
Ο Παύλος Μελάς (29 Μαρτίου 1870 – 13 Οκτωβρίου 1904) υπήρξε Έλληνας αξιωματικός του Στρατού, πρωτομάρτυρας και σύμβολο του Μακεδονικού Αγώνα.
Η σύντομη ζωή και ο θάνατος του σε σύγκρουση με τον τουρκικό στρατό στη Στάτιστα, ανήγαγαν το πρόσωπό του στη σφαίρα του θρύλου, κατέστησαν τον Μακεδονικό Αγώνα πανελλήνια υπόθεση και τον ίδιο σύμβολο ήθους και γνήσιου πατριωτισμού
Η καταγωγή της οικογένειάς του ήταν από τον Παρακάλαμο Πωγωνίου της Ηπείρου, όπου ακόμα σώζονται τα ερείπια του οικογενειακού πύργου. Η οικογένεια του μετακινήθηκε στην Αθήνα το 1874.
Εκείνη την περίοδο, το κύριο εθνικό και πολιτικό ιδεολογικό ρεύμα στην Ελλάδα ήταν η Μεγάλη Ιδέα, η διεύρυνση δηλαδή των ελληνικών συνόρων ώστε να συμπεριληφθούν ελληνικοί πληθυσμοί που βρίσκονταν υπό ξένη κυριαρχία. Ο πατέρας του Μελά συμμεριζόταν αυτό το όραμα και δαπάνησε σημαντικό μέρος της προσωπικής του περιουσίας για την πραγμάτωση του. Ασχολήθηκε με την πολιτική, έγινε κατά περιόδους δήμαρχος Αθηναίων και βουλευτής Αττικής ενώ το 1896 τέλεσε πρόεδρος της Εθνικής Εταιρείας, μιας μυστικής εθνικιστικής οργάνωσης της οποίας μέλος ήταν και ο Παύλος.
Το 1885 ο Παύλος Μελάς ολοκλήρωσε τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και τον επόμενο χρόνο εισήχθη στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων απ’ όπου αποφοίτησε ως ανθυπολοχαγός το 1891.
Παράλληλα γνώρισε τη Ναταλία Δραγούμη, κόρη του πολιτικού και μέλλοντα πρωθυπουργού, Στέφανου Δραγούμη και αδερφή του Ίωνα Δραγούμη.
Ο Μελάς και η Δραγούμη, παντρεύτηκαν τον Οκτώβριο του 1892 και απέκτησαν δύο παιδιά: Τον Μιχάλη (χαϊδευτικά Μίκης) το 1895 και τη Ζωή (χαϊδευτικά Ζέζα) δύο χρόνια αργότερα.
Ο Παύλος Μελάς στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897
Στις 12 Φεβρουαρίου του 1897 o Μελάς υπηρετούσε ως αρχιφύλακας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών όταν τον κάλεσαν να επιστρέψει με τους άνδρες του στο στρατώνα του πυροβολικού. Υπό την πίεση της Εθνικής Εταιρείας και ενάντια στη θέληση των Μεγάλων Δυνάμεων, η ελληνική κυβέρνηση είχε αποφασίσει να στείλει εκστρατευτικό σώμα στην Κρήτη για τη στήριξη της εκεί επανάστασης. Ο Μελάς απογοητευμένος έμαθε πως η μονάδα του δεν περιλαμβανόταν στο εκστρατευτικό σώμα.
Την επόμενη μέρα όμως ανακοινώθηκε πως η πεδινή πυροβολαρχία του, υπό τη διοίκηση του πρίγκιπα Νικολάου, θα μετέβαινε στη Λάρισα. Στις 16 Φεβρουαρίου η μονάδα αναχώρησε με πλοίο από τον Πειραιά και μέσω Χαλκίδας και με το σιδηρόδρομο από το Βόλο έφτασε στη Λάρισα. Η αποτυχημένη εισβολή Ελλήνων ατάκτων στη Μακεδονία, οργανωμένων από την Εθνική Εταιρεία, στις 9 Απριλίου έδωσε στην οθωμανική κυβέρνηση την αφορμή που αναζητούσε για την κήρυξη πολέμου.
Στις 18 Απριλίου έγινε η διακοπή των διπλωματικών σχέσεων των δύο χωρών και η κήρυξη του πολέμου. Ο Μελάς στα ημερολόγια του εμφανίζεται ενθουσιασμένος από την έναρξη των εχθροπραξιών, όμως η γρήγορη αρνητική τροπή των πραγμάτων, η άτακτη υποχώρηση του ελληνικού στρατού και η εκκένωση της Λάρισας τον απογοήτευσαν.
Έχοντας τύψεις για την έκβαση του πολέμου του 1897, συμμετείχε από τους πρώτους στο ιδρυθέν το 1900, Μακεδονικό Κομιτάτο για την προώθηση της ελληνικής επιρροής στην περιοχή της Μακεδονίας, ως αντίδραση στη δράση των Βούλγαρων κομιτατζήδων. Έτσι από τον Φεβρουάριο του 1904 ο Παύλος Μελάς έσπευσε με άλλους τρεις αξιωματικούς, τους Α. Κοντούλη, Α. Παπούλα και Γ. Κολοκοτρώνη, προς επιτόπια μελέτη της κατάστασης.
Αποτυγχάνοντας σε εκείνη την πρώτη προσπάθεια, επανήλθε τον Ιούλιο του ίδιου έτους οπότε και εισήλθε στη Μακεδονία ως ζωέμπορος με το όνομα «Πέτρος Δέδες». Μετά από 20ήμερη παραμονή συναντήθηκε με τον Έλληνα πρόξενο, Λάμπρο Κορομηλά, στη Θεσσαλονίκη ανταλλάσσοντας σκέψεις για ανάληψη επιχειρήσεων και στη συνέχεια επέστρεψε στην Αθήνα. Ύστερα από παρέμβαση της ελληνικής κυβέρνησης ο Μελάς ανέλαβε την αρχηγία του Μακεδονικού αγώνα ενάντια στους Βούλγαρους με την εντολή να ασκεί καθήκοντα αρχηγού και στις μικρότερες ομάδες που δρούσαν εν τω μεταξύ στις περιφέρειες Μοναστηρίου και Καστοριάς.
