"Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ εἶναι μία συνάθροισις ἀνθρώπων
βαπτισμένων εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρός, καὶ τοῦ Υἱοῦ, καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος,
καὶ ἑνωμένων ὁ εἷς μὲ τὸν ἕτερον διὰ τῆς ὁμολογίας τῆς αὐτῆς πίστεως,
καὶ διὰ τῆς κοινωνίας, καὶ μεθέξεως τῶν Μυστηρίων,
ὑπὸ τὴν προστασία γνησίων καὶ κανονικῶν Ἐπισκόπων,
ὁποῦ γινώσκουσι μίαν καὶ μόνην κεφαλήν τους, τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν"
(Μελέτιος Μήτρος, Μητροπολίτης Ἀθηνῶν, +1714)
Οι αιρέσεις, ως διδασκαλίες που διαστρεβλώνουν την Αλήθεια της Ορθοδοξίας, διακρίνονται σε δύο κατηγορίες ανάλογα με την προέλευσή τους. Αυτές είναι δυνατόν να προέρχονται και να εκφράζονται είτε από πρόσωπα τα οποία ανήκουν σε ομάδες ήδη αποκομμένες από την Εκκλησία (π.χ. αιρέσεις Γνωστικών, Χιλιαστών, Προτεσταντών), είτε από πρόσωπα τα οποία βρίσκονται στους κόλπους της Εκκλησίας, κληρικούς κυρίως [1], παρουσιαζόμενες, σε αυτήν την περίπτωση, ως ορθόδοξες θέσεις (έτσι ξεκίνησαν, για παράδειγμα, να παρουσιάζονται οι διδασκαλίες του Αρειανισμού, του Νεστοριανισμού, του Μονοφυσιτισμού).
Σε αυτό το κείμενο γίνεται μία σύντομη αναφορά σε σύγχρονες εκκλησιολογικές αιρέσεις που ανήκουν στην δεύτερη κατηγορία, η οποία, όπως καταλαβαίνει κανείς, είναι και η πιο επικίνδυνη, λόγω του ότι εκτός από την διαστροφή της Ορθοδόξου Διδασκαλίας, που επιτυγχάνεται με την διακήρυξη αυτών των αιρέσεων, υπάρχει και ο κίνδυνος αποσπάσεως μέρους του Ποιμνίου της Εκκλησίας και δημιουργίας νέων σχισμάτων (ως παράδειγμα, ας θυμηθεί κανείς τί απώλειες στοίχισε στην Ορθόδοξη Εκκλησία ο Μονοφυσιτισμός με τις σχισματοαιρετικές "εκκλησίες" - τις λεγόμενες προχαλκηδόνιες - που δημιούργησε, των Κοπτών, Αιθιόπων, Αρμενίων, Ινδών και άλλων πρώην ορθοδόξων αδελφών μας, που απέσπασε με τις κακοδοξίες του).
Και ενώ στο παρελθόν αυτές οι αιρέσεις ήταν τριαδολογικές ή χριστολογικές (αναφέρονταν δηλαδή είτε στο δόγμα της Αγίας Τριάδος, είτε στο Πρόσωπο του Κυρίου μας Ιησού Χριστού), σήμερα οι αιρέσεις αυτές είναι εκκλησιολογικές, αναφέρονται δηλαδή στα σχετικά με την Εκκλησία του Χριστού και τα όριά Της.
Οι κυριότερες αυτές αιρέσεις είναι ο Οικουμενισμός και οι δημιουργηθείσες με αφορμή ή παράλληλα με αυτόν [2]: ο Ματθαιϊσμός, ο Επισκοποκεντρισμός και ο Σεργιανισμός. Για όλες αυτές θα γίνει λόγος ευθύς αμέσως.
Ο Οικουμενισμός έχει την ιδιαιτερότητα να ανήκει και στις δύο κατηγορίες που αναφέρθηκαν στην αρχή. Είναι δηλαδή αίρεση που εκφράστηκε και εκφράζεται τόσο από πρόσωπα που ανήκουν σε ομάδες εκτός Εκκλησίας (προτεσταντικός ή παπικός Οικουμενισμός), όσο και από πρόσωπα που βρίσκονται τυπικώς εντός Εκκλησίας (εξ ορθοδόξων Οικουμενισμός).
Η αίρεση αυτή διευρύνει τα όρια της Εκκλησίας, για την Οποία είτε θεωρεί ότι περιλαμβάνει μαζί με την Ανατολική (και Γνησία) Εκκλησία, και την Δυτική "εκκλησία" (θεωρία των δύο πνευμόνων), είτε, ακόμη παραπέρα, όλες τις "εκκλησίες" - αναδενδράδες (θεωρία των κλάδων), είτε ακόμη το σύνολο όλων των "βαπτισμένων" - και ραντισμένων - (βαπτισματική θεολογία), ενώ οι πιο ακραίοι εκ των θιασωτών της συμπεριλαμβάνουν ακόμη και τους αλλοθρήσκους, και μάλιστα όχι απαραίτητα τους μονοθεϊστές!
Αυτή ακριβώς η διεύρυνση είναι η αιτία που χαρακτηρίστηκε ο Οικουμενισμός παναίρεση, αφού δι' αυτής νομιμοποιείται κάθε αίρεση! Είναι δε φανερή η ιδεολογική συγγένεια αυτής με τον Τεκτονισμό. Άλλωστε και οι δύο μεγαλύτεροι, εξ ορθοδόξων, εκφραστές της αιρέσεως αυτής (Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως Μελέτιος Μεταξάκης και Αθηναγόρας Σπύρου) υπήρξαν υψηλόβαθμοι Τέκτονες.
Oι Οικουμενιστές με το να τοποθετούν με την βία στην σωστική Κιβωτό, την Εκκλησία, αυτούς οι οποίοι εκουσίως απεκόπησαν από Αυτήν ή αρνούνται να ενταχθούν σε Αυτήν, παρουσιάζουν έναν Θεό άδικο, που δεν σέβεται το αυτεξούσιο των πλασμάτων του και στερεί από τον άνθρωπο το κορυφαίο δώρο που του χάρισε, δηλαδή την ελεύθερη βούληση, ενώ οι ίδιοι παρουσιάζονται και βλάσφημοι ότι τάχα είναι αυτοί φιλανθρωπότεροι από τον Θεό!
