Θα κάνω λόγο για την εγκράτεια στα φαγητά, η οποία είναι αντίθετη της γαστριμαργίας, και για τον τρόπο των νηστειών και την ποσότητα των φαγητών. Και αυτά, όχι από τον εαυτό μου, αλλά καθώς παραλάβαμε από τους αγίους Πατέρες.
Εκείνοι λοιπόν, δεν έχουν παραδώσει ένα κανόνα νηστείας, ούτε ένα τρόπο της διατροφής, ούτε το ίδιο μέτρο, γιατί δεν έχουν όλοι την ίδια δύναμη, είτε λόγω ηλικίας, είτε ασθένειας, είτε καλύτερης συνήθειας του σώματος. Έχουν όμως παραδώσει σε όλους ένα σκοπό, να αποφεύγουμε την αφθονία και να αποστρεφόμαστε τον χορτασμό της κοιλιάς.
Έχουν δει στην πράξη ότι είναι ωφελιμότερο και βοηθά στην καθαρότητα το να τρώει κανείς μία φορά την ημέρα από το να τρώει κάθε τρεις ή τέσσερις ή εφτά ημέρες. Γιατί λένε, εκείνος που επεκτείνεται υπέρμετρα στη νηστεία, υπέρμετρα κατόπιν τρώει. Και από αυτό, άλλοτε εξαιτίας της υπερβολής της αποχής από την τροφή ατονεί το σώμα και γίνεται πιο απρόθυμο για τις πνευματικές εργασίες, και άλλοτε όταν γεμίσει από το βάρος των τροφών προκαλεί αμέλεια και εξασθένηση της ψυχής.
Και πάλι οι άγιοι Πατέρες δοκίμασαν και είδαν ότι δεν είναι για όλους κατάλληλη η διατροφή με χόρτα, ούτε με όσπρια, ούτε όλοι μπορούν να τρέφονται μόνο με ξερό ψωμί. Και άλλος, καθώς είπαν, ενώ τρώει δύο λίτρες ψωμί, πεινά ακόμη, ενώ άλλος τρώει μία λίτρα ή έξι ουγγιές και χορταίνει.
Σε όλους λοιπόν, όπως είπα, ένα κανόνα εγκράτειας έχουν παραδώσει, το να μην ξεγελιούνται με τον χορτασμό της κοιλιάς (Παροιμ. 24:15), ούτε να παρασύρονται από την ηδονή του λάρυγγα. Γιατί δεν είναι μόνο η διαφορά της ποιότητας των τροφών, αλλά και η ποσότητα που ανάβει τα πυρωμένα βέλη της πορνείας. Γιατί με οποιαδήποτε τροφή όταν γεμίσει η κοιλιά, γεννά το σπόρο της διαφθοράς.
Και πάλι δεν είναι μόνο η κραιπάλη του κρασιού που φέρνει μέθη στη διάνοια, αλλά και η αφθονία του νερού και κάθε τροφής η υπερβολική χρήση, τη ζαλίζει και φέρνει νύστα σ’ αυτήν. Αιτία της καταστροφής των Σοδομιτών δεν ήταν η κραιπάλη του κρασιού και των διαφόρων φαγητών, αλλά η αφθονία του άρτου, κατά τον προφήτη (Ιεζ. 16:49).
Η ασθένεια του σώματος δεν είναι αντίθετη με την καθαρότητα της καρδιάς, όταν δώσουμε στο σώμα εκείνα που απαιτεί η ασθένεια, όχι ό,τι θέλει η ηδονή. Τις τροφές τις χρησιμοποιούμε τόσο ώστε να ζήσουμε, όχι για να σκλαβωθούμε στις ορμές της επιθυμίας. Η μετρημένη και μέσα σε λογικά όρια τροφή βοηθά στην υγεία του σώματος, δεν αφαιρεί την αγιότητα.
Ακριβής κανόνας εγκράτειας, όπως παρέδωσαν οι Πατέρες, είναι να σταματούμε να τρώμε πριν χορτάσουμε. Και ο Απόστολος που είπε: «Μη φροντίζετε για την σάρκα, πώς να ικανοποιήσετε τις επιθυμίες της» (Ρωμ. 13:14), δεν εμπόδισε την αναγκαία κυβέρνηση της ζωής, αλλά απαγόρευσε την φιλήδονη φροντίδα.