Τη νύχτα της 27ης με 28ης Αυγούστου του 1904 ο Παύλος Μελάς με το επιχειρησιακό όνομα «Καπετάν Μίκης Ζέζας», με ένοπλο σώμα 35 ανδρών, που το αποτελούσαν Μακεδόνες, Μανιάτες και Κρητικοί, διέβη τα ελληνοοθωμανικά σύνορα και εισέβαλε στα εδάφη της Μακεδονίας, κοντά στο Όστροβο (σημερινή Άρνισσα).
Στις 13 Οκτωβρίου του 1904 εισήλθε στο χωριό Στάτιστα για να αναπαυτεί αυτός και οι άνδρες του. Όμως, ο Βούλγαρος αρχικομιτατζής Μήτρος Βλάχος, προκειμένου να τον βγάλει από τη μέση, ειδοποίησε τις οθωμανικές αρχές. Επί τόπου κατέφθασε ισχυρό στρατιωτικό απόσπασμα, αποτελούμενο από 150 άνδρες και στη συμπλοκή που ακολούθησε, ο Παύλος Μελάς τραυματίστηκε σοβαρά στην οσφυϊκή χώρα και μετά από μισή ώρα άφησε την τελευταία του πνοή.
Το κεφάλι του αποκόπηκε από τους συμπολεμιστές του και τάφηκε στο ναό της Αγίας Παρασκευής στο Πισοδέρι. Το σώμα του παραδόθηκε από τις οθωμανικές αρχές στον μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανό (Καραβαγγέλη) και τάφηκε στον βυζαντινό ναό των Ταξιαρχών στην Καστοριά, όπου αναπαύεται και η κάρά του από το 1950. Στον ίδιο ναό έχει ταφεί και η σύζυγός του Ναταλία, κατ’ επιθυμίαν της.
Ο θάνατος του Παύλου Μελά έγινε γνωστός στην Αθήνα στις 18 Οκτωβρίου και συγκλόνισε την κοινή γνώμη, λόγω του ακέραιου και αγνού χαρακτήρα του ανδρός, αλλά και του γνωστού ονόματος της οικογένειάς του, που είχε μεγάλους δεσμούς με τη Μακεδονία και την κοινωνία των Αθηνών. Η θυσία του σηματοδότησε την ουσιαστική έναρξη του Μακεδονικού Αγώνα, που κορυφώθηκε με τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913.
Αναφορές στον Παύλο Μελά περιέχονται στο κλασικό παιδικό μυθιστόρημα της Πηνελόπη Δέλτα «Ο Μάγκας»
Ο Παύλος Μελάς, παρά τη μικρή του συμβολή στο στρατιωτικό σκέλος των ελληνικών επιχειρήσεων στη Μακεδονία, χάρη στη στάση του και την εκτεταμένη δημοσιότητα που απέκτησε ο θάνατός του, αποτέλεσε υπόδειγμα γενναιότητας και αυταπάρνησης για την απελευθέρωση της πατρίδας στην ελληνική ιστορία.
Στην Ελλάδα θεωρείται σύμβολο του Μακεδονικού Αγώνα, και πολλά προσωπικά του αντικείμενα εκτίθενται τώρα στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα Θεσσαλονίκης και στο μουσείο «Παύλος Μελάς» στην Καστοριά.
Σήμερα, το όνομα του φέρει προς τιμή του το χωριό Στάτιστα ενώ πλήθος προτομών του στολίζουν πλατείες πόλεων μεταξύ των οποίων στη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα, την Κοζάνη και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας.
Στη Θεσσαλονίκη, μετά το πρόγραμμα Καλλικράτης, οι δήμοι Σταυρούπολης, Πολίχνης και Ευκαρπίας ενώθηκαν σε ένα δήμο με την ονομασία Δήμος Παύλου Μελά
Παύλος Μελάς
ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ
Στον έμπορο Σ.Τ., τον οποίον «ο Θεός δεν ακούει».
Παραπονιέσαι, ότι ο Θεός δεν ακούει τις προσευχές σου. Σε πολλές δυσκολίες προσευχόσουν στον Θεό, και ποτέ δεν σε έσωσε από καμία! Πως όχι, αναρωτιέμαι, αφού ιδού εσύ επέζησες από τις δυσκολίες;
Όμως επίτρεψέ μου μία ερώτηση: εσύ, ακούς το Θεό ;
Μέσα και από την Παλαιά και από την Καινή Διαθήκη ο Ύψιστος υποσχέθηκε να ακούει τους ανθρώπους υπό τον όρο οι άνθρωποι να ακούν Εκείνον. Εσύ ακούς τον Θεό, αφού ζητάς ο Θεός να ακούει εσένα; Εκπληρώνεις τους θεϊκούς νόμους και κρατάς τις τάξεις Του;
Εάν δεν το κάνεις, τότε είναι παράξενη η απαίτησή σου, ο Θεός να ακούσει εσένα και να υπακούσει. Ο Θεός κατέβηκε στη γη και έπλυνε τα πόδια εκείνων που Τον αγαπούν. Στον Δημιουργό μας είναι μεγάλη χαρά να ακούει τα υπάκουα παιδιά Του.
Ο Δημιουργός υπάκουσε στον Μωυσή, τον Αβραάμ και τον Ιακώβ σ’ ότι Τον παρεκάλεσαν. Και μέσω φυσικών και υπερφυσικών ενεργειών Εκείνος άπλωνε το έλεός Τους σ’ εκείνους που εκπλήρωναν τον νόμο Του.