Το κύριο χαρακτηριστικό της αιρέσεως αυτής, που αναπτύχθηκε μέσα στους κόλπους των Παλαιοημερολογιτών, είναι η θεωρία περί αυτόματης αποκοπής από την Εκκλησία όλων των παραβατών (είτε πρόκειται για απλό πιστό, είτε ακόμη και για ολόκληρη Σύνοδο μιας Τοπικής Εκκλησίας) και η μη αναγκαιότητα Συνοδικής Κρίσεως για την παράβαση. Έτσι, κατά τον Ματθαίο, με την Ημερολογιακή Καινοτομία του 1924 τόσο "αἱ Έκκλησία αἱ δεχθείσαι τὴν καινοτομία ταύτην κατέστησαν σχισματικαὶ"[4], όσο και "ἐκεῖναι αἱ ἐπὶ μέρους Ἐκκλησίαι αἵτινες συλλειτουργοῦν ἢ συμπροσεύχονται γενικῶς μετὰ τῶν καινοτομησασῶν Ἐκκλησιῶν"[5]. Μάλιστα αυτή η θεωρία περί αυτόματης αποκοπής από την Εκκλησία, θεωρήθηκε εκ των ων ουκ άνευ, με ισχύ δόγματος (την ονόμασαν "Ορθόδοξη Ομολογία"), με αποτέλεσμα να στιγματιστούν ως μη ορθόδοξοι όσοι δεν την αποδεχόντουσαν και οι θιασώτες της να θεωρήσουν έτσι ακόμη και αδελφούς τους Παλαιοημερολογίτες ως "εκτός Εκκλησίας" και να τους αποκηρύξουν το 1937, δημιουργώντας το γνωστό Ματθαιϊκό Σχίσμα! Η πίστη στην αιρετική αυτή θεώρηση της αυτόματης αποκοπής από την Εκκλησία οδηγεί σε μια πρωτοφανή συρρίκνωση των ορίων Αυτής, όπως έχει επισημανθεί και σε σχετικό κείμενο [6].
Oι Ματθαιϊκοί με το να αποκόπτουν αυθαιρέτως από την σωστική Κιβωτό, την Εκκλησία, όλους όσους κατά την γνώμη τους, έχουν πέσει σε κάποια αίρεση, υπαρκτή ή φανταστική (για να δικαιολογήσουν τα νέα σχίσματα που προέκυψαν στους κόλπους τους, έχουν εφεύρει την "νεοεικονομαχία", την "εκκλησιομαχία", την "χριστομαχία" και άλλες "αιρέσεις"), παρουσιάζουν και αυτοί έναν Θεό άδικο, Ο Οποίος μάλιστα απέτυχε στο σωστικό έργο Του (άπαγε της βλασφημίας!), αφού με τον άδικο αυτοματισμό του (ο Ματθαιϊσμός) θεωρεί εξοστρακισμένους από την Εκκλησία πλήθος πιστών που δεν γνωρίζουν τις ποικίλες εκκλησιολογικές εκτροπές, είτε γιατί μετενόησαν την ενάτη ή την ενδεκάτη ώρα, είτε λόγω αγραμματοσύνης, είτε ελλείψεως διανοητικής ικανότητας ή εν τέλει λόγω ηλικιακής καταστάσεως (π.χ. κάτω των 18 ετών) και που εκ των πραγμάτων αδυνατούν να γνωρίζουν τα εκκλησιαστικά δρώμενα, ώστε να τους καταλογίζεται ευθύνη. Και γι' αυτό φυσικά επιβάλλεται η συνοδική διάγνωση και κατάγνωση, για να γνωρίσουν οι πάντες ποιοί είναι οι αιρετικοί και ποιοί κάνουν σχίσματα [7].
Κατά του Ματθαιϊσμού συνέγραψε, μεταξύ άλλων, και ο Άγιος πρ. Φλωρίνης Χρυσόστομος Καβουρίδης.
Η αίρεση αυτή μεταθέτει τα όρια της Εκκλησίας από την Αλήθεια της Πίστεως, στα πρόσωπα που την διοικούν, θεωρώντας τεκμήριο του να βρίσκεται κανείς "εντός Εκκλησίας" το να κοινωνεί με τους εκάστοτε διοικούντες αυτήν, ακόμη και αν αυτοί είναι αιρετικοί, εφόσον όμως δεν έχουν αποκοπεί επισήμως από το Σώμα της Εκκλησίας!
Η εκκλησιολογική αυτή αίρεση έρχεται σε ευθεία αντίθεση τόσο με την διδασκαλία της Εκκλησίας, όπως έχει εκφραστεί διά των Συνόδων και των Αγίων Πατέρων, όσο και με την πράξη των τελευταίων, αλλά και όλων των ορθοδόξων εν καιρώ εμφανιζομένης, εντός των κόλπων της Εκκλησίας, αιρέσεως.
Για τους Αγίους τεκμήριο του να βρίσκεται κανείς ουσιαστικά εντός Εκκλησίας είναι η Αλήθεια της Πίστεως [9], ήτοι η Ορθόδοξη Ομολογία [10].
Έτσι ουδόλως θεώρησαν εαυτούς και ουδέποτε θεωρήθηκαν "εκτός Εκκλησίας" οι Ορθόδοξοι οι οποίοι διέκοπταν την κοινωνία με τους εκάστοτε διοικούντες τους, όταν αυτοί έπεφταν σε κάποια αίρεση [11].
Η πρωτοφανής αυτή διδασκαλία της κοινωνίας με τους ακρίτους αιρετικούς διοικούντες, ακυρώνει όλον τον Ορθόδοξο Αγώνα που προηγείτο πάντοτε της Συνοδικής κατακρίσεως μιας αιρέσεως, κατακρίσεως η οποία λύτρωνε την Εκκλησία από τους μερισμούς και τα σχίσματα, τα οποία επέφερε η αίρεση σε Αυτήν [12].
Αυτή η αίρεση δυστυχώς έχει αχρηστεύσει και ένα μεγάλο μέρος ορθοδόξως μεν φρονούντων κατά τα άλλα, οι οποίοι όμως επί δεκαετίες δεν τολμούν να πράξουν το αυτονόητο (να διακόψουν δηλαδή εκκλησιαστική κοινωνία με τους αιρετίζοντες) υπό τον φόβο μήπως βρεθούν "εκτός Εκκλησίας" [13]!
