲ τὶς ἀρετές.
Ὅσοι θέλουμε τὴν ἐπανένωσή μας μὲ τὸν Θεό, ἂς μὴν χάσουμε τὴν εὐλογημένη εὐκαιρία.
Καλὴ Σαρακοστή!
Καλὸν πνευματικὸ ἀγώνα!
Ὁ Ἐπίσκοπός σας,
† ὁ Ἀττικῆς καὶ Βοιωτίας Χρυσόστομος
Ἀγαπητοὶ ἐν Χριστῷ ἀδελφοί,
Σήμερα ἡ Ἐκκλησία μᾶς θυμίζει ὅτι ὁ Χριστὸς, ποὺ ἦρθε στὴν Γῆ ὡς ταπεινὸ Βρέφος, πρόκειται νὰ ἐπανέλθει. Αὐτὴ τὴ φορά, ὅμως, στὴν Δευτέρα Παρουσία, θὰ ἔλθει μὲ πολλὴ δόξα καὶ θὰ δικάσει τὸν κάθε ἄνθρωπο ἀνεξαρτήτως περιοχῆς καὶ χρονικῆς περιόδου. Τότε, «βίβλοι ἀνοιγήσονται καὶ πράξεις φανερωθήσονται». Καμία πράξη καὶ σκέψη, κανένας λόγος μας δὲν θὰ μείνει κρυφός.
Ἐνδεχομένως κάποιοι, ἀκούγοντας γιὰ δικαστήριο, νὰ σκεφτοῦν μὲ ποιὸν τρόπο θὰ ἐξαγοράσουν τὸν Κριτή, ὅπως συμβαίνει στὰ κοσμικὰ δικαστήρια. Ἐδώ, ὡστόσο, τὰ πράγματα εἶναι διαφορετικά. Ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστὸς εἶναι Κριτὴς Δίκαιος καὶ δὲν ἐξαγοράζεται. Κρίνει ἀπροσωπολήπτως, μὲ βασικὸ κριτήριο τὴν ἀγάπη.
Κι ἀφοὺ ξεχωρίσει τοὺς δικαίους ἀπὸ τοὺς ἀδίκους, τοὺς μὲν θὰ τοὺς ὁδηγήσει στὴν αἰώνια χαρὰ τοῦ Παραδείσου, τοὺς δὲ στὴν αἰώνια δυστυχία τῆς κολάσεως.
Τί ἔκαναν οἱ δίκαιοι γιὰ νὰ ἀξίζουν τὸν Παράδεισο;
`Πίστεψαν καρδιακὰ στὸν Ἀληθινὸ Θεὸ καὶ Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστὸ καὶ Τὸν ἀγάπησαν. Τὴν πίστη δὲν τὴν ἔκαναν σημαία γιὰ νὰ παρουσιάζονται ὡς ὁμολογητὲς καὶ σωτῆρες καὶ νὰ κρίνουν τοὺς ὑπολοίπους, ἀλλὰ τῆς ἔδωσαν ζωὴ μὲ τὴν βοήθεια τῆς ἀγάπης. Καὶ αὐτὴ τὴν ἀγάπη δὲν τὴν κράτησαν γιὰ τὸν ἑαυτό τους, ἀλλὰ τὴν ἐξέφρασαν μέσα ἀπὸ πράξεις σταυρικῆς προσφορᾶς γιὰ τὸ καλὸ τῶν συνανθρώπων τους. Τάισαν τοὺς πεινασμένους, πότισαν τοὺς διψασμένους, ἔντυσαν τοὺς γυμνούς, ἐπισκέφθηκαν τοὺς ἀσθενεῖς, παρηγόρησαν τοὺς φυλακισμένους καὶ ὅλα αὐτὰ ἦταν σὰν νὰ τὰ ἔκαναν στὸν Ἴδιο τὸν Θεό.
Ἀπὸ τὴν ἄλλη, τί ἔκαναν οἱ ἄδικοι γιὰ νὰ ἀξίζουν τὴν κόλαση;
Ὁ Χριστὸς στὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα δὲν ἀνέφερε τὶς ἁμαρτίες τους. Ἀνέφερε μόνο ὅτι τὸν πτωχὸ, τὸν πεινασμένο, τὸν διψασμένο, τὸν ἀσθενῆ, τὸν φυλακισμένο συνάνθρωπο τους δὲν τὸν περιποιήθηκαν. Κάποιοι ἀπὸ αὐτοὺς μπορεῖ νὰ ἔζησαν μὲ συνεχῆ μυστηριακὴ ζωή, μὲ νηστεῖες, ἡ μὲ παρθενία. Κολάσθηκαν, ὅμως, διότι ἡ ἀγάπη τους γιὰ τὸν Θεὸ ἦταν ψεύτικη καὶ τυπολατρική, ἐφόσον δὲν βοήθησαν τὸν ἀδελφό τους ποὺ εἶχε ἀνάγκη. Καὶ ἐφόσον δὲν βοήθησαν τὸν ἀδελφό τους, δὲν βοήθησαν οὔτε τὸν Θεό. Καὶ ὁ Θεὸς ἀκόμη νὰ ἐμφανιζόταν μπροστὰ τους, δὲν θὰ Τὸν βοηθοῦσαν.