Εάν Αυτός δεν ήθελε να υπακούσει τις δικές μου και τις δικές σου προσευχές, τούτο συνέβη ή εξαιτίας του ότι εμείς δεν θέλαμε να υπακούσουμε στις εντολές Του από την Διαθήκη ή επειδή οι προσευχές μας ήταν ανορθόδοξες.
Μέσω του Ησαΐα έλεγε ο Κύριος στον ανυπάκουο λαό: «Εάν πληθύνητε την δέησιν, ουκ εισακούσομαι υμών» (Ησ. 1,15). Ενώ λίγο πιο μετά: «Και εάν θέλητε και εισακούσητέ μου, τα αγαθά της γης φάγεσθε» (Ησ. 1,19). Ο Θεός μας ακούει όταν ακούμε και δεν ακούει όταν δεν ακούμε.
Ακόμα, δεν ακούει ούτε τότε που ζητάμε κάτι επιζήμιο και ανόητο. Οι απόστολοι Ιάκωβος και Ιωάννης παρακάλεσαν μία φορά τον Κύριο, ν’ αφήσει φωτιά από τον ουρανό στο χωριό, το οποίο δεν ήθελε να τους δεχθεί για να περάσουν τη νύχτα.
Αυτός «στραφείς δε επετίμησεν αυτοίς» (Λουκ. 9,55). Όχι μόνο δεν τους εκπλήρωσε τα αιτήματα, αλλά τους μάλωσε. Θυμήσου και εσύ, εάν οι προσευχές σου ήταν άξιες του ανθρώπου και άξιες του Θεού.
Κάτι ακόμα. Γιατί προσεύχεσαι στον Θεό μόνο στη δυσκολία; Μ’ αυτό ταπεινώνεις τον εαυτό σου, ενώ υβρίζεις τον Θεό σου.
Ο Δημιουργός μας, ζητά από μας να αισθανόμαστε αδιάκοπα τη δική Του παρουσία και ασταμάτητα να επικοινωνούμε μέσω της προσευχής μαζί Του: «Αδιαλείπτως προσεύχεσθε» (Α’ Θεσ. 5,17).
Προσευχόμενος στον Θεό μόνο όταν σε βρίσκει καημός κάνεις τον εαυτό σου απλό ζητιάνο και ντροπιάζεις τον Θεό, αφού Τον καλείς σαν πυροσβέστη μόνο όταν καίγεται το σπίτι σου.
Ο Χριστός μας έδωσε το δικαίωμα να επικαλούμαστε τον δικό Του Πατέρα, ως δικό μας Πατέρα. Τι πιο γλυκό υπάρχει απ’ αυτό; Και τι υπάρχει πιο γλυκό για τα παιδιά από το να βρίσκονται παρόντες οι γονείς τους;
Ας φροντίζουμε, λοιπόν, κι εμείς ασταμάτητα να στεκόμαστε στην παρουσία του ουράνιου Πατέρα μας, με την καρδιά και με τις σκέψεις και με τις προσευχές.
Η προσευχή μας στον καιρό της προκοπής και της χαράς είναι σαν κάποιο κεφάλαιο προσευχής, που μας χρησιμεύει στις μέρες της δυσχέρειας και των βασάνων περισσότερο από τη στιγμιαία προσευχή όταν αυτές οι μέρες έρθουν.
Ειρήνη από τον Κύριο!
(Αγ. Επισκόπου Νικολάου Βελιμίροβιτς, Δρόμος δίχως Θεό δεν αντέχεται, εκδ. «Εν πλω», σελ. 309-310)
Ἀγαπητοὶ ἐν Χριστῷ ἀδελφοί,
Στὸ σημερινὸ Εὐαγγελικὸ Ἀνάγνωσμα ὁ Ἀπόστολος Λουκᾶς μᾶς ἀφηγεῖται ὅτι κάποιο πρωί, πλῆθος κόσμου συγκεντρώθηκε στὴ λίμνη Γεννησαρὲτ γιὰ νὰ ἀκούσει τὴν διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ. Τότε, ὁ Κύριός μας ἀνέβηκε στὸ πλοῖο ἑνὸς τῶν ψαράδων τῆς περιοχῆς, τοῦ Σίμωνος, τοῦ μετέπειτα Πέτρου, ὁ ὁποῖος μὲ τοὺς συνεργάτες του ξέμπλεκε τὰ δίχτυα ὕστερα ἀπὸ μία ἀποτυχημένη νυκτερινὴ ἀλιευτικὴ προσπάθεια καὶ τὸν παρακάλεσε νὰ ἀπομακρυνθοῦν λίγα μέτρα ἀπὸ τὴ στεριὰ γιὰ νὰ διδάξει ἀπὸ ἐκεὶ τὸν ὄχλο. Μὲ τὸ πέρας τοῦ κηρύγματος, ὁ Χριστὸς παρότρυνε τὸν Πέτρο νὰ γυρίσει στὰ ἀνοιχτὰ καὶ νὰ ρίξει μὲ τοὺς συνεργάτες του πάλι τὰ δίχτυα. Ὁ Πέτρος, ἔχοντας δεῖ τὴν εὐγένεια τοῦ Κυρίου καὶ τὴν σεβάσμια στάση Του, ἔχοντας ἐντυπωσιασθεῖ ἀπὸ τὸ θεῖο κήρυγμά Του καὶ βιώσει τὴν Θεία Χάρη, ἀποδέχθηκε τὴν πρόταση. Ἔριξε τὰ δίχτυα μὲ τοὺς συνεργάτες του καὶ ἔπιασαν τόσα ψάρια, ὥστε νὰ καλέσουν καὶ δεύτερο πλοῖο γιὰ τὴν μεταφορά. Μετὰ ἀπὸ τὸ θαῦμα αὐτό, ὁ Πέτρος παρακάλεσε τὸν Χριστό: «Φύγε ἀπὸ κοντά μου διότι εἶμαι ἁμαρτωλὸς ἄνθρωπος, Κύριε», γιὰ νὰ ἀκούσει ἀπὸ τὰ θεϊκὰ χείλη τό: «Μὴν φοβᾶσαι. Ἀπὸ τώρα θὰ εἶσαι ψαρὰς ἀνθρώπων». Στὴν πρόσκληση αὐτὴ τόσο ὁ Πέτρος, ὅσο καὶ ὁ ἀδερφός του, Ἀνδρέας, καὶ οἱ δύο γιοὶ τοῦ Ζεβεδαίου, ἀνταποκρίθηκαν θετικά. Ἄφησαν τὰ πάντα ἀμέσως καὶ ἔγιναν μαθητές Του καὶ ἀλιεῖς ἀνθρώπων.