(Προς τον επίσκοπο Κάστορα περί των οχτώ λογισμών της κακίας, Φιλοκαλία, τ. Α΄, εκδ. «Το περιβόλι της Παναγίας», Θεσσαλονίκη 2002, σελ. 91)
Μακαριώτατε Αρχιεπίσκοπε Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Καλλίνικε.
Σεβασμιώτατε Άγιε Αδελφέ. Ευσεβές Ιερατείον.
Αγαπητοί εν Χριστώ αδελφοί.
Για ακόμα μια χρονιά φτάσαμε σήμερα στην πρώτη Κυριακή των Νηστειών την Κυριακή της Ορθοδοξίας.
Περάσαμε ήδη το πρώτο μέρος του Τριωδίου από την περασμένη Δευτέρα και έχουμε μπει ήδη στο δεύτερο που είναι σοβαρότερο του πρώτου, το οποίο θα διαρκέσει μέχρι το Σάββατο του Λαζάρου, όπου Θεού θέλοντος θα εισέλθουμε στο τρίτο μέρος αυτού, την Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα των Παθών του Κυρίου μας, το πιο κατανυκτικό μέρος όλης αυτής της περιόδου με κορύφωση την Λαμπροφόρο Ανάστασή του.
Η πρώτη Κυριακή λοιπόν των Νηστειών την οποία αναφέρεται η σημερινή ημέρα είναι συνδεδεμένη με την σοβαρά υπόθεση των Αγίων Εικόνων και της Αναστηλώσεως αυτών και γενικότερα με την Ορθοδοξία.
Νίκη λαμπρά και μεγάλη εορτάζει η Εκκλησία μας σήμερα και εορτάζοντας αυτήν τη νίκη της Ορθοδοξίας, κάθε χρόνο τέτοια μέρα, δίνεται η ευκαιρία να θυμηθούμε όλο το μεγαλείο και όλο τον θησαυρό που κλείνει μέσα της η Ορθόδοξη Εκκλησία μας.
Η Ορθοδοξία μας, είναι η Εκκλησία όπως βγήκε από τα χέρια του Χριστού και όπως μας την παρέδωσαν οι Απόστολοι.
Αμόλυντη, Ανόθευτη, Παρθενική.
Η Ορθοδοξία είναι ο καθαρός ο αποστολικός χριστιανισμός, η Ορθοδοξία είναι η Εκκλησία των Αγίων Πατέρων, αφού την ετοίμασαν, την ανέδειξαν, την εδόξασαν, που ερμήνευσαν το Ιερό Ευαγγέλιο σωστά, κρυστάλλινα, με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος
Η Εκκλησία του Χριστού, περιβεβλημένη τον εόρτιον αυτής κόσμον ευφραίνεται πνευματικώς, πανηγυρίζοντας την Αγίαν της Ορθοδοξίας ημέρα, ήτις « ως αστήρ πολύφωτος εν τω στερεώματι εαυτής διαγράφη, λαμπρύνων την ημετέραν φύσιν».
Η σημερινή φαιδρά, κεχαριτωμένη πανένδοξος και μεγαλοπρεπής ημέρα της Oρθοδοξίας, μας υπενθυμίζει εις τους απανταχού ορθοδόξους, τους μεγίστους θριάμβους της Ορθοδόξου Εκκλησίας, κατά της κακοδοξίας και της πλάνης των αιρέσεων.
Πάντες οι Ορθόδοξοι, αναφωνούμε σήμερον, τα επινίκια, δια την κατάπαυσιν των σκανδάλων των παλαιών αιρέσεων, με την λήξη της τρομεράς εικονομαχίας και την νίκη, τον θρίαμβο της Oρθοδόξου Eκκλησίας, κατά των εχθρών εικονομάχων, του 9όυ αιώνος, οι οποίοι μετά φανατισμού κατεπολέμησαν τις Aγίες Eικόνες. Περισσότερο από 100 έτη διήρκησε στη Eκκλησία ο χειμώνας, και ο σάλος εκείνος της εικονομαχίας, και ο εχθρός φαινόταν να θριαμβεύει.