Κατά της αιρέσεως αυτής συνέγραψε διαφωτιστικά, κυρίως ο αείμνηστος σύγχρονος Πατέρας της Εκκλησίας π. Θεοδώρητος (Μαύρος).
Έτσι έχουμε μία κατ' όνομα Τοπική Εκκλησία, η οποία αναγνωρίζεται μεν ως επίσημη από το στρατευμένο αντιεκκλησιαστικό Κράτος στο οποίο ανήκει, αλλά ουσιαστικά δεν αποτελεί μέρος της Εκκλησίας του Χριστού, μιας και δεν ομολογεί την Αλήθεια της Πίστεως, αλλά αποδέχεται και υπηρετεί το ψεύδος, την πλάνη και την ανομία του αντιχρίστου κράτους!
Και ναι μεν ο Σεργιανισμός γεννήθηκε στις ποτέ κομμουνιστικές χώρες, είναι όμως αίρεση που πλήττει την Εκκλησία και σήμερα, στα λεγόμενα νεοφιλελεύθερα καπιταλιστικά κράτη, στα οποία οι Τοπικές Εκκλησίες χάριν της αναγνωρίσεώς τους από το άθεο κράτος (ως νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου [16]), σιωπούν στην θεσμοθέτηση ολοένα και περισσοτέρων αντιχρίστων νόμων (νομιμοποίηση μοιχείας, φόνου διά εκτρώσεων, ομοφυλοφιλίας διά συμφώνου συμβιώσεως, αθεϊστικής παιδείας, "αντιρατσισμού" , ηλεκτρονικού φακελώματος κλπ.), υπό τον φόβο ότι αν αντιδράσουν θα πάψουν η αναγνώριση και τα προνόμια που τους παρέχονται.
Σε σημαντική Εκκλησιολογική Διακήρυξη της ελευθέρας και ζώσας (ακόμη) Εκκλησίας των Γνησίων Ορθοδόξων της Ελλάδος επισημάνθηκε προσφυώς πως ο Σεργιανισμός "ἔχων πρὸ πολλοῦ ἐνσωµατώσει εἰς τὸ ἐνδότερον αὐτοῦ εἶναι τὸ κοσμικὸν πνεῦμα, τὴν ἀσυνειδησίαν, τὴν ἐξαπάτησιν καὶ τὴν παθολογικὴν δουλικότητα ἔναντι τῶν ἰσχυρῶν τοῦ κόσµου τούτου, συνεχίζει νὰ προδίδῃ τὴν Ἐκκλησίαν, ὄχι πλέον ἐξ αἰτίας δῆθεν τοῦ φόβου τῶν ἀντιποίνων ἐκ μέρους τῶν ἀθέων Κρατούντων, ἀλλὰ χάριν ἰδιοτελῶν καὶ ἐγκοσμιοκρατικῶν κινήτρων, ὑπὸ τὸ πέπλον δὲ δῆθεν τῆς Κανονικότητος, ἐκποιεῖ πλέον τὴν ἐλευθερίαν τῆς Ἐκκλησίας, µὲ ἀντάλλαγµα τὸ κέρδος τῆς φιλίας μετὰ τῶν ἰσχυρῶν τοῦ κόσµου τούτου, µεθ’ ὅλων βεβαίως τῶν συναφῶν ὑλικῶν συµφερόντων καὶ τῆς περιόπτου κοινωνικῆς θέσεως" [17].
Είναι δε χρέος της μελλούσης αυθεντικής Μεγάλης Συνόδου των Ορθοδόξων (η Οποία θα καταδικάσει την Ψευδοσύνοδο της Κρήτης) να αποκρούσει τις παραπάνω διδασκαλίες, διαφυλλάτοντας τοιουτοτρόπως το Πλήρωμα της Εκκλησίας από τους ψευδοδιδασκάλους που εισήγαγαν αιρέσεις απωλείας [18].
Και ενώ στο παρελθόν αυτές οι αιρέσεις ήταν τριαδολογικές ή χριστολογικές (αναφέρονταν δηλαδή είτε στο δόγμα της Αγίας Τριάδος, είτε στο Πρόσωπο του Κυρίου μας Ιησού Χριστού), σήμερα οι αιρέσεις αυτές είναι εκκλησιολογικές, αναφέρονται δηλαδή στα σχετικά με την Εκκλησία του Χριστού και τα όριά Της.
Οι κυριότερες αυτές αιρέσεις είναι ο Οικουμενισμός και οι δημιουργηθείσες με αφορμή ή παράλληλα με αυτόν [2]: ο Ματθαιϊσμός, ο Επισκοποκεντρισμός και ο Σεργιανισμός. Για όλες αυτές θα γίνει λόγος ευθύς αμέσως.
ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΣ: ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ
Για τον Οικουμενισμό έχουν γραφτεί πάρα πολλά και κατατοπιστικά κείμενα, έχουν δε κατακριθεί οι διδασκαλίες του ως αιρετικές, τόσο από συγχρόνους Πατέρες και Διδασκάλους, όσο και από Συνόδους (όπως από την Σύνοδο των Ρώσων της Διασποράς το 1982).Ο Οικουμενισμός έχει την ιδιαιτερότητα να ανήκει και στις δύο κατηγορίες που αναφέρθηκαν στην αρχή. Είναι δηλαδή αίρεση που εκφράστηκε και εκφράζεται τόσο από πρόσωπα που ανήκουν σε ομάδες εκτός Εκκλησίας (προτεσταντικός ή παπικός Οικουμενισμός), όσο και από πρόσωπα που βρίσκονται τυπικώς εντός Εκκλησίας (εξ ορθοδόξων Οικουμενισμός).
Η αίρεση αυτή διευρύνει τα όρια της Εκκλησίας, για την Οποία είτε θεωρεί ότι περιλαμβάνει μαζί με την Ανατολική (και Γνησία) Εκκλησία, και την Δυτική "εκκλησία" (θεωρία των δύο πνευμόνων), είτε, ακόμη παραπέρα, όλες τις "εκκλησίες" - αναδενδράδες (θεωρία των κλάδων), είτε ακόμη το σύνολο όλων των "βαπτισμένων" - και ραντισμένων - (βαπτισματική θεολογία), ενώ οι πιο ακραίοι εκ των θιασωτών της συμπεριλαμβάνουν ακόμη και τους αλλοθρήσκους, και μάλιστα όχι απαραίτητα τους μονοθεϊστές!