Ἀρχικά, λοιπόν, μαθαίνουμε ὅτι πλήθη κόσμου διψοῦσαν νὰ ἀκοῦνε τὴν διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ. Καὶ αὐτό, γιατὶ δίδασκε τὸν κόσμο ὄχι ὅπως οἱ Γραμματεῖς καὶ οἱ Φαρισαῖοι, μόνο μὲ τὰ λόγια, ἀλλὰ διότι ἡ διδασκαλία συνοδευόταν ἀπὸ τὸν ἅγιο τρόπο ζωῆς Του. Ἕνα χαρακτηριστικὸ παράδειγμα τῆς εὐγένειας καὶ τῆς ταπείνωσης τοῦ Κυρίου εἶναι ὅτι ἐνῶ ἦταν Θεάνθρωπος, μεγάλος Διδάσκαλος, καὶ Πρόσωπο ξακουστὸ σὲ πολλούς, ἐντούτοις, μπαίνοντας στὸ πλοῖο τοῦ Πέτρου, ἑνὸς ἁπλοϊκοῦ ψαρᾶ, δὲν τὸν διέταξε μὲ αὐταρχικότητα, ἀλλὰ τὸν παρακάλεσε, προκειμένου νὰ ἀπομακρυνθοῦν λίγο ἀπὸ τὴν προκυμαία. Αὐτὴ ἡ εὐγένεια καὶ ὁ σεβασμὸς στὸν πλησίον, ὅποιος καὶ ἂν εἶναι, ἀλλὰ καὶ ὅποια καὶ ἂν εἶναι ἡ ἰδιότητά μας, εἶναι ποὺ τὸν ὠθεῖ καὶ νὰ φιλοτιμηθεῖ καὶ ἐμᾶς νὰ σεβαστεῖ. Διαφορετικά, ἀποτύχαμε.
Ἕνα σημεῖο στὸ ὁποῖο ἰδιαίτερα θὰ ἤθελα νὰ σταθῶ εἶναι ἡ ὑπακοὴ τοῦ Πέτρου. Ὑπακοή… μία ἔννοια παρεξηγημένη, γιὰ ὅσους βέβαια συνηθίζουν νὰ παρεξηγοῦν. Οἱ ἐκτὸς Ἐκκλησίας τὴν θεωροῦν ὡς δουλικότητα, ὡς ἀνελευθερία, ὡς ἔλλειψη αὐτοπεποίθησης καὶ κριτικῆς σκέψης. Δυστυχῶς, οἱ θέσεις τους κατέληξαν νὰ ἐπηρεάσουν καὶ ἀνθρώπους ἐντὸς τῆς Ἐκκλησίας. Μὲ ἀποτέλεσμα, νὰ ἔχουμε σήμερα Χριστιανούς, Κληρικοὺς καὶ λαϊκούς, οἱ ὁποῖοι ἀρνοῦνται νὰ ὑπακούσουν τὴν Ἱερὰ Σύνοδο, τὸν οἰκεῖο Ἐπίσκοπο, τὸν πνευματικὸ πατέρα, ἢ ἀκόμα καὶ τὸν Γέροντα ἢ τὴν Γερόντισσά τους, ἂν πρόκειται γιὰ Μοναχούς. Ἀντ’ αὐτοῦ, ἀρέσκονται νὰ ἀνεξαρτητοποιοῦνται, νὰ κάνουν τὸ θέλημά τους, νὰ ἱκανοποιοῦν τὶς ἰδιοτέλειές τους καὶ νὰ σχηματίζουν τὶς παρεκκλησιαστικὲς ὀμάδες τους. Καὶ μετὰ πιστεύουμε ὅτι ἐμεῖς μόνο εἴμαστε οἱ ἀκραιφνεῖς Ὀρθόδοξοι καὶ ὅτι ἐμεῖς θὰ σώσουμε τὴν Ὀρθοδοξία! Πόσο μακριὰ εἴμαστε… Σήμερα ὁ Χριστός, πρὶν καλὰ καλὰ ἐκλέξει ὡς Ἀπόστολό του τὸν μέγα Πέτρο ἐξέτασε ἐὰν εἶναι τέκνο ὑπακοῆς. Τί ἀκριβῶς ἔκανε; Ἐνῶ τὸν εἶδε νὰ ξεμπλέκει τὰ δίχτυα, πράγμα ἰδιαίτερα περίπλοκο, καὶ μάλιστα μετὰ ἀπὸ βραδινὸ ἀποτυχημένο ψάρεμα, εἶπε στὸν ἐπαγγελματία ψαρά: «Νὰ πᾶς στὸ βάθος καὶ νὰ ρίξεις τὸ δίχτυ». Ἂν ἦταν ἄλλος στὴ θέση τοῦ Πέτρου τί θὰ ἔλεγε; «Ἄσε μὲ ἥσυχο ἄνθρωπέ μου. Ὅλη τὴν νύχτα ἐγὼ ὁ ἔμπειρος δὲν ἔπιασα τίποτα καὶ θὰ πιάσω τώρα ἀκούγοντας ἕναν ἄπειρο;». Ὁ Πέτρος, ὅμως, δὲν ἀπάντησε ἔτσι, ἀλλὰ εἶπε: «Κύριε, παρ’ ὅλο ποὺ δὲν ἔπιασα τίποτα ὅλο τὸ βράδυ, τώρα, ἐπειδὴ μοῦ τὸ λές ἐσύ, θὰ ρίξω τὸ δίχτυ». Δεῖτε πόσο ἀνταμείφθηκε τὸ παιδὶ τῆς ὑπακοῆς: Ἔπιασε τόσα ψάρια ὥστε νὰ φωνάξει καὶ δεύτερο πλοῖο, ἀλλὰ καὶ τὰ δύο μαζὶ νὰ δυσκολευτοῦν νὰ μεταφέρουν τὸ φορτωμένο δίχτυ.