Oι Αγιώτατοι και πανιερώτατοι αυτοί Πατέρες και Ομολογητές, θαρραλέως υπεραμυνόμενοι της Ορθοδόξου πίστεως, διωκόμενοι, κακουχούμενοι και υποβαλόμενοι εις βασάνους, παρεδίδοντο εις τον θάνατον κρατόντας την ομολογία της πίστεως ανόθευτη.
Η ιστορία όμως κατέγραψε με θαυμασμό την καρτερία, το μαχητικό σθένος και την γενναιότητα των ομολογητών, και μαρτύρων της πίστεως, επί της εικονομαχίας τους οποίους ουδείς ηδυνήθη να χωρίση της αγάπης του Χριστού και να τους απομακρύνει από την πιστή τήρηση των παραδόσεων της Ορθοδόξου Πίστεως.
Και σήμερα εν έτη 2024 όπου η μαρτυρική Εκκλησία των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών συμπληρώνει 100 έτη από την επάρατη αυτή πράξη της ημερολογιακής μεταρρύθμισης, της σύγχρονης παναίρεσης του Οικουμενισμού, έχει να επιδείξει αγώνες, θυσίες, εξορίες, φυλακίσεις και διωγμούς των σύγχρονων ομολογητών της Πίστεως.
Όπως η νεομάρτυς Αικατερίνη εκ Μάνδρας, ο Νεομάρτυς Ιωσήφ εκ Δεσφίνης, οι Όσιοι Ιερώνυμος της Αιγίνης, Ιωάννης της Αμφιάλης, και Ιερώνυμος εκ Πάρνηθος.
Οι Ιεράρχες Χρυσόστομος ο από Φλωρίνης, Φιλάρετος και Ιωάννης ο Μαξίμοβιτς των Ρώσων της Διασπόράς, Γλυκέριος της Ρουμανία και πόσοι άλλοι.
Μας Φράγκεψαν αναφώνησε ο λαός το έτος 1924.
Και όμως οι σημερινοί Οικουμενισταί παρακούουν την Εκκλησίαν. Ουδεμίαν αίρεσιν και ουδένα αιρετικόν παλαιότερον και σημερινόν αναθεματίζουν, λέγοντες, ότι πάσα αίρεσης αποτελεί κλάδο της Εκκλησίας. Παρόλα ταύτα όμως η Γνήσια Ορθόδοξος Εκκλησία, κλυδωνιζομένη εν μέσω μυρίων κυμάτων και αναλογιζομένη τους φρικαλέους διωγμούς, κατόρθωσε να θριαμβεύσει κατά των εξωτερικών και εσωτερικών εχθρών της και να διατηρεί άσβεστη την φλόγα της αληθούς πίστεως η οποία φωτίζει και ζωογονεί την ανθρωπότητα.
Εμείς θα μιμηθούμε τους προπάτορες μας Αγίους Πατέρες, που κληροδότησαν σε μάς την αλήθειαν και οι οποίοι ευρίσκονται πλησίον του θρόνου του αγωνοθέτου Χριστού, ο οποίος τους στεφάνωσε με τον αμάραντο της δόξης στέφανο.
Προς υμάς βοώμεν:
Ω! Μ ε θ ό δ ι ο ι ! Ω! Σ τ ο υ δ ί τ α ι ! Ω! Φ ώ τ ι ο ι ! Ω! Μ ά ρ κ ο ι Ε υ γ ε ν ι κ ο ί !
Άγιοι Πατέρες Ομολογηταί και κήρυκες της Ορθοδοξίας. Ω Μάρτυρες πανέφυμοι!
Οι μη φεισθέντες της ζωής υμών και χύσαντες το ατίμητο αίμα υπέρ της φιλτάτης Ορθοδοξίας και των παραδόσεων αυτής, πρεσβεύσατε το ελεήμονι Θεώ, ώστε και στις αίσχαταις αυτές ημέρες αναδείξει ζηλωτάς της πατρώας ευσεβείας και ομολογητάς της Ορθοδόξου πίστεως, προθύμους να θυσιασθούν υπέρ του ιδεώδους της Ορθοδοξίας.
