του Νικολάου Μάννη, Εκπαιδευτικού
Συνεχίζοντας, με την βοήθεια του Θεού, την σειρά άρθρων ενάντια στην αίρεση του Νεοπαπισμού, όπως εκφράζεται από τους καταληψίες του Φαναρίου[1], θα αναφερθούμε στην περί της «Μητέρας Εκκλησίας» δοξασία τους. Σύμφωνα με αυτήν, το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, δεν είναι απλά η πρώτη τη τάξει Τοπική Εκκλησία, αλλά η «Μητέρα Εκκλησία» η οποία άρχει πάνω στις υπόλοιπες Τοπικές Εκκλησίες που είναι είτε (μικρότερες βεβαίως!) «αδελφές», είτε «θυγατέρες» της! Και η θεωρία αυτή, όπως επίσης και η περί Πρωτείου (εξουσίας) θεωρία, είναι αντιγραφή των αντιστοίχων παπικών αντιλήψεων[2].
Οι θιασώτες αυτής της πλάνης φθάνουν στο σημείο ακόμη και να αγιομαχούν, όταν διαπιστώνουν ότι υπήρξαν στην εποχή μας Άγιοι που πολέμησαν την αίρεση του Νεοπαπισμού Κωνσταντινουπόλεως[3]!
Εύστοχα και προφητικά γράφτηκε (και μάλιστα προ εικοσαετίας περίπου!) σε άρθρο του αγωνιστικού περιοδικού «Ὀρθόδοξος Παράδοσις», που εκδίδουν Πατέρες της Έτνα (Η.Π.Α.), πως η Ορθόδοξη Εκκλησία «απορρίπτει τον Παπισμό και τις αρχές του, είτε όπως διατυπώθηκε στην Ρώμη, με την φαντασιόπληκτη αντίληψη της «Πέτρειας» κυριαρχίας, είτε όπως προπαρασκευάζεται στην Κωνσταντινούπολη με τη νέα, αντορθόδοξη και βλάσφημη θεωρία της «Μητέρας Εκκλησίας», η οποία βασίζεται στην λατινική κατανόηση αυτού του όρου και του, κατ᾿ ουσίαν, «Ανατολικού Πάπα» με διοικητική και πνευματική εξουσία σε όλη την Ορθοδοξία· ακόμη και στο σημείο, προφανώς, να διεκδικεί δικαιοδοσία πάνω στις αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες και τα Πατριαρχεία!»[4].
Ποια είναι όμως η «Μητέρα Εκκλησία» κατά την ορθόδοξη αντίληψη; Σύμφωνα με όσα θα δούμε ο όρος αυτός δεν αναφέρεται αποκλειστικά σε κάποια συγκεκριμένη Τοπική Εκκλησία, ούτε βεβαίως αυτή έχει την έννοια «υπερεκκλησίας»!
Ο όρος «Μητέρα Εκκλησία», όσον αφορά την Τοπική Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως, μπορεί να εκληφθεί μόνο ως τιμητικός, και μόνο από τις λεγόμενες νεώτερες Εκκλησίες των Βαλκανίων, που έχουν λάβει (παρατύπως βεβαίως – και αυτή η παρατυπία αναμένεται να διορθωθεί από Πανορθόδοξο Σύνοδο) Αυτοκεφαλία από Αυτήν. Αυτές λοιπόν οφείλουν να σέβονται την «Μητέρα Εκκλησία», όχι όμως και να την υπακούν τυφλά ή να την ακολουθούν στην πτώση της σε αιρέσεις, όπως ο Οικουμενισμός και ο Νεοπαπισμός!
Το ότι όμως δεν αποδίδεται ο χαρακτηρισμός αυτός αποκλειστικά στην Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ως «Μητέρα Εκκλησία» είχαν χαρακτηρισθεί και άλλες Εκκλησίες. Την Τοπική Εκκλησία της Καισαρείας, ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, στον Επιτάφιό του στον Μέγα Βασίλειο, την αποκαλεί «ἄσειστον καὶ ἀνεπηρέαστον τῶν Ἐκκλησιῶν μητέρα»[5], διότι ήταν η μόνη Εκκλησία που είχε απομείνει τότε (επί ποιμαντορίας του Μεγάλου Βασιλείου) αμόλυντη από την αρειανική λύμη.