Ἑπομένως, μᾶς διδάσκει ὁ Κύριος μέσῳ αὐτοῦ τοῦ περιστατικοῦ ὅτι ἡ ὑπακοὴ ἀποτελεῖ τὴν ρίζα καὶ τὸ θεμέλιο τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς. Βεβαίως, ὄχι ὁποιαδήποτε ὑπακοή, ἀλλὰ ἡ ὑπακοὴ στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ ποὺ ἐκφράζεται ἀπὸ πνευματικοὺς πατέρες ποὺ καὶ οἱ ἴδιοι κάνουν ὑπακοή, διότι ἂν ὑπακοῦμε πατέρες ἀνυπότακτους, εἶναι σὰν νὰ ἐπιτρέπουμε στὸν ἑαυτό μας νὰ μᾶς καθοδηγοῦν τυφλοί, μὲ τελικὸ προορισμὸ τὸν ψυχικό μας (καὶ τὸν σωματικὸ σὲ πολλὲς περιπτώσεις) θάνατο.
Μόλις ἐπέστρεψαν πίσω στὸ λιμάνι καὶ ξεφόρτωσαν τὸ δίχτυ, ὁ Πέτρος ἔκθαμβος πλησίασε τὸν Χριστὸ καὶ ἔχοντας συνειδητοποιήσει ὅτι ὁ Ἰησοῦς δὲν εἶναι ἕνας ἁπλὸς ἄνθρωπος, τὸν παρακάλεσε: «Κύριε, φύγε ἀπὸ κοντά μου, διότι εἶμαι ἁμαρτωλὸς ἄνθρωπος». Γιὰ νὰ φτάσει ὁ Πέτρος στὸ σημεῖο νὰ κατανοήσει τόσο γρήγορα τὸν Χριστὸ καὶ νὰ Τὸν ἐμπιστευθεῖ ἀπόλυτα, σημαίνει ὅτι εἶχε καθαρή, ἁγνὴ καρδιὰ καὶ συνείδηση. Σὲ ἀντίθεση μὲ πολλοὺς ἐξ΄ ἡμῶν ποὺ ἀντὶ νὰ δοῦμε καὶ νὰ κρίνουμε μὲ νηφαλιότητα τὰ καλὰ ἔργα τοῦ καθενός, βασιζόμαστε σὲ φῆμες καὶ σχηματίζουμε διαστρεβλωμένες, ψεύτικες εἰκόνες τὶς ὁποῖες φτάνουμε σὲ σημεῖο νὰ πιστεύουμε ὡς ἀληθινές.
Δὲν εἶναι, ὅμως, μόνο θαυμαστὴ ἡ ταχύτητα μὲ τὴν ὁποία ὁ Πέτρος ἀναγνώρισε τὸν Κύριο, ἀλλὰ καὶ ἡ μεγάλη ταπεινοφροσύνη του. Ὁ Πέτρος θεώρησε τὸν ἑαυτό του ἀνάξιο μέχρι καὶ νὰ στέκεται κοντὰ στὸν Ἰησοῦ. Γιὰ τὸν λόγο αὐτό, ὁ Ἰησοῦς τοῦ προσέφερε τὸ μέγιστο ἀποστολικὸ ἀξίωμα. Ἔκανε, δηλαδὴ Ἀπόστολό Του ἕναν ἄνθρωπο ὄχι μὲ βάση τὶς περγαμηνὲς καὶ τὰ πτυχία του, ἀλλὰ μὲ βάση τὴν ὑπακοὴ καὶ τὴν ταπεινοφροσύνη του. Ἔτσι ὁ Σίμων, κατάφερε νὰ γίνει Πέτρος, ἡ πέτρα τῆς Ἐκκλησίας.
Βεβαίως, πολὺ σημαντικὸ τμῆμα τῆς σημερινῆς περικοπῆς εἶναι ἐκεῖνο τὸ ὁποῖο ἀναφέρεται στὴν ἀποδοχὴ τῆς πρόσκλησης τοῦ Χριστοῦ ἀπὸ τοὺς πρώτους Ἀποστόλους. Ὅλοι εἶχαν τὶς δουλειές, τὶς οἰκογένειες, τὰ σπίτια τους, ὅταν, ὅμως ὁ Χριστὸς τοὺς εἶπε «Ἐλάτε», ἄφησαν ἀμέσως τὰ πάντα καὶ Τὸν ἀκολούθησαν. Ἂν ἄρχιζαν νὰ σκέφτονται: «καὶ τώρα τί θα τρώω, πού θὰ μένω, μήπως θὰ κρυώσω, μήπως δὲν θὰ ἀντέξω, μήπως δὲν θὰ εἶναι καλὸ νὰ ἀφήσω τοὺς γονεῖς μου καὶ νὰ φύγω;», κανένας δὲν θὰ γινόταν Ἀπόστολος Χριστοῦ.