Η Ορθοδοξία ζητεί θάρρος.
Η Ορθοδοξία ζητεί πνεύμα αντιστάσεως.
Η Ορθοδοξία ζητεί μαχητικότητα απέναντι όλων εκείνων, οι οποίοι επιβουλεύονται και επιθυμούν να την εξαπατήσουν.
Ας τηρήσουμε την Ορθοδοξία, αδελφοί, ως κόρην οφθαλμού, διότι είναι μέγα κειμήλιο πάντων των πατρώων παραδόσεων.
Ψέματα, συκοφαντίες και καταλαλιά. Υποκρισία. Χριστιανική φιλανθρωπία και καλοσύνη. Σωματική και πνευματική βοήθεια. Ιδιωτική και δημόσια φιλανθρωπία.
Ένα από τα σημαντικότερα μειονεκτήματα της σύγχρονης κοινωνίας είναι το ψέμα. Εκδηλώνεται με διάφορες μορφές, ειδικά με την συνήθη μορφή «ψέματος» στις ανθρώπινες συνομιλίες και με την μορφή εξαπάτησης στην επιχειρηματική ζωή. Η εύκολη θέαση αυτής της αμαρτίας που βρίσκεται πλέον παντού είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Θεωρείται κοινή πρακτική να υποστηρίζει κάποιος κάτι χωρίς να γνωρίζει αν είναι αλήθεια ή όχι. Λέτε: «δεν είμαι στο σπίτι», για να απαλλαγείτε από έναν επισκέπτη ή κάποιον ζητιάνο· αποκαλείτε τον εαυτό σας άρρωστο ενώ είστε υγιείς και τα λοιπά (αυτό περιλαμβάνει επίσης ψευδείς «φιλοφρονήσεις», κολακεία, έπαινο, και τα όμοια). Οι άνθρωποι ξεχνούν ότι τα ψέματα προέρχονται από τον διάβολο, για τον οποίον ο Σωτήρας Κύριος είπε ότι είναι ψεύτης και πατέρας του ψεύδους[1]. Επομένως, κάθε ψεύτης είναι συνεργός και όργανο του διαβόλου. Ακόμη και στην Παλαιά Διαθήκη ειπώθηκε: «βδέλυγμα Κυρίῳ χείλη ψευδῆ…»[2].
Ιδιαίτερα επικίνδυνα είναι είδη ψεμάτων όπως η καταλαλιά[3] και η συκοφαντία. Όλοι γνωρίζουν τι είναι η καταλαλιά: δίχτυα αποπλάνησης και ψεμάτων που υφαίνονται από τον διάβολο, που προκαλούν σύγχυση και σκοτεινιά στις καλές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Αυτό το λεγόμενο «κουτσομπολιό» -από ψέματα και άσκοπες κουβέντες- έχει γίνει αγαπημένο μέρος σχεδόν κάθε συζήτησης. Ακόμη χειρότερο και σοβαρότερο είναι η συκοφαντία, δηλαδή ένα σκόπιμο ψέμα εναντίον ενός ανθρώπου με σκοπό να τον βλάψει. Αυτή η συκοφαντία είναι ιδιαίτερα διαβολικό ψέμα, γιατί η ίδια η λέξη «διάβολος» σημαίνει ακριβώς «συκοφάντης…».