Κυρίως όμως «Μητέρα Εκκλησία» έχει χαρακτηρισθεί η Εκκλησία των Ιεροσολύμων. «Χαῖρε Σιὼν ἁγία, Μήτηρ τῶν Ἐκκλησιῶν, Θεοῦ κατοικητήριον∙ σὺ γὰρ ἐδέξω πρώτη, ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, διά τῆς Ἀναστάσεως»[6] υμνογραφεί ο Όσιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Και ο Μητροπολίτης Κιέβου Πέτρος Μογίλας στην περίφημη «Ομολογία» γράφει: «Ἡ Καθολικὴ Ἐκκλησία δὲν παίρνει ὄνομα ἀπὸ κανένα τόπον, ἄν εἶναι καὶ ὁ πλέον ἐξαίρετος· διατὶ αἱ τοπικαὶ Ἐκκλησίαι εἶναι μερικαί, οἷον ἡ Ἐφεσίνη, ἡ ἐν Φιλαδελφείᾳ, ἡ ἐν Λαοδικείᾳ, ἡ ἐν Ἀντιοχείᾳ, ἡ ἐν Ἱεροσολύμοις, ἡ ἐν Ῥώμῃ, ἡ ἐν Ἀλεξανδρείᾳ καὶ αἱ λοιπαί. Μὰ ἀνάμεσα εἰς τούταις ταῖς Ἐκκλησίαις ταῖς μερικαῖς, ἐκεῖνη ὀνομάζεται μήτηρ αὐτῶν, ἡ ὁποῖα ἐπλούτησε τὴν παρουσίαν τοῦ Χριστοῦ καὶ ἐδέχθηκε τὴν αἰώνιον σωτηρίαν καὶ τὴν ἄφεσιν τῶν ἀμαρτιῶν· καὶ ἀπὸ τὴν ὁποίαν ἐπῆρεν ἀρχὴν ἡ κήρυξις τοῦ εὐαγγελίου εἰς ὅλον τὸν περίγειον κόσμον… Λοιπὸν ἡ ἐν Ἱεροσολύμοις Ἐκκλησία εἶναι μήτηρ πασῶν τῶν Ἐκκλησιῶν καὶ πρώτη[7]· διατὶ ἀπ᾿ ἐκείνην ἤρχισε νὰ ἀπλώνεται τὸ εὐαγγέλιον εἰς ὅλα τὰ πέρατα, καλὰ καὶ οἱ βασιλεῖς ὕστερον νὰ ἐδώκασι τὰ πρωτεία τῆς τιμῆς εἰς τὴν πρεσβυτέραν καὶ εἰς τὴν νέαν Ῥώμην, διὰ τὸ κράτος τῆς βασιλείας[8] ὁποῦ ἦτον εἰς αὐτάς»[9].
Την ορθόδοξη διδασκαλία περί του θέματος συνοψίζει ο Διδάσκαλος της Εκκλησίας και του Γένους Επίσκοπος Κερνίτζης και Καλαβρύτων Ηλίας Μηνιάτης: «Ἡ πόλις τῶν Ἱεροσολύμων δὲν ὀνομάζεται παρὰ πολλῶν μήτηρ τῶν ἐκκλησιῶν; δὲν ὀνομάζει ὁ Θεολόγος Γρηγόριος μητέρα τῶν ἐκκλησιῶν τὴν Καισάρειαν, καὶ κέντρον τῆς χριστιανικῆς πολιτείας; ὁ Χρυσόστομος πάλιν δὲν λέγει διὰ τὴν Ἀντιόχειαν πὼς εἶναι κεφαλὴ τῆς οἰκουμένης; Ἐκ τούτων συνάγεται τὸ ἐπίσημον τῆς ἐπαινουμένης πόλεως ἢ τοῦ προσώπου ὁποῦ ἀρχιερατεύει εἰς ἐκείνην τὴν πόλιν,ἀλλὰ δὲν ἀποδείχνεται ἡ ὑπερτάτη ἐκείνη μοναρχία ὁποῦ ζητεῖ ὁ Ρώμης ἐπίσκοπος(σ. ημ. και ο Νέας Ρώμης σήμερα). Ὅθεν πάλιν λέγω, ὡς ἄνωθεν, πὼς τὸ πρεσβεῖον τῆς ὑπερτάτης πνευματικῆς ἐξουσίας καὶ ἀναμαρτησίας, συνάγεται νὰ εἶναι κοινόν, ὄχι ἑνὸς μόνου ἴδιον, καὶ ἀκολούθως νὰ εἶναι ἀριστοκρατική, ὄχι μοναρχικὴ ἡ κυβέρνησις τῆς ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ»[10].