Ἐν κατακλείδι, τὸ σημερινὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα ἄν πάντοτε ἔχουμε στὴ σκέψη μας καὶ προσπαθοῦμε νὰ ἐφαρμόζουμε τὰ νοήματά του, θὰ βιώσουμε ὅλη τὴν εὐλογία τοῦ Θεοῦ, δὲν θὰ κουραστοῦμε οὔτε θὰ ἀρνηθοῦμε νὰ ἀσκήσουμε τὴν ὑπακοή. Θὰ εἴμαστε πρόθυμοι, μὲ πνεῦμα θυσίας. Θὰ διψᾶμε νὰ ἀκοῦμε τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ. Θὰ προσέχουμε τοὺς τρόπους συμπεριφορᾶς μας. Δὲν θὰ θεωρήσουμε ποτὲ τὸν ἑαυτό μας ἄξιο γιὰ τὶς δωρεὲς τοῦ Θεοῦ. Θὰ εἴμαστε ταπεινοὶ καὶ ὁ Θεὸς θὰ μᾶς δίνει πλούσια τὴν εὐλογία Του, ὅπως τὴν ἔδωσε στοὺς γνήσιους Μαθητές Του.
Μετ’ εὐχῶν,
Ὁ Ἐπίσκοπός σας,
† ὁ Ἀττικῆς καὶ Βοιωτίας Χρυσόστομος
Μὲ ἀγῶνα καὶ ὑπομονή, μ΄ αὐτὰ τὰ δυὸ θὰ ζωντανέψει μέσα μας ἡ φλογερὴ προσευχή. Ἀπαιτοῦνται χρόνος καὶ κόπος πολύς. Ὅμως, ἄς μὴ λιποψυχήσουμε, ἄς μὴν ἀποκάνουμε, ἄς μὴ βαρεθοῦμε. Ἡ προσπάθειά μας, ἄν εἶναι συστηματικὴ καὶ ἐπίμονη, θὰ στεφανωθεῖ ὁπωσδήποτε, ἀργὰ ἤ γρήγορα, μὲ ἐπιτυχία. Θὰ στεφανωθεῖ ὄχι χάρη σ΄ ἐμᾶς, ἀλλὰ χάρη στὸ ἄπειρο ἔλεος τοῦ Θεοῦ.
Εἶναι καλὸ νὰ συνηθίσει ἡ γλώσσα σας τὴν εὐχὴ τοῦ Ἰησοῦ, τὸ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με», ἤ ὁποιαδήποτε ἄλλη σύντομη προσευχὴ μὲ τὸ νοῦ συγκεντρωμένο στὴν καρδιά. Ἀγωνιστεῖτε νὰ προξενήσετε στὴν καρδιά σας, ἄς τὸ πῶ ἔτσι, μιὰ μικρὴ πληγή. Ὁ συστηματικὸς κόπος σας σύντομα θὰ δημιουργήσει τὴν πληγὴ αὐτή. Καὶ τότε ὁ Κύριος θὰ σᾶς ἐπιβραβεύσει μὲ τὴ δική Του χαρισματικὴ προσευχή.
Ἡ ἔννοια τῆς ἀδιάλειπτης προσευχῆς
«Νὰ προσεύχομαι ἀδιάλειπτα –τί σημαίνει αὐτό;».
Σημαίνει νὰ βρίσκεστε σὲ διαρκὴ κατάσταση προσευχῆς μὲ τὸ νοῦ καὶ τὴν καρδιά, νὰ εἶστε δηλαδὴ σταθερὰ ἑνωμένος μὲ τὸν Θεὸ τόσο μὲ τὴ σκέψη ὅσο καὶ μὲ τὸ αἴσθημα. Τὸ πρῶτο σημαίνει: μνήμη τοῦ Θεοῦ καὶ ἐπίγνωση τῆς «πανταχοῦ παρουσίας» Του, τῆς παγγνωσίας Του καὶ τῆς εὐεργετικῆς πρόνοιάς Του γιὰ ὅλη τὴν κτίση. Τὸ δεύτερο σημαίνει: φόβος Θεοῦ, ἀγάπη στὸν Θεό, ἀκατάσβεστος πόθος τηρήσεως τῶν ἐντολῶν Του, ὁλοπρόθυμη ὑποταγὴ στὸ ἅγιο θέλημά Του. Αὐτὴ ἡ ὁλοκληρωτικὴ ἀφοσίωση στὸν Θεό, ὅταν σταθεροποιηθεῖ μέσα σας, θὰ εἶναι φανερὴ σὲ κάθε πράξη σας καὶ θὰ κατευθύνει σύνολη τὴ ζωή σας. Ἴσως ἀπὸ τὶς διάφορες μέριμνες καὶ ἐργασίες νὰ ξεφεύγει κάπου-κάπου ἡ σκέψη σας καὶ ν΄ ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὸν Κύριο, σιγὰ-σιγὰ ὅμως θὰ συνηθίσει νὰ τὰ κάνει ὅλα χωρὶς νὰ χάνει τὴ μνήμη Ἐκείνου.
Φροντίστε, λοιπόν, ἐπίμονα νὰ στρέψετε τὸ νοῦ καὶ τὴν καρδιά σας πρὸς τὸν Θεὸ καὶ νὰ μείνετε μ΄ αὐτὰ τὰ δυὸ κοντά Του. Τότε θὰ βρίσκεστε σὲ κατάσταση προσευχῆς ἔστω καὶ χωρὶς λόγια προσευχῆς.
(Ὁσίου Θεοφάνους τοῦ Ἐγκλείστου, Χειραγωγία στὴν πνευματικὴ ζωή, Ἱερὰ Μονὴ Παρακλήτου, Ὠρωπὸς Ἀττικῆς 2004, σελ. 46-47).