Ἀγαπητοί,
Ἂν διαβάσουμε τοὺς βίους τῶν Ἁγίων, θὰ δοῦμε ὅτι κανεὶς δὲν κέρδισε τὸν Παράδεισο δίχως θυσίες, δίχως νὰ προσφέρει στὴν κοινωνία τῶν συνανθρώπων του. Καὶ αὐτό, διότι ἀγάπησαν ἀληθινὰ τὸν Θεὸ καὶ τὸν πλησίον. Ἂν ὁ Χριστὸς μᾶς ἀγάπησε τόσο ποὺ σταυρώθηκε γιὰ ἐμᾶς, αὐτὸ ὁφείλουμε νὰ πράττουμε καὶ ἐμεῖς ὁ ἕνας γιὰ τὸν ἄλλο∙ νὰ ἀγαποῦμε καὶ νὰ θυσιαζόμαστε.
Μετ’ εὐχῶν,
Ὁ Ἐπίσκοπός σας,
† ὁ Ἀττικῆς καὶ Βοιωτίας Χρυσόστομος
Ἀπὸ τὸν Σεβ/το Μητροπολίτη Λαρίσης καὶ Πλαταμῶνος κ. Κλήμεντα στὴν Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίας Παρασκευῆς στὸ Μεζοῦρλο (Λατίνια) Λαρίσης, τὴν Κυριακή, 3/16-2-2025, μὲ τίτλο: «Ζοῦμε στὴν ἐποχὴ τοῦ ἀφύσικου!».
Ἀγαπητοὶ ἐν Χριστῷ ἀδελφοί,
Μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ ἀξιωθήκαμε γιὰ ἄλλη μιὰ φορὰ νὰ εἰσέλθουμε στὸ κατανυκτικὸ Τριώδιο. Ἡ στοργική μας μητέρα, ἡ Ἐκκλησία, καλεῖ ὅσους ἐπιθυμοῦν τὴν σωτηρία καὶ τὴν ἀνακούφιση τῆς ψυχῆς νὰ προετοιμασθοῦν γιὰ τὸ ἐπερχόμενο «στάδιον τῶν ἀρετῶν» τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς. Μπροστά μας ξετυλίγεται μία ὄμορφη καὶ ξεχωριστὴ περίοδος τοῦ ἔτους, κατὰ τὴν ὁποία κάθε λόγος τῆς Ἐκκλησίας, κάθε τροπάριο ὠθεῖ τὸν καθένα μας σὲ πνευματικὴ ἐγρήγορση, σὲ συντριβὴ τῆς καρδιᾶς, σὲ αὐτοκριτική, σὲ μετάνοια, σὲ ἁγιασμό. Αὐτὰ ὅλα πρωτίστως ὑποδηλώνουν ὅτι τὸ Τριώδιο δὲν ἔχει καμία σχέση μὲ τὰ μασκαρέματα. Ἀντιθέτως, καλούμαστε νὰ ἀποτινάξουμε τὶς νοητὲς μάσκες τῆς ὑποκρισίας καὶ νὰ ἐκφράσουμε μὲ εἰλικρίνεια αἰσθήματα εὐσέβειας πρὸς τὸν Γλυκύτατο Χριστό μας, ὁ Ὁποῖος δὲν ζητάει πολλὰ ἀπὸ ἐμᾶς.
Ἡ περασμένη Κυριακή, ἀλλὰ καὶ ἡ παροῦσα, αὐτὸ ἀκριβῶς μᾶς διδάσκει∙ τὴν προηγούμενη ἑβδομάδα ὁ ἁμαρτωλὸς τελώνης μὲ μόνο λίγες λέξεις καρδιακῆς προσευχῆς ἔφυγε δικαιωμένος ἀπὸ τὸν Ναό, ἐνῶ τὴν παροῦσα ἡμέρα ὁ ἐπίσης ἁμαρτωλός, ὁ ἄσωτος υἱός, μὲ μόνο λίγο θάρρος καὶ λίγες λέξεις καρδιακῆς μετανοίας ἐπιστρέφει στὴν ἀγκαλιὰ τοῦ Θεοῦ καὶ ἀπὸ ἄσωτος γίνεται σεσωσμένος καὶ διαχρονικὸ παράδειγμα γιὰ τὸν καθένα μας.