- [1] Οι Η.Π.Α. κατέλαβαν το Φανάρι στις 18 Οκτωβρίου 1948 όταν εξανάγκασαν, δια των οργάνων τους, σε παραίτηση τον κανονικό Πατριάρχη Μάξιμο τον Ε΄ και κατάλαβαν τον πατριαρχικό θρόνο διά του αλήστου μνήμης μασώνο Αθηναγόρα Σπύρου. Έκτοτε οι διάδοχοι ορίζονται από εκείνες και αυτοί με την σειρά τους φροντίζουν να τιμούν την αληθινή πατρίδα τους (βλ. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης τίμησε την ημέρα Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ: https://www.romfea.gr). Μια ιστορία που μας θυμίζει την κατάληψη της πάλαι ποτέ Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρώμης από τους Φράγκους και την σταδιακή απορθοδοξοποίησή της…
- [2] «Ὁ Πάπας συγκατένευσεν, ἵνα ἡ σύνοδος (σ. ημ. που έγινε αργότερα στην Φλωρεντία) συγκροτηθῇ ἐν Κωνσταντινουπόλει· ἀλλὰ παλινῳδήσας εἶπε τοῖς ὑπὸ τοῦ αὐτοκράτορος Ἰωάννου ἐν ἔτει 1426 πρὸς αὐτὸν ἀποσταλεῖσι πρεσβευταῖς, ,ὅτι «ἡ Ῥωμαϊκὴ ἐκκλησία μήτηρ ἐστί, ἡ δὲ Ἀνατολικὴ θυγάτηρ καὶ ὁφείλει ἡ θυγάτηρ παραγενέσθαι πρὸς τὴν μητέρα» (Ανδρονίκου Δημητρακοπούλου, Ιστορία του Σχίσματος της Λατινικής Εκκλησίας από της Ορθοδόξου Ελληνικής, Λειψία, 1867, σ. 103). «Ὅρος τῆς ἁγίας καὶ Οἰκουμενικῆς Συνόδου τῆς ἐν Φλωρεντίᾳ γενομένης. Εὐγένιος δοῦλος τῶν δούλων τοῦ Θεοῦ… Εὐφραινέσθω ἡ μήτηρ Ἐκκλησία τὰ ἑαυτῆς τέκνα μέχρι τοῦδε πρὸς ἄλληλα στασιάζοντα εἰς ἑνότητά τε καὶ εἰρήνην ἤδη ἐπανιόντα ὁρῶσα» (Καλλίστου Βλαστού, Δοκίμιον Ιστορικόν περί του Σχίσματος της Δυτικής Εκκλησίας από της Ορθοδόξου Ανατολικής, Αθήνα, 1896, σ. 203).
- [3] Απονομή αυτοκεφαλιών ή αρπαγή εδαφών; Η αναφορά του Αγίου Ιωάννη Μαξίμοβιτς για το Οικουμενικό Πατριαρχείο (https://tasthyras.wordpress.com)
- [4] Neo-Papism (Orthodox Tradition, Volume XIV [1997], Number 1): https://thoughtsintrusive.wordpress.com (μετάφραση αποσπάσματος ημέτερη).
- [5] P.G. 36, 557.
- [6] Αναστάσιμο Στιχηρό Εσπερινού πλ. δ΄ ήχου (βλ. Παρακλητική).
- [7] Πρβλ. Νικηφόρου Θεοτόκη, Κυριακοδρόμιον των Αποστόλων, τόμος α΄, Αθήνα, 1840, σ. 55.
- [8] Με την ευκαιρία αξίζει να αντιγράψω και ένα, σχετικό με το θέμα, απόσπασμα από ένα μήνυμα που έλαβα από κάποιον εκλεκτό Αδελφό της Ομογένειας (αγωνιστή, επί δεκαετίες, για την διατήρηση των παραδόσεων του Γένους μας), με αφορμή το προηγούμενο κείμενό μου («Αυτοκέφαλη Εκκλησία» ή «Αυτοκέφαλη» Εκκλησιολογία; https://katanixi.gr): «Εἰς τόν ΚΗ΄ κανόνα (Δ΄ Οἰκ.Σ.) καί στά σχόλια, ἀναφέρεται στό διατί ΤΟΤΕ ὁ Κων/πόλεως εἶχε πρωτεῖον τιμῆς, δηλ. ἐπειδή ὑπῆρχεν ἐκεῖ ὁ Αὐτοκράτωρ καί ὁ Τοπικός Ἐπίσκοπος ἦτο τρόπον τινά συντονιστής διά τούς ἐπισκέπτας ἐπισκόπους νά ζητήσουν κάτι ἀπό τήν κοσμικήν ἐξουσία. Αὐτό ἐπῆγε περίπατο τώρα. Ὁ Βαρθολομαῖος ἐκεῖ σήμερα εἶναι πλέον …ἂχρηστος. Ἐπειδή ὡς νέος ἒχετε τήν σκυτάλην, θά σᾶς παρακαλοῦσα εἰς μελλοντικήν σας μελέτην να περιλἀβετε καί τήν παράμετρον αὐτήν».
- [9] Ιωάννου Καρμίρη, Τα Δογματικά και Συμβολικά Μνημεία της Ορθοδόξου Εκκλησίας, τόμ. ΙΙ, Αυστρία, 1968, σ. 709-710.
- [10] Ηλία Μηνιάτη, Πέτρα Σκανδάλου, Βιέννη, 1783, σ. 103.