Αυτή ακριβώς η διεύρυνση είναι η αιτία που χαρακτηρίστηκε ο Οικουμενισμός παναίρεση, αφού δι' αυτής νομιμοποιείται κάθε αίρεση! Είναι δε φανερή η ιδεολογική συγγένεια αυτής με τον Τεκτονισμό. Άλλωστε και οι δύο μεγαλύτεροι, εξ ορθοδόξων, εκφραστές της αιρέσεως αυτής (Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως Μελέτιος Μεταξάκης και Αθηναγόρας Σπύρου) υπήρξαν υψηλόβαθμοι Τέκτονες.
Oι Οικουμενιστές με το να τοποθετούν με την βία στην σωστική Κιβωτό, την Εκκλησία, αυτούς οι οποίοι εκουσίως απεκόπησαν από Αυτήν ή αρνούνται να ενταχθούν σε Αυτήν, παρουσιάζουν έναν Θεό άδικο, που δεν σέβεται το αυτεξούσιο των πλασμάτων του και στερεί από τον άνθρωπο το κορυφαίο δώρο που του χάρισε, δηλαδή την ελεύθερη βούληση, ενώ οι ίδιοι παρουσιάζονται και βλάσφημοι ότι τάχα είναι αυτοί φιλανθρωπότεροι από τον Θεό!
ΜΑΤΘΑΙΪΣΜΟΣ: ΣΥΡΡΙΚΝΩΣΗ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ
Στον αντίποδα της αιρέσεως του Οικουμενισμού έχουμε μια εκκλησιολογική αίρεση η οποία συρρικνώνει τα όρια της Εκκλησίας. Την αίρεση αυτή την χαρακτηρίζουμε Ματθαιϊσμό [3], μιας και ο Επίσκοπος Βρεσθένης Ματθαίος Καρπαθάκης ήταν ο πρώτος και κύριος εκφραστής της. Δεν είναι όμως εκφραστές της μόνο (ή απαραίτητα) Ματθαιϊκοί (και δεν εννοούμε φυσικά τους απλοϊκούς πιστούς, οι οποίοι ακολουθούν από αγνό ζήλο τους ποιμένες τους), αλλά και μη Ματθαιϊκοί (όπως, παραδείγματος χάριν, στο παρελθόν, η Μαγδαληνή μοναχή). Το κύριο χαρακτηριστικό της αιρέσεως αυτής, που αναπτύχθηκε μέσα στους κόλπους των Παλαιοημερολογιτών, είναι η θεωρία περί αυτόματης αποκοπής από την Εκκλησία όλων των παραβατών (είτε πρόκειται για απλό πιστό, είτε ακόμη και για ολόκληρη Σύνοδο μιας Τοπικής Εκκλησίας) και η μη αναγκαιότητα Συνοδικής Κρίσεως για την παράβαση. Έτσι, κατά τον Ματθαίο, με την Ημερολογιακή Καινοτομία του 1924 τόσο "αἱ Έκκλησία αἱ δεχθείσαι τὴν καινοτομία ταύτην κατέστησαν σχισματικαὶ"[4], όσο και "ἐκεῖναι αἱ ἐπὶ μέρους Ἐκκλησίαι αἵτινες συλλειτουργοῦν ἢ συμπροσεύχονται γενικῶς μετὰ τῶν καινοτομησασῶν Ἐκκλησιῶν"[5]. Μάλιστα αυτή η θεωρία περί αυτόματης αποκοπής από την Εκκλησία, θεωρήθηκε εκ των ων ουκ άνευ, με ισχύ δόγματος (την ονόμασαν "Ορθόδοξη Ομολογία"), με αποτέλεσμα να στιγματιστούν ως μη ορθόδοξοι όσοι δεν την αποδεχόντουσαν και οι θιασώτες της να θεωρήσουν έτσι ακόμη και αδελφούς τους Παλαιοημερολογίτες ως "εκτός Εκκλησίας" και να τους αποκηρύξουν το 1937, δημιουργώντας το γνωστό Ματθαιϊκό Σχίσμα! Η πίστη στην αιρετική αυτή θεώρηση της αυτόματης αποκοπής από την Εκκλησία οδηγεί σε μια πρωτοφανή συρρίκνωση των ορίων Αυτής, όπως έχει επισημανθεί και σε σχετικό κείμενο [6].
Oι Ματθαιϊκοί με το να αποκόπτουν αυθαιρέτως από την σωστική Κιβωτό, την Εκκλησία, όλους όσους κατά την γνώμη τους, έχουν πέσει σε κάποια αίρεση, υπαρκτή ή φανταστική (για να δικαιολογήσουν τα νέα σχίσματα που προέκυψαν στους κόλπους τους, έχουν εφεύρει την "νεοεικονομαχία", την "εκκλησιομαχία", την "χριστομαχία" και άλλες "αιρέσεις"), παρουσιάζουν και αυτοί έναν Θεό άδικο, Ο Οποίος μάλιστα απέτυχε στο σωστικό έργο Του (άπαγε της βλασφημίας!), αφού με τον άδικο αυτοματισμό του (ο Ματθαιϊσμός) θεωρεί εξοστρακισμένους από την Εκκλησία πλήθος πιστών που δεν γνωρίζουν τις ποικίλες εκκλησιολογικές εκτροπές, είτε γιατί μετενόησαν την ενάτη ή την ενδεκάτη ώρα, είτε λόγω αγραμματοσύνης, είτε ελλείψεως διανοητικής ικανότητας ή εν τέλει λόγω ηλικιακής καταστάσεως (π.χ. κάτω των 18 ετών) και που εκ των πραγμάτων αδυνατούν να γνωρίζουν τα εκκλησιαστικά δρώμενα, ώστε να τους καταλογίζεται ευθύνη. Και γι' αυτό φυσικά επιβάλλεται η συνοδική διάγνωση και κατάγνωση, για να γνωρίσουν οι πάντες ποιοί είναι οι αιρετικοί και ποιοί κάνουν σχίσματα [7].
Κατά του Ματθαιϊσμού συνέγραψε, μεταξύ άλλων, και ο Άγιος πρ. Φλωρίνης Χρυσόστομος Καβουρίδης.