Ἁγίου Μητροπολίτου Φιλαρέτου τῆς Ρωσικῆς Διασπορᾶς
15. Ο ναός του σώματος
Ta καθήκοντα του ανθρώπου σε σχέση με το σώμα του.
Το απαράδεκτο της ασωτίας για τον Χριστιανό.
Η αντανάκλαση αυτής της αμαρτίας στο σώμα και την ψυχή του ανθρώπου.
Η καταπολέμηση της λαγνείας. Πειρασμός.
Ο άνθρωπος αποτελείται από ψυχή και σώμα. Πολλές αρχαίες θρησκείες και φιλοσοφίες έλεγαν ότι η ανθρώπινη ψυχή δημιουργήθηκε από τον Θεό, ενώ το σώμα προέρχεται από μια κακή αρχή -τον διάβολο. Ο Χριστιανισμός διδάσκει διαφορετικά. Τόσο η ψυχή όσο και το σώμα του ανθρώπου είναι δημιουργημένα από τον Θεό.
Το σώμα του ανθρώπου, σύμφωνα με την αποστολική διδασκαλία, μετά το μυστήριο του Βαπτίσματος, είναι ο ναός του Αγίου Πνεύματος, και τα μέλη του σώματος -μέσω της ένωσης με τον Χριστό στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας- είναι μέλη του Χριστού. Επομένως, ο άνθρωπος θα περάσει στη μελλοντική αιώνια ευδαιμονία (είτε στο αιώνιο βάσανο) με όλη του την ύπαρξη: τόσο με την αθάνατη ψυχή, όσο και με το σώμα που θα αναστηθεί και θα επανενωθεί με την ψυχή πριν από την φοβερή Ημέρα της Κρίσεως του Χριστού.
Επομένως, φροντίζοντας την ψυχή του, ο Χριστιανός δεν πρέπει να αφήνει το σώμα του χωρίς επίβλεψη. Και πάνω απ’ όλα πρέπει να το προστατεύει με χριστιανικό τρόπο όχι μόνον από ασθένειες, αλλά και από αμαρτίες που το μολύνουν, το ρυπαίνουν και το αποδυναμώνουν. Και μεταξύ τέτοιων αμαρτιών, όσον αφορά την επικινδυνότητα και την βλαβερότητά τους, την πρώτη θέση κατέχει η πορνεία: η αμαρτία του ανθρώπου που χάνει την αγνότητα και την σωματική του καθαρότητα.
Δεν είναι ευχάριστο να γράφεις αυτές τις γραμμές και να θέτεις ένα τέτοιο θέμα το οποίο, κατά την σκληρή αποστολική έκφραση, «αἰσχρόν ἐστι καὶ λέγειν»[1] για τον Χριστιανό. Ντρέπομαι να το αναφέρω. Αλλά είναι αδύνατο να παραμένουμε σιωπηλοί γι’ αυτό, καθώς, φυσικά, καμιά αμαρτία δεν είναι για τους νέους τόσο επικίνδυνη, όσο επικίνδυνη και τρομερή είναι αυτή η απαίσια αμαρτία -χειρότερη από την μόλυνση, χειρότερη από την πανούκλα…
Αναφερόμαστε λοιπόν στο αμάρτημα της πορνείας, με άλλα λόγια, για εκείνες τις αμαρτίες της ακολασίας και της σεξουαλικής ασυδοσίας, που είναι, χωρίς καμιά αμφιβολία, η πιο φρικτή πληγή, μάστιγα και κατάρα της σύγχρονης ανθρωπότητας. Είναι δύσκολο να απαριθμήσουμε εκείνες τις καταστροφικές συνέπειες που ακολουθούν αυτό το αμάρτημα, σαν αχώριστη σκιά: απώλεια μιας φυσιολογικής, χριστιανικής και καθαρής στάσης απέναντι στους ανθρώπους του αντίθετου φύλου, μόλυνση της σκέψης και της φαντασίας, αποδυνάμωση και εξάντληση της ανθρώπινης σωματικής δύναμης, ακραία εξασθένηση της μνήμης, μη ανταπόκριση στη ζωή και στις εκφάνσεις της, έλλειψη θέλησης και απώλεια ζωτικής ενέργειας και τέλος νευρασθένεια και ψυχική διαταραχή ή η πιο τρομερή ασθένεια –η «προοδευτική παράλυση» (μαλάκυνση του εγκεφάλου)- αυτές οι συνέπειες είναι οι συνήθεις σύντροφοι της αμαρτίας της πορνείας. Για να μην αναφέρουμε συγκεκριμένες ασθένειες, που είναι τόσο συχνά αποτέλεσμα μιας αναίσχυντης ζωής… Αλλά το πιο τρομερό από όλα, φυσικά, είναι η φοβερή κρίση εκείνου που μας διέταξε την αγνότητα και την καθαρότητα του βίου -η τρομερή κρίση για την οποία είπε ο Απόστολος: «πόρνους δὲ καὶ μοιχοὺς κρινεῖ ὁ Θεός»[2]…
Πώς μπορεί εκείνος που θέλει να διατηρήσει τον εαυτό του χριστιανικά καθαρό και αγνό να καταπολεμήσει τον πειρασμό αυτής της αμαρτίας; Η απάντηση είναι απλή: πρώτα απ’ όλα με την καθαρότητα της σκέψης και της φαντασίας. Λέγεται συχνά ότι η σεξουαλική επιθυμία λειτουργεί στον άνθρωπο με τέτοια ακαταμάχητη δύναμη που δεν είναι σε θέση να της αντισταθεί. Ψέμα! Διότι δεν είναι θέμα «ανάγκης», αλλά φθοράς και ηδονισμού, όταν ένας άνθρωπος χωρίς περιορισμό μολύνει τον εαυτό του με σκέψεις και επιθυμίες. Φυσικά σε ένα τέτοιο άτομο η φυσική σεξουαλική κλίση διευρύνεται σε υπέρογκο βαθμό και τον οδηγεί αναπόφευκτα στην αμαρτία.