Όταν ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός κατήγγειλε τους Γραμματείς και τους Φαρισαίους, συνήθως τους αποκαλούσε υποκριτές[4], επισημαίνοντας έτσι αυτό το σοβαρό είδος ψεύδους -την υποκρισία με την οποίαν ήταν γεμάτοι αυτοί οι φανταστικοί ηγέτες του λαού. Οι Φαρισαίοι ήταν ιεροπρεπείς στην όψη, μεγαλομανείς και δόλια μισητές της αλήθειας και της καλοσύνης στην καρδιά και την ψυχή. Γι’ αυτό, ο Κύριος τους παρομοίασε με ζωγραφισμένους τάφους, που είναι όμορφοι εξωτερικά, αλλά μέσα είναι γεμάτοι με νεκρά οστά και κάθε ακαθαρσία[5]. Σήμερα, στην πραγματικότητα, η θρησκευτική υποκρισία έχει μειωθεί, ωστόσο εξακολουθεί να είναι διαδεδομένη με την μορφή της προσποίησης και της επιθυμίας να μην είσαι, αλλά να φαίνεσαι. Ένας Χριστιανός προσπαθεί, φυσικά, να μην φαίνεται, παρά να είναι καλός, αλλά αυτό δεν είναι εύκολο, και συχνά δεν το παρατηρεί σχεδόν κανείς άλλος εκτός από τον Θεό που βλέπει τα πάντα. Και έτσι, πολλοί, ειδικά μεταξύ των νέων, προσπαθούν να φαίνονται πιο έξυπνοι, πιο όμορφοι, πιο προικισμένοι, πιο ανεπτυγμένοι, ακόμη και πιο ευγενικοί από ότι είναι στην πραγματικότητα (σε αυτή την ψεύτικη βάση υποστηρίζεται και η τόσο κοινή συνήθεια και αγάπη για το ντύσιμο και τον καλλωπισμό). Και το αποτέλεσμα είναι πως ο δόλος και η ανειλικρίνεια που τόσο συχνά σήμερα καταστρέφουν τους ανθρώπους και την ευτυχία τους, αποδεικνύεται ότι βασίζονται στην πλάνη και όχι στην αλήθεια.
Ειπώθηκε ήδη ότι ο Χριστιανός στηρίζει την στάση του απέναντι στον πλησίον του πάνω στην αγάπη και ως εκ τούτου προσπαθεί να πράττει σε αυτὸν το καλό. Όποιος δεν κάνει καλό δεν είναι Χριστιανός. Και αυτή η καλοσύνη, αυτή η αγάπη προς τον πλησίον, πρέπει οπωσδήποτε να εκφράζεται με πράξεις ελέους και καλοσύνης προς όλους. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Σωτήρας μάς πρόσταξε να αγαπάμε όχι μόνον αυτούς που μας αγαπούν, αλλά και εκείνους που μας μισούν. Και στην συνομιλία του για την Έσχατη Κρίση, επεσήμανε ξεκάθαρα ότι είναι το πρώτο και κυριότερο που θα μας ζητηθεί σε αυτή την Δίκη[6]. Ούτε ο πλούτος, ούτε η φήμη, ούτε η μόρφωση θα έχουν την κύρια και ανεξάρτητη σημασία εκεί. Η βάση της Έσχατης Κρίσης θα είναι το τρομερό και μοιραίο ερώτημα για τους εγωιστές και φίλαυτους: «πώς υπηρετήσαμε τον πλησίον μας;». Ο Χριστός απαριθμεί έξι βασικούς τύπους σωματικής βοήθειας. Αναγνωρίζοντας τον εαυτό Του στην αγάπη, την συγκατάβαση και το έλεός Του για κάθε φτωχό και άπορο, λέει:
«Ἐπείνασα γάρ, καὶ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα, καὶ ἐποτίσατέ με, ξένος ἤμην, καὶ συνηγάγετέ με, γυμνός, καὶ περιεβάλετέ με, ἠσθένησα, καὶ ἐπεσκέψασθέ με, ἐν φυλακῇ ἤμην, καὶ ἤλθετε πρός με….»[7]. Αλλά δεν ήταν μάταια αυτά που είπε ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: «Η μορφή του ελέους είναι ποικίλη και αυτή η εντολή είναι ευρεία». Ναι, η εντολή του ελέους καλύπτει ολόκληρη την ζωή ενός ανθρώπου και ο Κύριος έχει επανειλημμένα αποκαλύψει στους αγίους Του την παρηγορητική αλήθεια ότι τα έργα του ελέους και της συμπόνιας καλύπτουν (δηλ. συγχωρούν) τις πιο σοβαρές αμαρτίες ενός ανθρώπου.
