Αγίου Μητροπολίτου Φιλαρέτου τῆς Ρωσικῆς Διασπορᾶς
3. Η χριστιανική αρετή
Ηθικός χαρακτήρας. Η ζωή του χριστιανού ως αγώνας και άθλος.
Η ανάγκη για πνευματική εγρήγορση.
Η αρετή είναι ακριβώς το αντίθετο της αμαρτίας. Οι απαρχές της βρίσκονται σε κάθε άνθρωπο – ως υπολείμματα εκείνης της φυσικής αγαθότητας που έθεσε στην ανθρώπινη φύση ο Δημιουργός του. Αλλά στην αγνή και τέλεια μορφή της μπορεί να υπάρχει μόνο στον Χριστιανισμό, αφού ο Χριστός ο Σωτήρας είπε: «χωρὶς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν»[1] – χωρίς Εμένα δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα αληθινά καλό…
Ο Χριστιανισμός μας διδάσκει ότι η επίγεια ζωή ενός προσώπου είναι ένας χρόνος επιτευγμάτων, μια εποχή προετοιμασίας του ανθρώπου για την μελλοντική αιώνια ζωή. Επομένως, το καθήκον της επίγειας ζωής κάθε ανθρώπου είναι να προετοιμαστεί κατάλληλα για την επερχόμενη αιωνιότητα. Ο επίγειος βίος είναι φευγαλέος – και δεν επαναλαμβάνεται, διότι ένας άνθρωπος ζει στη γη μία φορά. Επομένως, σε αυτή την επίγεια ζωή πρέπει να εργάζεται με πράξεις αρετής, αν δεν θέλει να καταστρέψει την ψυχή του, γιατί ακριβώς αυτές τις πράξεις της καλοσύνης, θα απαιτήσει από αυτόν η Αλήθεια του Θεού στο κατώφλι της αιωνιότητας.
Κάθε Χριστιανός, με τη βοήθεια του Θεού, είναι ο δημιουργός της επίγειας ζωής του – με την έννοια να την κατευθύνει προς την αρετή. Αλλά για να είναι ενάρετος, πρέπει να κάνει το καλό στους άλλους, και να εργάζεται πάνω στον εαυτό του, αγωνιζόμενος με τις ελλείψεις και τις κακίες του και αναπτύσσοντας μέσα του καλές, χριστιανικές-πολύτιμες αρχές. Και αυτός ο αγώνας, αυτή η εργασία στον εαυτό του, αυτός ο άθλος του επίγειου βίου του ανθρώπου, είναι απαραίτητος για κάθε Χριστιανό. Ο ίδιος ο Κύριος είπε: «Ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν βιάζεται (δηλαδή επιτυγχάνεται με προσπάθεια), καὶ βιασταὶ (δηλαδή αυτοί που χρησιμοποιούν προσπάθεια) ἁρπάζουσιν αὐτήν…»[2].
Σε ένα τέτοιο κατόρθωμα της ζωής, κάθε πρόσωπο αναπτύσσει την ηθική του εικόνα. Και, φυσικά, ένας Χριστιανός πρέπει να είναι πρώτα απ’ όλα Χριστιανός με εδραιωμένο σταθερό ηθικό χαρακτήρα και αγωνιζόμενος να αναπτύξει έναν τέτοιο χαρακτήρα. Με άλλα λόγια, να προσπαθεί να βελτιώσει τον εαυτό του προς την ηθική τελειότητα.
Επομένως, από χριστιανική άποψη, η ζωή είναι ένας αγώνας, ένας άθλος, μία πορεία διαρκούς προσπάθειας για καλοσύνη και τελειότητα. Και δεν μπορεί να υπάρξει στάση σε αυτό το μονοπάτι, σύμφωνα με τον νόμο της πνευματικής ζωής. Ένα πρόσωπο που έχει σταματήσει να εργάζεται στον εαυτό του δεν θα παραμείνει το ίδιο, αλλά σίγουρα θα γίνει χειρότερο – όπως μια πέτρα που πετάχτηκε ψηλά και σταμάτησε να ανυψώνεται, δεν θα παραμείνει κρεμάμενη στον αέρα, αλλά σίγουρα θα πέσει κάτω…
Γνωρίζουμε ήδη ότι οι αμαρτίες μας προέρχονται συνήθως από τρεις πηγές: από τον διάβολο, από τον κόσμο που βρίσκεται στο κακό και από τη δική μας αμαρτωλή σάρκα. Και αφού η αμαρτία είναι ο κύριος εχθρός και εμπόδιο στην αρετή, είναι προφανές ότι ένας Χριστιανός που αγωνίζεται για την αρετή πρέπει να ζητήσει το έλεος και τη βοήθεια του Θεού και να πολεμήσει την αμαρτία σε όλες τις μορφές της. Ειδικότερα, εδώ είναι απαραίτητο να υπενθυμίσουμε τα λόγια του Σωτήρα προς τους Αποστόλους στον Κήπο της Γεθσημανή: «Γρηγορεῖτε καὶ προσεύχεσθε, ἵνα μὴ εἰσέλθητε εἰς πειρασμόν»[3]. Με αυτά τα λόγια, ο Κύριος υποδεικνύει όχι μόνο στους Αποστόλους, αλλά σε όλους μας, ότι η καταπολέμηση των αμαρτωλών πειρασμών είναι δυνατή μόνο για όσους είναι σε εγρήγορση και προσεύχονται, περιφρουρώντας τη ζωή τους.
(Συνεχίζεται)