Αλλά ένας Χριστιανός, θεοσεβούμενος και αυστηρός με τον εαυτό του, δεν θα επιτρέψει ποτέ, ούτε θα αφήσει κακές επιθυμίες και σκέψεις να κυριεύσουν το μυαλό και την καρδιά του. Και γι’ αυτό, αφού καλέσει την βοήθεια του Θεού με την προσευχή και το σημείο του Σταυρού, θα παλέψει με τέτοιες σκέψεις μόλις εμφανιστούν, με μια προσπάθεια θέλησης, μεταφέροντας την συνείδηση και το λογισμό είτε στην προσευχή, είτε τουλάχιστον σε κάποιο άλλο, μη μολυσματικό θέμα.
Το να φλέγεσαι από μια ακάθαρτη φαντασία σημαίνει να διαφθείρεις και να καταστρέφεις τον εαυτό σου… Και γι’ αυτό, όταν αγωνίζεται με τους πονηρούς λογισμούς, ο Χριστιανός πρέπει αμέσως και απότομα να αποστασιοποιηθεί και να απομακρυνθεί από ο,τιδήποτε μπορεί να προκαλέσει αυτές τις κακές σκέψεις. Δεν είναι τυχαίο που ο Σωτήρας μας μάς προειδοποιεί τόσο αυστηρά στην Επί του Όρους Ομιλία για το ακάθαρτο, λάγνο βλέμμα –ακόμη κι αν δεν υπάρχει τίποτα περισσότερο από αυτό[3]. Τόσο επικίνδυνος είναι ο πειρασμός του λογισμού.
Και είναι τόσοι πολλοί οι πειρασμοί!… Η γενική εξαχρείωση των ηθών και η απομάκρυνση από την αγνή, χριστιανική ζωή της εγκράτειας, η εξωφρενικά απαράδεκτη στάση απέναντι στον γάμο και την συζυγική ζωή -αυτό από μόνο του δεν μπορεί παρά να επηρεάσει μια νεαρή ψυχή. Και εκτός αυτού, ακόμη περισσότερα: κινηματογράφος, ταινίες, πίνακες ζωγραφικής και σύγχρονη λογοτεχνία[4], που συναγωνίζονται να εγκωμιάσουν και να περιγράψουν την αμαρτία με τα πιο δελεαστικά χρώματα, με τέτοια ωμότητα και αναισχυντία, που θα είχαν τρομοκρατηθεί οι ταπεινοί και θεοσεβούμενοι πρόγονοί μας. Άσχημοι χοροί και παρόμοιες διασκεδάσεις, για τις οποίες η σύγχρονη παγανιστική «χριστιανική» κοινωνία είναι τόσο τυφλωμένη που δεν παρατηρεί την βλαπτικότητα και την αμαρτωλότητά τους… Επίσης, διάφορα είδη άσεμνων «αστείων» -αυτή η πνευματική σήψη και μόλυνση, που μολύνει δολοφονικά το μυαλό και την καρδιά του ανθρώπου- όλα αυτά είναι ένα νέφος πειρασμού που πλησιάζει την νεαρή, αναπτυσσόμενη ανθρώπινη ψυχή…
Όμως μακάριος εκείνος, ο οποίος εκ νεότητός του και μέχρι το τέλος των ημερών του παραμένει αγνός στο σώμα και την ψυχή. Μακάριος αυτός που την ευωδιαστή φρεσκάδα, την δύναμη και τον πλούτο των ανέγγιχτων δυνάμεων της ψυχής και του σώματος είτε την έφερε στην φωτεινή, αγιασμένη από τον Θεό και από την Εκκλησία συζυγική ένωση, είτε τα διατήρησε όλα αυτά μέχρι το ίδιο το κατώφλι του τάφου με την λαμπερή αγνότητα της παρθενίας και της αγνότητας!
Ναι, μόνο δύο μονοπάτια είναι ευλογημένα από τον Θεό για τον άνθρωπο στην γη: είτε ο ιερός δρόμος του χριστιανικού γάμου, η αχώριστη ένωση δύο καρδιών για την ζωή, είτε διαφορετικά το υψηλότερο και ιερότερο μονοπάτι -το μονοπάτι της παρθενίας, της αφοσίωσης στον Θεό και στον πλησίον- αδιαίρετα, μέχρι το τέλος, στην άρνηση της ατομικής ευτυχίας χάριν της επίτευξης της αγάπης προς τον Θεό και τον πλησίον.
Και αντίστροφα: ο δρόμος εκείνου που αγνοεί, περιφρονεί και παραβιάζει πεισματικά τους θεόσδοτους νόμους της χριστιανικής αγνότητας και αλήθειας, βεβηλώνοντας το σώμα και θανατώνοντας την ψυχή, είναι ολέθριος, διότι αργά ή γρήγορα θα εκπληρωθεί η τρομερή, γι’ αυτόν, απειλή: «ἐμοὶ ἐκδίκησις, ἐγὼ ἀνταποδώσω, λέγει Κύριος»[5].
[1] Εφ. ε΄12.
[2] Εβρ. ιγ΄ 4.
[3] «Πᾶς ὁ βλέπων γυναῖκα πρὸς τὸ ἐπιθυμῆσαι αὐτὴν ἤδη ἐμοίχευσεν αὐτὴν ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ» (Ματθ. ε΄ 28).
[4] Και φυσικά τηλεόραση και διαδίκτυο σήμερα.
[5] Ρωμ. ιβ΄ 19.