Ἀλήθεια, μέσα ἀπὸ τὴν σημερινὴ παραβολὴ τοῦ ἀσώτου ὁ καθένας μπορεῖ νὰ δεῖ τὸν ἴδιο του τὸν ἑαυτό, διότι κανείς μας δὲν εἶναι ἀναμάρτητος. Τὸ μεγαλύτερο δῶρο τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν ἄνθρωπο, τὴν ἐλευθερία, κάποτε τὴν χρησιμοποιοῦμε λανθασμένα. Ἐπιλέγουμε πολλὲς φορές τὴν ἁμαρτία, ἀλλὰ αὐτὴ ἡ ἁμαρτία, ἐνῶ ἀρχικὰ μπορεῖ νὰ μᾶς γοητεύει, τελικὰ μᾶς βγάζει σὲ ἀδιέξοδο. Καὶ ἐκεῖ ποὺ νομίζουμε ὅτι ἔχουμε καλύψει τὰ κενά μας, τελικὰ εἴμαστε ἄδειοι. Ὁ δρόμος τῆς ἁμαρτίας ποὺ τραβήξαμε μὲ αὐτοπεποίθηση, τελικὰ ἀποδεικνύεται λανθασμένος. Ὅλα, ὅμως, μποροῦν νὰ ἀνατραποῦν, ἀρκεῖ νὰ συνειδητοποιήσουμε τὴν πτώση μας καὶ νὰ θέλουμε νὰ ἐπιστρέψουμε στὴν πρώτη μας κατάσταση. Ἡ εὐσπλαχνία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἄπειρη καὶ ἡ ἀγκαλιὰ Του χωράει τοὺς πάντες. Χωράει τοὺς Ἁγίους, ἀλλὰ καὶ τὸν κάθε πεπτωκότα, τὸν κάθε ἐξόριστο. Αὐτὴ ἡ ἀγκαλιὰ χωράει ὅσους θέλουν νὰ ἀνήκουν σὲ αὐτήν.
Ἔχουμε τὸ θάρρος νὰ τρέξουμε πίσω σὲ αὐτὴν τὴν ἀγκαλιά; Νὰ παραβλέψουμε τὰ γύρω, νὰ φορέσουμε τὸ δαχτυλίδι καὶ νὰ ποῦμε «Κύριε σὲ Ἐσένα ἀνήκω»; Ὁ Θεὸς δὲν ζητάει πολλά. Ἕνα βῆμα νὰ κάνουμε πρὸς Ἐκεῖνον μὲ καρδιακὴ μετάνοια, ὁ Ἴδιος, ὡς Φιλόστοργος Πατέρας, θὰ τρέξει νὰ μᾶς προϋπαντήσει, νὰ μᾶς ζεστάνει, νὰ μᾶς χαρίσει αὐτὸ ποὺ στερηθήκαμε μὲ τὴν ἁμαρτία, τὴν ἀληθινὴ Ζωή.
Γιὰ αὐτὸ ἦρθε ὁ Χριστὸς στὸν κόσμο∙ γιὰ νὰ σώσει τὸ πλανώμενο πρόβατο. Κι ὅταν ἕνα πλανώμενο πρόβατο σώζεται, ὅταν ἕνας ἀπὸ ἐμᾶς συνειδητοποιεῖ τὸν ἀληθινὸ προορισμὸ τῆς ζωῆς του, χαρὰ γίνεται στὸν Οὐρανὸ μεγαλύτερη ἀπὸ ὅταν σώζονται ἐνενήκοντα ἐννέα δίκαιοι. Τότε, ὁ μόνος ποὺ δὲν χαίρεται εἶναι ἐκεῖνος ποὺ ἀκόμη φορᾶ τὴ μάσκα τοῦ εὐσεβισμοῦ, ἐκεῖνος ποὺ ἡ τυπολατρικὴ τήρηση τῶν νόμων ποτὲ δὲν τοῦ ἐπέτρεψε νὰ ἀσκήσει αὐτοκριτικὴ καὶ νὰ δεῖ μὲ εἰλικρίνεια τὴν εἰκόνα τῆς ψυχῆς του. Καὶ γιὰ αὐτὸν, ὅμως, ἡ ἀγκαλιὰ τοῦ Πατέρα παραμένει ὑπομονετικά ἀνοιχτή, ἂν ποτὲ θελήσει.
Μετ’ εὐχῶν,
Ὁ Ἐπίσκοπός σας,
† ὁ Ἀττικῆς καὶ Βοιωτίας Χρυσόστομος