Φυσικά, η χριστιανική βοήθεια δεν περιορίζεται στην σωματική βοήθεια. Υπάρχει επίσης πνευματική βοήθεια, σε πολλές περιπτώσεις ασύγκριτα πιο σημαντική και πολύτιμη. Μερικές φορές, για έναν απελπισμένο άνθρωπο, μια απλή λέξη ειλικρινούς συμπάθειας, παρηγοριάς και νουθεσίας είναι πιο πολύτιμη από οποιαδήποτε υλική υποστήριξη. Και ποιος θα αντιταχθεί στο γεγονός ότι το ζήτημα της σωτηρίας ενός ανθρώπου, μέσω της εγκάρδιας συμπάθειας και των οικείων συνομιλιών, για παράδειγμα, από την μέθη ή από το αμάρτημα της αυτοκτονίας, είναι μια υπηρεσία που δεν μπορεί να αποτιμηθεί με κανένα χρηματικό ποσό! Και για μια τέτοια πολύτιμη πνευματική βοήθεια -την σωτηρία της ανθρώπινης ψυχής- ο Απόστολος Ιάκωβος έγραψε ὀτι όποιος απομακρύνει έναν αμαρτωλό από το ψεύτικο μονοπάτι του θα σώσει μια ψυχή από τον θάνατο (τόσο εκείνου όσο και τού δικού του) και θα καλύψει πλήθος αμαρτιών[8].
Ολοκληρώνοντας τον λόγο μας για το καθήκον της φιλανθρωπίας προς τον πλησίον, ας διευκρινίσουμε επίσης το ζήτημα της διαφοράς μεταξύ της προσωπικής (ιδιωτικής) και δημόσιας φιλανθρωπίας. Παραδείγματα της πρώτης είναι η παροχή ελεημοσύνης σε έναν τυφλό ή έναν ζητιάνο που συναντάς, η υποδοχή ενός ορφανού από φτωχή οικογένεια και λοιπά. Παραδείγματα της δεύτερης είναι η ίδρυση φιλανθρωπικών συλλόγων, ηθικών σωματείων, μορφωτικών οργανισμών, καταφυγίων για παιδιά ή αρρώστους και ηλικιωμένους και άλλα. Το κύριο πλεονέκτημα της φιλανθρωπίας του πρώτου είδους είναι, αναμφίβολα, το γεγονός ότι ο Κύριος μίλησε παντού γι’ αυτήν στο Ευαγγέλιο. Και, φυσικά, αυτό το είδος προσωπικής φιλανθρωπίας είναι ακριβώς μια τέτοια προσωπική βοήθεια που μπορεί να δημιουργήσει άκρως χριστιανικές σχέσεις συμμετοχής, ευγνωμοσύνης και αμοιβαίας αγάπης μεταξύ των ανθρώπων. Αλλά το μειονέκτημα αυτού του είδους φιλανθρωπίας είναι ότι υπάρχει συχνά μια ευρεία ευκαιρία για εξαπάτηση, ανεντιμότητα και επαιτεία. Συχνά οι πιο ενοχλητικοί ζητιάνοι είναι εκείνοι οι οποίοι στην πραγματικότητα δεν αξίζουν καθόλου βοήθεια, ενώ άνθρωποι που έχουν πραγματικά ανάγκη δεν τολμούν να ζητήσουν βοήθεια. Και ποιος δεν ξέρει σε τι χρησιμοποιείται συχνά η ελεημοσύνη από ένα κέρμα ή ένα χαρτονόμισμα…
Αυτό απέχει από εκείνο που συμβαίνει στην δημόσια φιλανθρωπία, όχι τυχαία, αλλά συστηματική και οργανωμένη, και αποφέροντας σημαντικά οφέλη σε πολλούς. Είναι αλήθεια ότι περιέχει πολύ λιγότερους από αυτούς τους ζωντανούς δεσμούς προσωπικής αγάπης και εμπιστοσύνης που υπάρχουν στην κατ’ ιδίαν βοήθεια, αλλ’ ο καθένας που δίνει μια θυσία ή μια συνεισφορά εδώ, γνωρίζει ότι με αυτόν τον τρόπο συμμετέχει ως ζωντανός Χριστιανός σε κάτι πραγματικά σοβαρό και πολύτιμο, και είναι σε μεγάλο βαθμό ασφαλισμένος έναντι της εξαπάτησης και της ανέντιμης επαιτείας, που τόσο συχνά συνοδεύουν την ιδιωτική φιλανθρωπία.