ΕΠΙΣΚΟΠΟΚΕΝΤΡΙΣΜΟΣ: ΜΕΤΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ
Ο Επισκοποκεντρισμός ως αίρεση εκφράστηκε κυρίως από τον π. Επιφάνιο Θεοδωρόπουλο [8] και γεννήθηκε ως αντίδραση στον Ματθαιϊσμό (τον οποίο ονομάζει "Ζηλωτισμό" συμπεριλαμβάνοντας όμως σε αυτόν και άλλες διδασκαλίες, κατά πάντα ορθές, όπως την απομάκρυνση από τους ακρίτους αιρετικούς). Αποτελεί δε την πιο επικίνδυνη εκκλησιολογική αίρεση της εποχής μας, μαζί με τον Οικουμενισμό, τον οποίο και υπηρετεί άριστα.Η αίρεση αυτή μεταθέτει τα όρια της Εκκλησίας από την Αλήθεια της Πίστεως, στα πρόσωπα που την διοικούν, θεωρώντας τεκμήριο του να βρίσκεται κανείς "εντός Εκκλησίας" το να κοινωνεί με τους εκάστοτε διοικούντες αυτήν, ακόμη και αν αυτοί είναι αιρετικοί, εφόσον όμως δεν έχουν αποκοπεί επισήμως από το Σώμα της Εκκλησίας!
Η εκκλησιολογική αυτή αίρεση έρχεται σε ευθεία αντίθεση τόσο με την διδασκαλία της Εκκλησίας, όπως έχει εκφραστεί διά των Συνόδων και των Αγίων Πατέρων, όσο και με την πράξη των τελευταίων, αλλά και όλων των ορθοδόξων εν καιρώ εμφανιζομένης, εντός των κόλπων της Εκκλησίας, αιρέσεως.
Για τους Αγίους τεκμήριο του να βρίσκεται κανείς ουσιαστικά εντός Εκκλησίας είναι η Αλήθεια της Πίστεως [9], ήτοι η Ορθόδοξη Ομολογία [10].
Έτσι ουδόλως θεώρησαν εαυτούς και ουδέποτε θεωρήθηκαν "εκτός Εκκλησίας" οι Ορθόδοξοι οι οποίοι διέκοπταν την κοινωνία με τους εκάστοτε διοικούντες τους, όταν αυτοί έπεφταν σε κάποια αίρεση [11].
Η πρωτοφανής αυτή διδασκαλία της κοινωνίας με τους ακρίτους αιρετικούς διοικούντες, ακυρώνει όλον τον Ορθόδοξο Αγώνα που προηγείτο πάντοτε της Συνοδικής κατακρίσεως μιας αιρέσεως, κατακρίσεως η οποία λύτρωνε την Εκκλησία από τους μερισμούς και τα σχίσματα, τα οποία επέφερε η αίρεση σε Αυτήν [12].
Αυτή η αίρεση δυστυχώς έχει αχρηστεύσει και ένα μεγάλο μέρος ορθοδόξως μεν φρονούντων κατά τα άλλα, οι οποίοι όμως επί δεκαετίες δεν τολμούν να πράξουν το αυτονόητο (να διακόψουν δηλαδή εκκλησιαστική κοινωνία με τους αιρετίζοντες) υπό τον φόβο μήπως βρεθούν "εκτός Εκκλησίας" [13]!
Κατά της αιρέσεως αυτής συνέγραψε διαφωτιστικά, κυρίως ο αείμνηστος σύγχρονος Πατέρας της Εκκλησίας π. Θεοδώρητος (Μαύρος).
ΣΕΡΓΙΑΝΙΣΜΟΣ: ΔΙΑΣΤΡΕΒΛΩΣΗ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ
Η ονομασία "Σεργιανισμός" είναι νεολογισμός τον οποίο δημιούργησε ο σύγχρονος Ρώσος Ομολογητής Μπόρις Ταλάντωφ [14]. Η αίρεση αυτή (η οποία πήρε το όνομά της από τον Πατριάρχη Ρωσίας Σέργιο Στραγκορόντσκυ, ο οποίος το 1927 υποτάχθηκε στο αθεϊστικό κράτος της Σοβιετικής Ενώσεως) διαστρεβλώνει τα όρια της Εκκλησίας διά της απορρίψεως της ευθαρσούς και εν τη πράξει Ορθοδόξου Ομολογίας, αφού χρησιμοποιεί την απάτη ως μέσο δήθεν διαφυλάξεως της Εκκλησίας, δηλαδή του διοικητικού περιβλήματος Αυτής [15]. 
Έτσι έχουμε μία κατ' όνομα Τοπική Εκκλησία, η οποία αναγνωρίζεται μεν ως επίσημη από το στρατευμένο αντιεκκλησιαστικό Κράτος στο οποίο ανήκει, αλλά ουσιαστικά δεν αποτελεί μέρος της Εκκλησίας του Χριστού, μιας και δεν ομολογεί την Αλήθεια της Πίστεως, αλλά αποδέχεται και υπηρετεί το ψεύδος, την πλάνη και την ανομία του αντιχρίστου κράτους!
Και ναι μεν ο Σεργιανισμός γεννήθηκε στις ποτέ κομμουνιστικές χώρες, είναι όμως αίρεση που πλήττει την Εκκλησία και σήμερα, στα λεγόμενα νεοφιλελεύθερα καπιταλιστικά κράτη, στα οποία οι Τοπικές Εκκλησίες χάριν της αναγνωρίσεώς τους από το άθεο κράτος (ως νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου [16]), σιωπούν στην θεσμοθέτηση ολοένα και περισσοτέρων αντιχρίστων νόμων (νομιμοποίηση μοιχείας, φόνου διά εκτρώσεων, ομοφυλοφιλίας διά συμφώνου συμβιώσεως, αθεϊστικής παιδείας, "αντιρατσισμού" , ηλεκτρονικού φακελώματος κλπ.), υπό τον φόβο ότι αν αντιδράσουν θα πάψουν η αναγνώριση και τα προνόμια που τους παρέχονται.
Σε σημαντική Εκκλησιολογική Διακήρυξη της ελευθέρας και ζώσας (ακόμη) Εκκλησίας των Γνησίων Ορθοδόξων της Ελλάδος επισημάνθηκε προσφυώς πως ο Σεργιανισμός "ἔχων πρὸ πολλοῦ ἐνσωµατώσει εἰς τὸ ἐνδότερον αὐτοῦ εἶναι τὸ κοσμικὸν πνεῦμα, τὴν ἀσυνειδησίαν, τὴν ἐξαπάτησιν καὶ τὴν παθολογικὴν δουλικότητα ἔναντι τῶν ἰσχυρῶν τοῦ κόσµου τούτου, συνεχίζει νὰ προδίδῃ τὴν Ἐκκλησίαν, ὄχι πλέον ἐξ αἰτίας δῆθεν τοῦ φόβου τῶν ἀντιποίνων ἐκ μέρους τῶν ἀθέων Κρατούντων, ἀλλὰ χάριν ἰδιοτελῶν καὶ ἐγκοσμιοκρατικῶν κινήτρων, ὑπὸ τὸ πέπλον δὲ δῆθεν τῆς Κανονικότητος, ἐκποιεῖ πλέον τὴν ἐλευθερίαν τῆς Ἐκκλησίας, µὲ ἀντάλλαγµα τὸ κέρδος τῆς φιλίας μετὰ τῶν ἰσχυρῶν τοῦ κόσµου τούτου, µεθ’ ὅλων βεβαίως τῶν συναφῶν ὑλικῶν συµφερόντων καὶ τῆς περιόπτου κοινωνικῆς θέσεως" [17].
Είναι δε χρέος της μελλούσης αυθεντικής Μεγάλης Συνόδου των Ορθοδόξων (η Οποία θα καταδικάσει την Ψευδοσύνοδο της Κρήτης) να αποκρούσει τις παραπάνω διδασκαλίες, διαφυλλάτοντας τοιουτοτρόπως το Πλήρωμα της Εκκλησίας από τους ψευδοδιδασκάλους που εισήγαγαν αιρέσεις απωλείας [18].
Νικόλαος Μάννης
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] "Ὅτι αἱρέσεων καὶ τῶν κακῶν πάντων αἴτιοι οἱ ποιμένες" παρατηρεί ο Άγιος Μελέτιος ο Ομολογητής.
[2] Πρέπει να σημειωθεί πως ο Οικουμενισμός θυμίζει τον Αρειανισμό ως προς την αναστάστωση που προκαλεί στην Εκκλησία, μιας και εκείνη η αίρεση διήρκησε πολλά έτη και έγινε αιτία να γεννηθούν και άλλες αιρέσεις, ακόμη και φαινομενικά πολέμιές της (Απολλιναρισμός, Λουκιφεριανισμός, Πνευματομάχοι κλπ.).
[3] Αυτή η αίρεση θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί επίσης και "ακραίος Ζηλωτισμός". Ο μακαριστός π. Σεραφείμ Ρόουζ την αποκαλεί εύστοχα "Υπερορθότητα" (Super-Correctness).
[4] Εγκύκλιος Βρεσθένης Ματθαίου (21-9-1944). Το "σχισματικαί" εδώ εννοείται "ενεργεία σχισματικές", δηλαδή ήδη αποκομμένες από την Εκκλησία του Χριστού, όχι "δυνάμει σχισματικές" όπως θεωρούσε ο Άγιος πρ. Φλωρίνης Χρυσόστομος, δηλαδή υπόδικες, σε αρμόδια Μεγάλη Σύνοδο, για σχίσμα.
[5] Αυτόθι.
[2] Πρέπει να σημειωθεί πως ο Οικουμενισμός θυμίζει τον Αρειανισμό ως προς την αναστάστωση που προκαλεί στην Εκκλησία, μιας και εκείνη η αίρεση διήρκησε πολλά έτη και έγινε αιτία να γεννηθούν και άλλες αιρέσεις, ακόμη και φαινομενικά πολέμιές της (Απολλιναρισμός, Λουκιφεριανισμός, Πνευματομάχοι κλπ.).
[3] Αυτή η αίρεση θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί επίσης και "ακραίος Ζηλωτισμός". Ο μακαριστός π. Σεραφείμ Ρόουζ την αποκαλεί εύστοχα "Υπερορθότητα" (Super-Correctness).
[4] Εγκύκλιος Βρεσθένης Ματθαίου (21-9-1944). Το "σχισματικαί" εδώ εννοείται "ενεργεία σχισματικές", δηλαδή ήδη αποκομμένες από την Εκκλησία του Χριστού, όχι "δυνάμει σχισματικές" όπως θεωρούσε ο Άγιος πρ. Φλωρίνης Χρυσόστομος, δηλαδή υπόδικες, σε αρμόδια Μεγάλη Σύνοδο, για σχίσμα.
[5] Αυτόθι.
[6] Η ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΗΣ ΣΥΝΟΔΙΚΗΣ ΚΡΙΣΕΩΣ ΕΙΝΑΙ ΠΛΑΝΗ ΠΟΥ ΟΔΗΓΕΙ ΣΕ ΑΔΙΕΞΟΔΟ
( http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2016/03/blog-post_4.html )
[7] Αυτήν την στιγμή υπάρχουν στην Ελλάδα και τον υπόλοιπο κόσμο ολιγάριθμες εκκλησιαστικές κοινότητες (όχι απαραίτητα αυτοπροσδιοριζόμενες ως Ματθαιϊκές), εμφορούμενες με τις αρχές της αιρέσεως αυτής, οι οποίες αυτοπροσδιορίζονται ως Η Εκκλησία, γεγονός το οποίο δείχνει ξεκάθαρα ότι μια τέτοια θεώρηση είναι αιρετική και πηγάζει από μια υπερηφάνεια καλυμμένη με ένδυμα ζήλου.
[8] Προτιμήθηκε ο όρος "Επισκοποκεντρισμός" (Δεσποτοκρατία) από το "Επιφανισμός", μιας και σήμερα η αίρεση αυτή έχει εξελιχθεί επιπλέον και με τις διδασκαλίες του κυριοτέρου πλέον φορέα αυτής Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννου Ζηζιούλα. Διότι ο μεν π. Επιφάνιος Θ. υπηρέτησε, και υπηρετεί με τα κείμενά του, άριστα την αίρεση αυτή (κυρίως δε με την θεωρία του περί αξιωματικών και στρατιωτών στην Εκκλησία, αφαιρώντας το αδιαμφισβήτητο δικαίωμα στους δευτέρους να ενίστανται και να έχουν λόγο στα καίρια της πίστεως, καθώς επίσης και με την βλάσφημη και κακουργηματική δυνητική θεώρηση του 15ου κανόνα της ΑΒ΄ συνόδου), αλλά ο Περγάμου είναι εκείνος ο οποίος την διοικητική δικαιοδοσία του επισκόπου στα της Εκκλησίας την ανήγαγε σε δόγμα δογμάτων, κατά το πρότυπο της παποκεντρικής εξουσίας (ένα πρόσφατο παράδειγμα, η συμπεριφορά του Φλωρίνης Θεοκλήτου απέναντι στον π. Παΐσιο Παπαδόπουλο).
[9] "Oἱ τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας τῆς ἀληθείας εἰσί· καὶ οἱ μὴ τῆς ἀληθείας ὄντες οὐδὲ τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας εἰσί, καὶ τοσοῦτο μᾶλλον, ὅσον ἂν καὶ σφῶν αὐτῶν καταψεύδοιντο, ποιμένας καὶ ἀρχιποιμένας ἱεροὺς ἑαυτοὺς καλούντες καὶ ὑπ' ἀλλήλων καλούμενοι· μηδὲ γὰρ προσώποις τὸν χριστιανισμόν, ἀλλ' ἀληθεία καὶ ἀκριβείᾳ πίστεως χαρακτηρίζεσθαι μεμυήμεθα" (Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, Ε.Π.Ε., τόμ. γ΄, σελ. 608).
[10] "Καθολικὴν Ἐκκλησίαν (σ. ημ. ονόμασε) τὴν ὀρθὴν καὶ σωτήριον τῆς εἰς Aὐτὸν(σ. ημ. τον Χριστόν) πίστεως ὁμολογίαν" (Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, P.G. 90, 132).
[11] "Ευσταθιανοί" επί αρειανοφρόνων επισκόπων Αντιοχείας, Ορθόδοξοι επί Νεστορίου Κωνσταντινουπόλεως, Άγιος Μάξιμος Ομολογητής και οι συν αυτώ επί Μονοθελητισμού, "Εικονόφιλοι" επί Εικονομαχίας, "Ανθενωτικοί" επί Ψευδοσυνόδων Λυών και Φερράρας-Φλωρεντίας κ.λπ.
[12] Γι' αυτόν τον λόγο ακριβώς και ο ΙΕ΄ Κανόνας της ΑΒας Συνόδου επαινεί τους αποτειχιζόμενους από τους αιρετικούς αυτούς "ψευδεπισκόπους", διότι "σχισμάτων καὶ μερισμῶν τὴν ἐκκλησίαν ἐσπούδασαν ῥύσασθαι".
[13] Επιπροσθέτως, η αίρεση αυτή έχει επηρεάσει και μέρος Νεοαποτειχισθέντων, από τον Οικουμενισμό, ορθοδόξων, οι οποίοι θεωρούν πως ο αντιαιρετικός αγώνας, σταματά μόνο στην Αποτείχιση και κάθε περαιτέρω ενέργεια, όπως οι χειροτονίες Ορθοδόξων Επισκόπων, αποτελεί "σχίσμα" και "δημιουργία νέας Εκκλησίας", δεχόμενοι έτσι ως "κανονικούς"... τους πεσόντες στην αίρεση Επισκόπους, από τους οποίους αποτειχίστηκαν!
[14] Κοιμήθηκε το 1971 στο νοσοκομείο φυλακών της Σοβιετικής Ενώσεως από τις κακουχίες.
https://ru.wikipedia.org/wiki/Талантов,_Борис_Владимирович
http://www.eshatologia.org/328-boris-talantov.html
http://tapirr.livejournal.com/3539680.html
[15] Είναι εμφανής λοιπόν η συγγένεια Επισκοποκεντρισμού και Σεργιανισμού.
[16] Έγραφε προφητικά ο Μητροπολίτης Σιατίστης Πολύκαρπος Λιώσης (+1996) πως η επίσημη Εκκλησία με τον τότε Καταστατικό της Χάρτη και την μετατροπή της σε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου (1969) "'ἐπισήμως καὶ τελεσιδίκως ἀπέκοψετὴν κεφαλὴν τῆς Ἐκκλησίας, ἥτις ἐστὶν ὁ Χριστός, καὶ ἀντ' αὐτῆς ἔθεσε τὸν Νόμον τοῦ Κράτους, αὐτὸς δὲ ὡς κεφαλὴ τοῦ Νομικοῦ Προσώπου "Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος", αὐτὸς θὰ κατευθύνῃ τὴν Ἐκκλησίαν, ὡς κεφαλὴ πλέον. ὅπου βούλεται, καὶ εἰς τὴνδιάλυσιν ἀκόμη" (Μητρ. Σισανίου Πολυκάρπου Λιώση, Η Εκκλησία του Χριστού θεοσύστατον ίδρυμα και ουχί Νομικόν Πρόσωπον Δημοσίου Δικαίου, Αθήναι, 1969, σελ. 37).
[17] Ἡ Γνησία Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ἔναντι τῆς Αἱρέσεως τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, Θέματα Δογματικὰ καὶ Κανονικὰ ( http://www.ecclesiagoc.gr/index.php/ekklisiologika/384-i-gnisia-or8odoksi-ekklisia-enanti-tisairesews-tou-oikoymenismou-8emata-dogmatika-kanonika ).
[18] Πρβλ. Β΄ Πέτρ. β΄, 1.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τα τρία τελευταία σκίτσα προέρχονται από τεύχη του περιοδικού "Χριστιανική Σπίθα" του πρ. Φλωρίνης Αυγουστίνου Καντιώτου (+2010).
( http://krufo-sxoleio.blogspot.gr/2016/03/blog-post_4.html )
[7] Αυτήν την στιγμή υπάρχουν στην Ελλάδα και τον υπόλοιπο κόσμο ολιγάριθμες εκκλησιαστικές κοινότητες (όχι απαραίτητα αυτοπροσδιοριζόμενες ως Ματθαιϊκές), εμφορούμενες με τις αρχές της αιρέσεως αυτής, οι οποίες αυτοπροσδιορίζονται ως Η Εκκλησία, γεγονός το οποίο δείχνει ξεκάθαρα ότι μια τέτοια θεώρηση είναι αιρετική και πηγάζει από μια υπερηφάνεια καλυμμένη με ένδυμα ζήλου.
[8] Προτιμήθηκε ο όρος "Επισκοποκεντρισμός" (Δεσποτοκρατία) από το "Επιφανισμός", μιας και σήμερα η αίρεση αυτή έχει εξελιχθεί επιπλέον και με τις διδασκαλίες του κυριοτέρου πλέον φορέα αυτής Μητροπολίτου Περγάμου Ιωάννου Ζηζιούλα. Διότι ο μεν π. Επιφάνιος Θ. υπηρέτησε, και υπηρετεί με τα κείμενά του, άριστα την αίρεση αυτή (κυρίως δε με την θεωρία του περί αξιωματικών και στρατιωτών στην Εκκλησία, αφαιρώντας το αδιαμφισβήτητο δικαίωμα στους δευτέρους να ενίστανται και να έχουν λόγο στα καίρια της πίστεως, καθώς επίσης και με την βλάσφημη και κακουργηματική δυνητική θεώρηση του 15ου κανόνα της ΑΒ΄ συνόδου), αλλά ο Περγάμου είναι εκείνος ο οποίος την διοικητική δικαιοδοσία του επισκόπου στα της Εκκλησίας την ανήγαγε σε δόγμα δογμάτων, κατά το πρότυπο της παποκεντρικής εξουσίας (ένα πρόσφατο παράδειγμα, η συμπεριφορά του Φλωρίνης Θεοκλήτου απέναντι στον π. Παΐσιο Παπαδόπουλο).
[9] "Oἱ τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας τῆς ἀληθείας εἰσί· καὶ οἱ μὴ τῆς ἀληθείας ὄντες οὐδὲ τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας εἰσί, καὶ τοσοῦτο μᾶλλον, ὅσον ἂν καὶ σφῶν αὐτῶν καταψεύδοιντο, ποιμένας καὶ ἀρχιποιμένας ἱεροὺς ἑαυτοὺς καλούντες καὶ ὑπ' ἀλλήλων καλούμενοι· μηδὲ γὰρ προσώποις τὸν χριστιανισμόν, ἀλλ' ἀληθεία καὶ ἀκριβείᾳ πίστεως χαρακτηρίζεσθαι μεμυήμεθα" (Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, Ε.Π.Ε., τόμ. γ΄, σελ. 608).
[10] "Καθολικὴν Ἐκκλησίαν (σ. ημ. ονόμασε) τὴν ὀρθὴν καὶ σωτήριον τῆς εἰς Aὐτὸν(σ. ημ. τον Χριστόν) πίστεως ὁμολογίαν" (Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, P.G. 90, 132).
[11] "Ευσταθιανοί" επί αρειανοφρόνων επισκόπων Αντιοχείας, Ορθόδοξοι επί Νεστορίου Κωνσταντινουπόλεως, Άγιος Μάξιμος Ομολογητής και οι συν αυτώ επί Μονοθελητισμού, "Εικονόφιλοι" επί Εικονομαχίας, "Ανθενωτικοί" επί Ψευδοσυνόδων Λυών και Φερράρας-Φλωρεντίας κ.λπ.
[12] Γι' αυτόν τον λόγο ακριβώς και ο ΙΕ΄ Κανόνας της ΑΒας Συνόδου επαινεί τους αποτειχιζόμενους από τους αιρετικούς αυτούς "ψευδεπισκόπους", διότι "σχισμάτων καὶ μερισμῶν τὴν ἐκκλησίαν ἐσπούδασαν ῥύσασθαι".
[13] Επιπροσθέτως, η αίρεση αυτή έχει επηρεάσει και μέρος Νεοαποτειχισθέντων, από τον Οικουμενισμό, ορθοδόξων, οι οποίοι θεωρούν πως ο αντιαιρετικός αγώνας, σταματά μόνο στην Αποτείχιση και κάθε περαιτέρω ενέργεια, όπως οι χειροτονίες Ορθοδόξων Επισκόπων, αποτελεί "σχίσμα" και "δημιουργία νέας Εκκλησίας", δεχόμενοι έτσι ως "κανονικούς"... τους πεσόντες στην αίρεση Επισκόπους, από τους οποίους αποτειχίστηκαν!
[14] Κοιμήθηκε το 1971 στο νοσοκομείο φυλακών της Σοβιετικής Ενώσεως από τις κακουχίες.
https://ru.wikipedia.org/wiki/Талантов,_Борис_Владимирович
http://www.eshatologia.org/328-boris-talantov.html
http://tapirr.livejournal.com/3539680.html
[15] Είναι εμφανής λοιπόν η συγγένεια Επισκοποκεντρισμού και Σεργιανισμού.
[16] Έγραφε προφητικά ο Μητροπολίτης Σιατίστης Πολύκαρπος Λιώσης (+1996) πως η επίσημη Εκκλησία με τον τότε Καταστατικό της Χάρτη και την μετατροπή της σε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου (1969) "'ἐπισήμως καὶ τελεσιδίκως ἀπέκοψετὴν κεφαλὴν τῆς Ἐκκλησίας, ἥτις ἐστὶν ὁ Χριστός, καὶ ἀντ' αὐτῆς ἔθεσε τὸν Νόμον τοῦ Κράτους, αὐτὸς δὲ ὡς κεφαλὴ τοῦ Νομικοῦ Προσώπου "Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος", αὐτὸς θὰ κατευθύνῃ τὴν Ἐκκλησίαν, ὡς κεφαλὴ πλέον. ὅπου βούλεται, καὶ εἰς τὴνδιάλυσιν ἀκόμη" (Μητρ. Σισανίου Πολυκάρπου Λιώση, Η Εκκλησία του Χριστού θεοσύστατον ίδρυμα και ουχί Νομικόν Πρόσωπον Δημοσίου Δικαίου, Αθήναι, 1969, σελ. 37).
[17] Ἡ Γνησία Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία ἔναντι τῆς Αἱρέσεως τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, Θέματα Δογματικὰ καὶ Κανονικὰ ( http://www.ecclesiagoc.gr/index.php/ekklisiologika/384-i-gnisia-or8odoksi-ekklisia-enanti-tisairesews-tou-oikoymenismou-8emata-dogmatika-kanonika ).
[18] Πρβλ. Β΄ Πέτρ. β΄, 1.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τα τρία τελευταία σκίτσα προέρχονται από τεύχη του περιοδικού "Χριστιανική Σπίθα" του πρ. Φλωρίνης Αυγουστίνου Καντιώτου (+2010).
